رد پای پورسانت در خریدهای خارجی

توجه به تولیدات داخلی و پرهیز از خریدهای خارجی خصوصا از جانب دستگاه‌ها و سازمان‌های دولتی و عمومی، از تاکیدات همیشگی رهبر معظم انقلاب خصوصا در سال‌های اخیر بوده که این موضوع با استقبال کارشناسان و فعالان اقتصادی مواجه شده است.

با این حال، با وجود واکنش مثبت مسئولان نسبت به رهنمودهای مقام معظم رهبری، همچنان موضوع حمایت از تولید داخل و پرهیز از خرید کالاهای خارجی دارای مشابه داخلی، لاینحل باقی مانده است.

فعالان اقتصادی و تولیدکنندگان، علت بی‌تفاوتی برخی دستگاه‌های دولتی و سازمان‌های عمومی به تولیدات داخلی و علاقه آنها به خرید و واردات کالاهای خارجی را در رانت‌های موجود در این خریدها می‌دانند.

سطح حداقل این رانت‌ها در حق ماموریت ارزی برخی مدیران بابت سفر به کشورهای خارجی برای مذاکره برای خرید کالاها و تجهیزات است و سطح بالاتر آن را می‌توان در رانت‌ها و پورسانت‌هایی دانست که در این داد و ستدها به جیب عده‌ای می‌رود.

به گفته کارشناسان، مقابله با خریدهای غیرضروری خارجی توسط دستگاه‌های دولتی و عمومی، نیازمند عزمی جدی در مراکز تصمیم‌گیری از طریق وضع قوانین و مقررات محدودکننده در این زمینه و لحاظ کردن مجازات‌ها و جریمه‌های بازدارنده برای مدیرانی است که بی‌توجه به تولیدات داخلی اقدام به واردات کالاها و ماشین‌آلات خارجی می‌کنند.

دولت خرید خارجی می‌کند

مهدی پورقاضی، رئیس کمیسیون صنعت اتاق تهران درباره خریدهای خارجی بخش صنعت به خبرنگار ما گفت: از آنجا که عمده صنایع بزرگ تولیدی ایران در اختیار دولت است، این نوع خریدها عمدتا از سوی مدیران دولتی انجام می‌شود و زیاد مربوط به بخش خصوصی نیست. بنابراین تاکید مقام معظم رهبری در این زمینه بیشتر مربوط به رعایت اصول اقتصادمقاومتی از سوی نهادها و سازمان‌های دولتی بوده و باید این نکته کاملا مدنظر آنها باشد.

رانت و فساد در خریدهای خارجی

این فعال بخش خصوصی با تاکید بر این‌که در برخی خریدهای خارجی ارگان‌های دولتی، رانت و فساد دیده می‌شود، تصریح کرد: از سوی دیگر، گاهی تولیدکنندگان برای کم‌کاری‌هایشان بهانه می‌آورند و به همین دلیل تعهدات خود را نادیده می‌گیرند، درحالی که اگر کالاهای ایرانی از نظر کیفیت و قیمت، قدرت رقابت با محصولات خارجی را داشته باشند، خود به خود زمینه خریدهای خارجی حذف شده و دیگر شاهد افزایش آن نخواهیم بود.

رئیس کمیسیون صنعت اتاق تهران با اشاره به محصولات صادراتی کشورمان گفت: از آنجا که بسیاری از صادرات کشورمان را مواد خام و محصولات با ارزش افزوده پایین تشکیل می‌دهد، صنعتگران ما نمی‌توانند برای کاهش قیمت تمام‌شده خود برنامه‌ریزی کنند و نیازهای پیمانکاران و خریداران عمده داخلی را به‌طور کامل تأمین نمایند.

به اعتقاد این کارشناس صنعتی، پرداختن بیش از حد به این موضوع می‌تواند موجب به حاشیه رفتن و دور شدن از اصل موضوع باشد، به همین دلیل به جای این‌که زیاد به چرایی خریدهای خارجی توجه کنیم؛ بد نیست با ایجاد تقاضای خرید زمینه رونق تولید و افزایش تولید را فراهم کنیم.

وی افزود: اما نکته‌ای که ناخودآگاه باعث ضعف تولیدات ایران بخصوص در بخش صنعت شده و تا امروز زیاد به آن توجه نکرده‌ایم، مربوط به زنجیره تأمین مواد اولیه است. به صورتی که این بی‌توجهی باعث شده بعضا از زمان ارائه نمونه تا ارسال محصول نهایی توسط سازنده، قیمت‌ها و کیفیت مواد اولیه آنچنان دستخوش تغییر شده باشد که راهی بجز امتناع برای طرفین باقی نماند و کالاهای خارجی براحتی وارد بازار شود که این اتفاق، الزام توجه به زنجیره تأمین را برای تولیدکنندگان کشورمان دوباره یادآوری می‌کند.

رسانه‌ها فرهنگ‌سازی کنند

محمدحسین برخوردار، عضو اتاق بازرگانی نیز با تاکید بر اهمیت تأمین نیازهای صنایع با محصولات داخلی در شرایط فعلی کشور به خبرنگار ما گفت: این‌که مقام معظم رهبری در این زمینه تاکید فرموده‌اند، بیانگر آن است که با وجود قوانین و دستورالعمل‌هایی در این زمینه، نوعی کم‌کاری در برخی دستگاه‌ها صورت گرفته و بهتر است برای جبران این روند از دو جنبه به این بحث توجه داشته باشیم که اول مربوط به کل جامعه ایران و پس از آن صنایع است.

برخوردار درباره چگونگی ارتباط دو مورد یادشده افزود: ابتدا بهتر است، رسانه‌ها بخصوص صداوسیما درباره فرهنگ‌سازی استفاده عمومی از کالاهای داخلی اقدام کنند و از آنجا که مدیران ارشد دولتی و خصوصی هم جزئی از همین جامعه هستند، ناخودآگاه دیدی متفاوت از آنچه امروز بر بازار خریدهایشان حاکم است، داشته باشند، اما بخش دوم مربوط به گرایش‌های ملی در میان مدیران صنایع مختلف کشور است؛ چون وقتی مدیران ارگان‌ها و نهادهای دولتی که عموما مخاطبان این دستورالعمل هستند، به این باور برسند که خریدهای داخلی آنها مستقیم به اشتغالزایی در کشور تأثیرگذار است؛ خود به خود درباره خریدهایشان منطقی‌تر و دقیق‌تر تصمیم‌گیری و سیاستگذاری می‌کنند؛ هرچند نباید فراموش کنیم سازمان‌ها و نهادهای دولتی اکنون ملزم به رعایت این نکته هستند و باید نیازهایشان را در صورت وجود محصولات ایرانی از داخل تهیه کنند، اما بازهم در پاره‌ای از موارد قانون‌گریزی دیده می‌شود.

پورسانت‌های خرید خارجی

مدیرعامل شرکت دخانیات درباره پورسانت‌های موجود در خریدهای خارجی نیز گفت: تا زمانی که این بحث برای برخی افراد سودجو وجود داشته باشد، نمی‌توانیم جلوی خریدهای خارجی را بگیریم. به همین دلیل لازم است قوانین سختگیرانه‌تری در این‌باره وضع شود و اگر تخلفی صورت گرفت، به گونه‌ای از سوی مراجع قانونی با متخلفان برخورد شود که هزینه این تخلف برای سودجویان غیرقابل تحمل باشد تا به این ترتیب کم‌کم شاهد تغییر آنها باشیم.

برخوردار درباره توان تامین نیازهای صنعتی کشورمان از سوی تولیدکنندگان داخلی تصریح کرد: با توجه به دانش و امکاناتی که امروز در کشور وجود دارد، می‌توان گفت 80 درصد تجهیزات صنعتی مورد نیاز صنایع ایرانی را می‌توان از داخل تامین کرد و نیازی به خریدهای خارجی نداریم اما مهم‌ترین نکته برای تداوم و افزایش این مهم همان‌طور که مقام معظم رهبری فرموده‌اند نزدیکی هرچه بیشتر دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی با مراکز صنعتی و کارخانه‌های کشور است. چون این ارتباط هرچه افزایش داشته باشد، جایگاه محصولاتی ایران ارتقا یافته و علاوه بر بازارهای داخلی می‌توانیم صادرات هم داشته باشیم.

سفارش‌های کلان به داخلی‌ها نمی‌شود

رسول خلیفه سلطان، دبیر انجمن تولیدکنندگان فولاد درباره خریدهای خارجی شرکت‌های دولتی به جام‌ جم گفت: اگر بخواهیم درباره صنایع مختلف اظهارنظر کنیم با توجه به تحریم‌های یکجانبه غرب علیه کشورمان می‌بینیم بسیاری از صنایع ایران توانسته‌اند پیشرفت‌های خوبی را تجربه کرده و در زمینه تامین نیازهایشان به توانمندی تولیدات داخلی توجه نشان داده‌اند که صنعت فولاد هم جزئی از همین صنایع است. بنابراین بجز مواردی خاص، دور از انتظار است که نیازی به خارج داشته باشیم.

خلیفه سلطان درباره سطح تولید تجهیزات صنعتی در کشور تصریح کرد: هم‌اکنون در داخل، توانمندی قابل توجهی در تولید تجهیزات صنعتی داریم، اما چون سفارش‌های کلان انجام نمی‌شود، گاهی اصلا تولید به صرفه نیست و واردات کاملا توجیه اقتصادی دارد. به همین منظور لازم است با حمایت از تولیدکنندگان در بخش‌های مختلف، زمینه حضور در بازارهای بین‌المللی محصولات باکیفیت ایرانی را فراهم کنیم تا با افزایش تیراژ، قیمت تمام‌شده و توجیه اقتصادی برای تولیدکنندگان مهیا شود چون تنها توجه به بازارهای داخلی بخصوص در تجهیزات صنعتی نمی‌تواند زمینه ارتقاء را برایمان فراهم کند.

فرصت‌طلبی خارجی‌ها

در همین حال یکی از کارشناسان صنعت گاز که در بخش خصوصی فعالیت تولیدی دارد و نخواست نامش فاش شود، درباره خریدهای خارجی در این صنعت به جام‌جم گفت: یکی از مشکلات اصلی در صنعت نفت و گاز مربوط به نوع قراردادهای پیمانکاران است که می‌تواند امکان خریدهای خارجی برای مدیران را فراهم کند.

وی افزود: روش دیگری که بیشترین آسیب را به تولیدات داخلی زده، قراردادهای پیمانکاری با اکیپ‌های خارجی است. چون بعضا به دلیل شرایط تحریم‌ها شرکت‌های کارفرما مجبور بودند تن به خواسته‌های پیمانکاران بدهند و خارجی‌ها هم بخصوص برخی شرکت‌های چینی از فرصت استفاده می‌کردند و یکی از شرایط قرارداد را تامین قطعات مورد نیاز از سرزمین مادری خود در نظر می‌گرفتند.

این فعال صنعتی در بخش نفت و گاز راه دیگر تخلف را ایجاد محدودیت زمانی برای خوابیدن طرح دانست و افزود: برخی پیمانکاران با استفاده از خلأهای موجود، هنگامی که تجهیزات ایرانی خرید می‌کردند به طور خودخواسته باعث تخریب این دستگاه شده و به دلیل محدودیت زمانی، کارفرمای اصلی را ملزم به خرید ضروری در تجهیزات آن هم از بازارهای جنوب خلیج فارس با قیمت‌های بالا می‌کردند که امروز باید در این زمینه نیز سیاستگذاری دقیق‌تری صورت گیرد.

در واردات لذتی هست که در...

سیدامیر سیاح، مدیر گروه اقتصاد شبکه یک سیما چندی پیش با اشاره به بازدید از شرکت مپنا (مدیریت پروژه‌های نیروگاهی ایران) که در مناقصه‌های بین‌المللی با شرکت‌های معتبری چون زیمنس و جنرال الکتریک رقابت می‌کند، اظهار کرد: در این دیدار عباس علی‌آبادی، مدیرعامل مپنا از سختی‌های جنگیدن با رقبای بین‌المللی در بازارهای جهانی تعریف می‌کرد و دل پری از بی‌مهری به شرکت‌های داخلی داشت و این‌که با وجود کیفیت و قابلیت رقابتی مپنا و با وجود ظرفیت خالی این شرکت، چقدر به واردات اشتیاق وجود دارد.

علی‌آبادی در پاسخ به این سوال که چرا وقتی شرکت‌های داخلی ظرفیت خالی دارند، به خارج سفارش توربین و ژنراتور داده می‌شود، انگشتان سبابه و شستش را به علامت پول به‌هم مالید و با تلخی پاسخ داد: در واردات، لذتی هست که در ...

عماد عزتی - اقتصاد