تقویت نهادهای فرهنگی سدی در برابر «نفوذ»

رئیس سازمان بسیج هنرمندان کشور در بحث نفوذ این‌گونه معتقد است: برخورد با نفوذ فرهنگی باید عمیق و بنیادی باشد نه سطحی و روبنایی. پاک کردن صورت مساله نشان‌دهنده حل مساله نیست. دشمن با هوشمندی کامل وارد تهاجم نرم شده لذا در جواب آن، اقدامی عمیق و مطالعه شده می‌طلبد. در این میان، جامعه هنری ما که نقش الگویی برای جامعه دارند، باید طوری عمل کنند که به ارتقای سطح اندیشه و رفتاری جامعه منجر شود. اگر نوع پوشش، گویش یا رفتاری که در دنیای غرب وجود دارد در جامعه هنری ما باب شود، آن رفتار بسرعت به جامعه منتقل خواهد شد.

چند راهکار پیشنهادی

دکتر غلامرضا منتظری با بیان این که رسانه‌ها باید گفتمان نفوذ را باز کنند، افزود: یک راهکار این است که هر سه ماه یکبار رسانه‌ها و مطبوعات، مصادیق نفوذ فرهنگ غیرخودی را در مقیاس ملی و بین‌المللی برای مردم شناسایی و بازخوانی کنند. این رصد و روشنگری باید مستمر باشد چرا که خط نفوذ هربار عوض می‌شود.

رئیس سازمان بسیج هنرمندان کشور گفت: راهکار دوم، برگزاری کلاس‌های منظم آموزشی مساله‌محور برای بخش‌هایی است که نقش الگویی را در جامعه بازی می‌کنند؛ ‌مانند جامعه هنرمندان، جامعه اساتید و دانشجویان. در این کلاس‌ها، نفوذ را نباید به عنوان یک موضوع بلکه باید به عنوان یک مساله مطرح کرد. نگاهِ موضوعی یعنی صرفا جهت اطلاع، یعنی یک نگاه سطحی با موجی کوتاه‌مدت و کم اثر، اما نگاه مساله‌محور یعنی این که نفوذ مساله من، مساله ما و مساله یک جامعه است. این استاد دانشگاه افزود: راهکار سوم این است که بیشترین هزینه در حوزه نفوذ باید در بخش پیشگیری و تقویت نهادهای فرهنگی و رسانه‌ها به‌خصوص رسانه ملی انجام شود، نه در بخش درمان. اگر خوب پیشگیری کنیم،‌ هزینه درمان به مراتب کاهش می‌یابد. برای پیشگیری باید برنامه‌سازی رسانه‌ای کرد تا لایه‌های جامعه به آگاهی لازم و روشنگری برسند. لذا کاهش بودجه اصلی‌ترین بخش فرهنگی کشور یعنی رسانه ملی به نوعی تضعیف حوزه پیشگیری از نفوذ فرهنگی دشمن خواهد بود.

پررنگ شدن جلوه‌های نفوذ فرهنگی

این فعال فرهنگی کشور تصریح کرد: برخی محصولات فرهنگی که هولوگرام وزارت ارشاد را یدک می‌کشند، حاوی ریشه‌ها و جریانات غیرخودی هستند. در برخی موارد، تولیدکنندگان فیلم‌های سینمایی به جای داشتن نگاه فرهنگی، نگاهی اقتصادی دارند و می‌خواهند گیشه را تصاحب کنند. این عمل به ضعف تعهد و مسئولیت اخلاقی اشاره دارد. محصولات فرهنگی غذای روح انسانند. لذا مسمومیت محصولات فرهنگی باعث مسمومیت روح فرد و بالطبع جامعه می‌شود.

منتظری گفت: بعد از سال‌های دفاع مقدس، خلأ معنوی ارزش‌ها به مرور زمان کمرنگ شد و برعکس، جلوه‌ها و نمادهای غیرخودی در جامعه رنگ و لعاب بیشتری یافت. تغییر نوع گویش، پوشش، آرایش و حتی بهره‌گیری از واژه‌های خارجی در برخی قشرهای جامعه بخصوص هنرمندانِ جویای نام، نمونه‌ای از این رفتارهای غیرخودی است. باید توجه داشته باشیم در بسیاری موارد، تغییر نوع پوشش و آرایش جوانان از روی ناآگاهی است و بیشتر با انگیزه دیده شدن انجام می‌شود. لذا این افراد خطاکار نیستند، بلکه به روشنگری بیشتر نیاز دارند.

وی گفت: سال‌هاست کارگروه مد و لباس در کشور تشکیل شده و کارهایی هم صورت گرفته، اما کافی و عمیق نبوده و هنوز جای خالی یک گام اساسی احساس می‌شود. باید تولید انبوه لباس‌های با کیفیت و مناسب با ارزش‌های اسلامی ـ ایرانی در دستور کار قرار گیرد تا عرصه بر اشغال بازار داخلی توسط برندهای خارجی تنگ شود.

برندسازی رسانه‌های غربی

دکتر ابراهیم متقی، استاد روابط بین‌الملل دانشگاه تهران نیز بر اهمیت اقناع اجتماعی و روشنگری رسانه‌ها تأکید کرد و گفت: امروز عصر رسانه، فضای مجازی و شبکه‌سازی است و اگر با آگاهی و شناخت این ترفندها را شناسایی نکنیم، در معرض نفوذ بیگانگان و تصویرسازی و القائات آنان قرار خواهیم گرفت.

وی با اشاره به ابزارهای مختلفی که غرب برای رساندن پیام نفوذش استفاده می‌کند، افزود: مراکز اطلاعاتی غرب بخشی از اهدافشان را با رمان، کتاب، فیلم و سریال دنبال می‌کنند و ذهن افکار عمومی را کنترل می‌کنند. از آن گذشته، رسانه‌های غربی تلاش در برندسازی دارند تا در عرصه تولید ادبیات و فرهنگ، متقاعدسازی و اقناع جامعه و نخبگان را در دستور کار داشته باشند تا جایی که قبل از استفاده از هر کالایی، رسانه‌ها و برندها به شما بگویند چه چیزی خوب است یا خوب نیست. به عبارت روشن‌تر مطلوب و مطالبات را تغییر و ذهن مخاطب را جهت می‌دهند.

متقی تأکید کرد: در این فضای رقابتی و مملو از اطلاعات، اهمیت و نقش رسانه‌های داخلی و خودی برای اقناع اجتماع و جلوگیری از نفوذ بیگانگان بیش از پیش مشخص می‌شود.

فهم تاکتیک‌های نفوذ

دکتر حمیدرضا مقدم‌فر، کارشناس مطالعات استراتژیک و عضو هیأت‌مدیره موسسه مطالعات و تحقیقات رسانه با تأکید بر اهمیت تحلیل درست نفوذ در جامعه و آگاهی بخشی به افکارعمومی، گفت: اول باید جریان نفوذ و رخنه در جامعه، قابل فهم و تاکتیک‌ها، تکنیک‌ها و روش‌های مورد استفاده دشمن معلوم شود تا گاهی از برخی مسئولان حرف دشمنان شنیده نشود، چرا که حوزه نفوذ دشمن، مسئولان، مردم و نخبگانند. باید بدانیم که دیپلماسی عمومی به وسیله رسانه‌ها، مردم و مسئولان را هدف قرار داده است.

این استاد دانشگاه حساسیت‌زدایی از آمریکا، توجیه خط سازش و تقویت جریان غربگرا در داخل را از جمله اهداف نفوذ غرب دانست و افزود: قداست‌زدایی از ارزش‌های جمهوری‌اسلامی و تغییرمفاهیم ارزشی و سیاست منطقه‌ای ایران ازجمله راهبردهای نفوذ دشمن برای استحاله نظام است که به عنوان الگو بین مسلمانان و مردم مستضعف جهان شناخته شده است.

مقدم‌فر تضعیف نهاد خانواده و ترویج سبک زندگی غربی، گسترش فساد و اعتیاد را در جامعه ازجمله آسیب‌هایی دانست که دشمنان روی آنها سرمایه‌گذاری می‌کنند.

قاعده بازی را عوض کنیم

دکتر فاطمه بداغی

مشاور حقوقی معاون سیما

امروز غم بسیاری جسم و روحمان را آزار می‌دهد. آلامی مربوط به نفوذ دشمن و تغییر سبک زندگی خویش. هزاران نصیحت و اندرز برای آن در رسانه‌های دیداری و شنیداری تولید و انباشته داریم بی‌آن که موفق شویم به آنها عمل کنیم.

نقد مسئولان فرهنگ و نفوذ ساختاری، ماجرایی دیگر است. فهم غیرخودی از ارزش‌های انسانی را به متون درسی و دانشگاهی تحمیل کردیم. یک روز فیلم صحرا می‌ساختیم که نگاه انقلابی ما می‌گفت با هرطبقه اجتماعی و تفاوت فرهنگی، رسیدن به تفاهم انسانی و تحول روحی غیرممکن نیست یا قصه شهادت جوان رشیدی را می‌نوشتیم که همسرش را به حج می‌فرستاد و خود به نبرد مزدوران بعث می‌رفت.

امروز نسخه مدت معلوم می‌سازیم یا کتاب رُمان باربارا دی‌آنجلیس و اسکاول‌شین را ترجمه و چاپ می‌کنیم. چندین ماه مردم را پای سریال‌هایی می‌نشانیم که مشکل مردی را که بین چند زن گیر افتاده حل کنند تا اگر بصراحت نمی‌توانیم عشق‌های مثلثی شبکه‌‌های ماهواره‌ای ترک را تبلیغ کنیم، دست‌کم مدل رتوش‌شده آن را آورده باشیم یا به تقلید از فلان برنامه شبکه بی‌دین مسابقات پخت‌وپز یا خوانندگی را بدون محرمات می‌سازیم در غفلت از این که آیا هر حلالی باید ترویج شود؟ آیا جامعه‌ای که با ازدواج دائم دچارمشکل است باید به ترویج ازدواج مجدد یا موقت بپردازد؟ آیا با یک تقلید کاملا یخ و غیرجذاب می‌توانیم مخاطب ماهواره را جذب کنیم؟ غافل از این که اگر قرار به فریب خوردن از جاذبه‌های بصری باشد نمی‌توانیم این رقابت را ببریم. بدانیم که برنده شدن ما در عوض‌ کردن قواعد بازی است. نقطه اتکای ما در جذب مخاطب در تولید پیام فاخر و اصیلی است که موجب بیداری و درمان جهان با پیروی از روش انبیاست. اگر برنامه‌های ما گاه توانسته مخاطب جهانی پیداکند، به سبب نسخه‌برداری از بی‌اخلاقی‌های مرسوم در محصولات فرهنگی منحرف نبوده است. به هرحال،‌ تولید پیام‌های مغشوش و غیرمنسجم و تامین هدف سرگرمی نتوانسته همه قدرت نرم نظام ایران اسلامی را به نمایش بگذارد،‌ چون ما هم دانسته و ندانسته، همان نسخه‌های غربی درمان فرهنگی را دنبال کرده‌ایم.

محمد زندکریمخانی