کودتای اردوغان علیه داود اوغلو

وی روز پنجشنبه درکنفرانسی خبری اعلام کرد در کنگره اضطراری دوم خرداد حزب حاکم ترکیه از سمت خود به عنوان رئیس حزب «عدالت و توسعه» و همچنین نخست‌وزیر استعفا می‌دهد.

نخست‌وزیر کنونی ترکیه یادآور شد که در این انتخابات نامزد نمی‌شود، همین امر بازتاب‌های بسیاری در ترکیه و جهان داشته است به‌ویژه این‌که دائما رئیس حزب حاکم در ترکیه سمت نخست‌وزیری این کشور را به‌عهده می‌گیرد. گرچه داووداوغلو مدعی شد رابطه‌اش با اردوغان، رابطه‌ای برادرانه است، اما در جملاتی که بیان‌کننده شدت محدودیت اختیاراتش در حزب حاکم است، گفت: طی دوره ریاستم بر حزب عدالت و توسعه هیچ شخصی را برکنار نکردم، در هیچ عزل و نصبی مداخله نداشتم و ساختار حزب و مواضع آن را حفظ کردم.

داووداوغلو در ادامه به اختلافات اشاره کرد و ضمن تأکید بر لزوم «ارزیابی مجدد حزب عدالت و توسعه» گفت: پس از هفت ژوئن به بررسی اقدامات و برنامه‌های خود در حزب پرداختیم و متاسفانه عده‌ای بودند که با ما به مخالفت پرداختند.

واکنش‌های داخلی

کمال قلیچدار اوغلو، رهبر حزب اپوزیسیون جمهوریخواه خلق ترکیه اعلام استعفای نخست‌وزیر این کشور را فشارهای اردوغان و «کودتای کاخ ریاست‌جمهوری» توصیف کرد.

قلیچدار اوغلو گفت: استعفای داود اوغلو نباید یک موضوع داخل‌حزبی در نظر گرفته شود و همه حامیان دموکراسی باید در برابر این کودتای کاخ ریاست‌جمهوری مقاومت کنند.

همچنین عثمان فاروقلو اوغلو، معاون حزب جمهوری خلق که بزرگ‌ترین حزب مخالف ترکیه است، گفت: خروج داووداوغلو از قدرت نتیجه بخشی از اختلافات زیاد وی و اردوغان بر سر بسیاری از مسائل داخلی و سیاست خارجی است. اما دلیل راهبردی شکاف بین این دو رهبر تمایل اردوغان به افزایش قدرت خود با هزینه نخست‌وزیر و شورای وزیران است.

واکنش‌های خارجی

از سوی دیگر، کاخ سفید عصر پنجشنبه در واکنش به کناره‌گیری نخست‌وزیر ترکیه، وی را «یک شریک خوب برای آمریکا» خواند و تاکید کرد: انتظار نمی‌رود که کناره‌گیری وی از قدرت روابط آمریکا و ترکیه را در زمینه جنگ با گروه تروریستی داعش تحت‌الشعاع قرار دهد. آلکسی پشکوف، رئیس کمیسیون امور خارجی دومای روسیه‌ نیز در واکنش به این موضوع گفت: نخست‌وزیر شدن برات البیرق، داماد اردوغان به جای احمد داووداوغلو در گام نخست کشورهای اروپایی را بیشتر کلافه‌ و خشمگین خواهد کرد، چون وی مو به ‌مو نظرات اردوغان را اجرا خواهد کرد. با انتخاب داماد اردوغان به‌ عنوان نخست‌وزیر، تقریبا حکومتی خانوادگی در ترکیه‌ حاکم خواهد شد. همچنین دولتمردان آلمانی نسبت به این رویداد در ترکیه ابراز نگرانی کردند . یک مسئول حزب سوسیال دموکراتیک آلمان گفت که این اقدام به اردوغان امکان آن را می‌دهد تا بدون دردسر قانون اساسی را تغییر داده و کشور را از نظام پارلمانی به ریاست جمهوری انتقال دهد.

تحلیل‌های رسانه‌ای

روزنامه نیویورک‌تایمز در گزارشی کنار رفتن داووداوغلو را به مسائل سیاست خارجی و نشانه شکست ترکیه در سوریه ربط داده و نوشت: «اختلافات بین این دو سیاستمدار برجسته ترکیه به تشدید ناآرامی‌ها در این کشور منجر شده، آن هم در زمانی‌که این کشور با چالش‌های بسیاری مواجه است. پیامدهای منفی جنگ سوریه و نیز بمباران خاک ترکیه از طریق مرزها و ورود میلیون‌ها پناهنده به ترکیه یکی از مهم‌ترین این چالش‌هاست. داوداوغلو مسئولیت اجرایی سیاست ترکیه درباره سوریه را به عهده داشت و به نظر بسیاری استعفای او، نشان‌دهنده شکست دولت اردوغان در این پرونده است.»

شبکه خبری بی.بی.سی نیز درگزارشی تحلیلی با عنوان: «اردوغان، اوغلو را آورد و برد» نوشت: داووداوغلو به عنوان نخست‌وزیری «بی‌حاشیه و بدون دردسر» نسبت به دیگر شخصیت‌های برجسته حزب حاکم بود.

جانشینان احتمالی

پس از احمد داوداوغلو، سه عضو ارشد کابینه و حزب به نام‌های بینالی ییلدیریم، بکیر بوزداغ و برات البیرق برای ریاست بر حزب عدالت و توسعه و نیز نخست‌وزیری ترکیه مطرح شده‌اند. گفته می‌شود بینالی ییلدیریم، وزیر حمل و نقل، دریانوردی و ارتباطات، اولین سیاستمداری است که نامش برای ریاست بر حزب و تکیه بر مسند نخست‌وزیری مطرح است. نام وی در کنگره‌ای که پیشتر داوداوغلو را انتخاب کرد نیز بر سر زبان‌ها بود. یکی دیگر از نام‌های مهم کاندیداتوری بکیر بوزداغ، وزیر دادگستری، است. زمانی که سخن از قانون اساسی جدید و سیستم ریاست‌جمهوری می‌شود از بوزداغ به عنوان آخرین نخست‌وزیر ترکیه پیش از سیستم ریاست‌جمهوری یاد می‌شود. برات آلبیرق وزیر انرژی و منابع طبیعی کابینه عدالت و توسعه و داماد اردوغان، یکی دیگر از نام‌های مطرح است.