شروعی‌ شاد برای شب‌نشینی با تلویزیون

احیای سنت شب‌نشینی به شیوه مدرن

دور هم نشستن‌، گفتن و خندیدن و تعامل کردن با نزدیکان و بستگان، سنت دیرینه‌ای است که در دنیای مدرن رنگ و بوی امروزی به خودش گرفته و تلویزیون به عنوان یک عضو مهم از خانواده ایرانی آرام آرام به این دور هم نشستن‌های شبانه راه یافته است.

برنامه‌های گفت‌وگو محور شبانه از جمله جنگ‌های شادی که با اجرای کاظم احمدزاده و محمود شهریاری از تلویزیون به نمایش درمی‌آمدند، اولین حضور تلویزیون در شب‌نشینی‌ خانواده‌های ایرانی را رقم می‌زد و بعدها تلویزیون کمی به این پذیرایی رنگ و بوی شاعرانه داد و با شبانه‌های آرامی مانند «رادیو هفت» به سنت شب‌نشینی رنگ تازه‌ای پاشید.

اما از سال گذشته و بخصوص در نوروز امسال، تلویزیون با پدیده‌هایی چون «خندوانه» و «دور همی»، پا را از یک پذیرایی ساده فراتر گذاشته و نقش یک میزبان تمام‌عیار را در دورهمی‌های شبانه بازی می‌کند.

بار دیگر، اصالت قاب کوچک

سرگرم‌سازی در کنار سایر ویژگی‌های رسانه‌ای، یکی از اصلی‌ترین کارکردهای تلویزیون است. بی‌دلیل نیست که تلویزیون را در بهترین و در دسترس‌ترین جای خانه و در صدر اتاق نشیمن یا محل پذیرایی قرار می‌دهیم و بهترین ساعات از دور هم بودن‌ها را با آن سهیم می‌شویم. این رسانه بجز اطلاع‌رسانی و آموزش می‌تواند در خلق لحظه‌های خوب و لذت‌بخش نقش قابل توجه داشته باشد.

از همین‌رو است که کیوان کثیریان، برنامه‌هایی مانند دورهمی و خندوانه را مهم‌ترین و سرگرم‌کننده‌ترین برنامه‌های نوروزی می‌داند که نتیجه تلاش قدیمی‌ترین‌های تلویزیون است.

البته این منتقد تاکید می‌کند که مهران مدیری مدتی است که به خوبی گذشته ظاهر نمی‌شود و سریال «در حاشیه» او بدون جلب توجه مخاطب پخش شد و به اتمام رسید.

رئیس انجمن منتقدان سینما معتقد است: موفقیت برنامه‌هایی مانند دورهمی و خندوانه بیشتر از هر چیز نتیجه نیاز مخاطب به برنامه‌های شاد و سرگرم‌کننده است و در مرحله بعد توانایی و خلاقیت سازندگان این آثار توانسته آنها را به موفقیت نزدیک کند.

ابوالفضل آقابابا نیز به عنوان یک جامعه‌شناس، نیاز وافر به شادی و نشاط در جامعه را دلیلی برای موفقیت این برنامه‌ها می‌داند و تاکید می‌کند: مردم تشنه برنامه‌های جذاب و سرگرم‌کننده هستند؛ حتی برنامه‌ای مانند شب کوک که به لحاظ ساختاری ایرادهای جدی دارد، به قدری مورد توجه قرار گرفته که گاهی باعث تعجب می‌شود و همین نشان می‌دهد زمین شادمانی و نشاط ما چقدر خشک است.

خانه اول و آخر

«خندوانه» و «دور همی» که درحال حاضر از مهم‌ترین برنامه‌های شبانه تلویزیون هستند، در شبکه نسیم تولید و از این شبکه به تماشاگران ارائه می‌شوند. اگرچه سیگنال‌های این شبکه به صورت دیجیتال به مخاطبان می‌رسد و هنوز بسیاری از مردم در برخی نقاط کشور از دسترسی به آن محروم هستند، اما منتقدانی چون کیوان کثیریان معتقدند بهتر است این برنامه‌ها همچنان در شبکه نسیم باقی بمانند.

کثیریان تاکید می‌کند: این دو برنامه کاملا متناسب با رویکرد شبکه نسیم طراحی شده‌اند و کسی نمی‌داند که اگر قرار باشد از شبکه‌های دیگر به نمایش درآید چه اتفاقی در انتظار آنهاست.

آقابابا نیز این بر تداوم چنین برنامه‌هایی در شبکه نسیم تاکید دارد و معتقد است: این برنامه‌ها صرفا برای سرگرمی تولید می‌شوند و قرار است که کارکرد خودشان را داشته باشند. اضافه کردن پیام به این برنامه‌ها سبب می‌شود که مخاطب آنها پس بزند؛ ضمن این‌که شبکه‌های دیگری در تلویزیون وجود دارد که مسئولیت ارائه پیام‌های مهم جدی بر دوش آنهاست.

به اعتقاد این جامعه‌شناس چنین برنامه‌هایی در دیگر شبکه‌ها نمی‌توانند موفقیت لازم را به‌دست آورد و در این راستا به برنامه سه‌شو اشاره می‌کند و آن را جزو آثار ناموفق تلویزیون می‌داند که نتوانست مخاطبان شبکه سه را راضی کند.

وی تصریح می‌کند: بهتر است تلویزیون به جای تغییر ماهیت این برنامه‌ها یا انتقال آنها به دیگر شبکه‌ها زمینه تجهیز فرستنده‌های دیجیتال و گسترش محدوده دسترسی به شبکه نسیم را برای همه مردم ایران فراهم کند و قطعا اگر مخاطبی که امروز دسترسی به این برنامه‌ها ندارد، منتظر سیگنال رسانی بماند بهتر است تا یک نمونه تغییر یافته از آن را در شبکه‌های سراسری شاهد باشد.

محصول تجربه هنرمندان

تردیدی نیست که یکی از دلایل موفقیت دو برنامه «دورهمی» و «خندوانه» به اتاق فکر و گروه تولید این دو برنامه مربوط است. در هر دو برنامه جمعی از بهترین‌ها و مجرب‌های تلویزیون گردهم آمده‌اند و طرح‌های پایه و اولیه دو نمونه از رایج‌ترین انواع برنامه‌های تلویزیونی را بومی‌سازی کرده‌اند.

از نگاه بسیاری از منتقدان و حتی مخاطبان، حضور رامبد جوان در خندوانه و مهران مدیری در دورهمی به این دو برنامه هویت داده و بدون آنها حتما این دو برنامه شکل و هویت دیگری پیدا می‌کرد. کیوان کثیریان در این باره توضیح می‌دهد: هر دو برنامه متکی به اشخاص است و تردیدی نیست اگر رامبد جوان و مهران مدیری نبودند این دو برنامه شکل و ساختار فعلی را پیدا نمی‌کرد کما این‌که اگر قرار باشد افراد دیگری با همین الگو و کلیشه برنامه‌ بسازند حتما نتیجه‌ای کاملا متفاوت با خندوانه و دور همی حاصل می‌شود.

ابوالفضل آقابابا نیز این نکته را متذکر می‌شود و می‌افزاید: تلویزیون می‌تواند از این تجربه موفق استفاده کند و آثارش را به گروه‌های خوب برنامه‌سازی در بیرون از ساختار تلویزیون سفارش بدهد، به عبارتی تولید برنامه‌ها را برون سپاری کند. البته این اتفاق تا اندازه‌ای در حال وقوع است اما با گسترش آن زمینه برای رقابت و تولید برنامه‌های بهتر و باکیفیت‌تر فراهم می‌شود. به اعتقاد این جامعه‌شناس، تلویزیون می‌تواند حضورش را در حد سیاست‌گذار و ناظر کاهش دهد، بیشتر بر بخش‌های فنی و تکنولوژیک متمرکز شود و در عوض از توانایی هنرمندان مجرب بیشتر بهره بگیرد.

آقابابا تاکید می‌کند: خندوانه محصول تجربه و همکاری رامبد جوان و اتاق فکری است که کارشان را بلدند. دور همی هم نتیجه همکاری یک گروه خوب مانند امیرمهدی ژوله با مهران مدیری است که باعث ایجاد تمایز شده است.

شوخی با میهمانان

پاسخ دادن به نیاز مخاطبی که عادت کرده بود همه شب‌های هفته سر ساعت خاصی بیننده شبکه نسیم و برنامه خندوانه باشد، از توان گروه تولید خندوانه خارج شده بود؛ دشواری‌های تولید خندوانه برای تمام شب‌های هفته شاید یکی از دلایلی بود که منجر به شکل‌گیری برنامه «دور همی» شد و از همین‌رو این برنامه نیز ایجاد شادی و نشاط برای مخاطبان شبکه نسیم را هدف قرار داد و از بهترین‌های حوزه طنز بهره گرفت.

برنامه «دورهمی» روی ریل‌هایی که قبلا توسط خندوانه برای ایجاد برنامه‌های صرفا سرگرم‌کننده و شاد، جانمایی شده بود به حرکت درآمد و با وجود انتقادهای مختلفی که عمدتا در این سال‌های اخیر به اکثر آثار موفق تلویزیونی وارد شده، همچنان به مسیرش ادامه می‌دهد.

مهم‌ترین ویژگی برنامه دورهمی آن است که بخش‌های متنوع دارد و با چاشنی شوخی با مهمانانش می‌کوشد برای مدتی کوتاه حواس مخاطب را در روزمرگی‌ها پرت کند.

خنده درمانی با میهمانی و مسابقه

«خندوانه» حالا دیگر برای خودش اسم و رسمی و سابقه‌ای دارد؛ با وجود آنکه هنوز دو سال کامال از عمرش نگذشته اما دیگر یک برنامه تازه محسوب نمی‌شود.

اهمیت شادی، نقش و تاثیر آن بر کیفیت زندگی و ویژگی‌های درمانی خنده اساس و مبنای برنامه خندوانه را شکل داد و گروه تولید این برنامه تلاش کرده در هر فصل تغییراتی در برنامه اجرا کند تا ضمن ایجاد تنوع، به خواست و سلیقه مخاطب نیز پی‌ ببرد.

حضور جناب‌ خان، برگزاری استنداپ کمدی، برگزاری مسابقه، طراحی بازی‌های مختلف و ارائه گزارش‌های دیدنی از شهرهای مختلف کشور، آرام آرام به این برنامه اضافه شده و ماهیت آن را شکل داده‌اند.

خندوانه بعد از سه فصل دیگر نیازی ندارد به اهمیت شادمانی و خنده تاکید داشته باشد و می‌کوشد بر زیرساخت‌هایی که در فصل اول بنا نهاده، زمینه شادمانی را به شیوه‌های مختلف فراهم کند.

مسابقه راز جذابیت

از جمله ویژگی‌هایی که برنامه‌هایی مانند «خندوانه» و «دورهمی» را به پذیرایی تلویزیون در شب‌نشینی با مخاطبان شبیه می‌کند، استفاده از بازی و مسابقه در این برنامه‌هاست. کیوان کثیریان به عنوان منتقد و ابوالفضل آقابابا در جایگاه یک جامعه‌شناس بر نقش مسابقه و ایجاد رقابت در جذابیت این دو برنامه تاکید دارند و آن را یکی از جدی‌ترین دلایل جلب توجه مخاطب می‌دانند و تاکید دارند که اگر این ویژگی نبود شاید هیچ کدام از این دو برنامه به جایگاه فعلی دست پیدا نمی‌کردند.

ام‌البنین دیوسالار