الگویی برای خواب کودک

یکی از مواردی که به والدین کمک می‌کند فرزندشان را از دوره کودکی طوری تربیت کنند که هم خودشان و هم کودکشان دچار بدخوابی نشود ایجاد الگوی خواب در کودک است. این الگو با آموزش و عادت شکل می‌گیرد و هدف از آن رسیدن به این نقطه است که کودک یاد بگیرد خودش به طور مستقل، در ساعت خاص، به صورت منظم و به حد کافی بخوابد و در ساعتی خاص بیدار شود؛ همچنین اگر در این میان به دلایلی از خواب برخیزد، مجددا بتواند بدون بدخلقی یا نیاز به همراهی و کمک دیگران بخوابد تا سیکل خواب او به درستی طی شود.

پیروی از الگوی منطقی

ایجاد الگوی خواب در ساعت معین باید ساعت مناسب هم داشته باشد؛ برنامه‌ای که ساعت خواب در آن پیرو زمان منطقی نباشد از پیش محکوم به شکست است یا حداقل باعث ایجاد اختلال و بدخلقی کودکتان می‌شود. از این رو لازم و ضروری است که برای تعیین ساعت خواب، زمانی را مشخص کنید که نیازی به مجبور کردن فرزندتان نباشد و پیش از رسیدن به ساعت مشخص‌شده، میل و احساس خواب در او ایجاد و تقویت شده باشد. شاید در دوران اولیه و پیش از طی شدن دوره نوزادی به دلیل نیاز خود نوزاد به خواب و کم بودن سطح هوشیاری در حین بیداری احتمالا نیازی به تعیین الگو از سوی والدین دیده نشود، اما هر چه او بزرگ‌تر شود و به سنین بالاتر برسد عدم تعیین الگوی عادتی و منطقی بیشتر خود را نشان می‌دهد. به عنوان مثال بدیهی ا‌ست وقتی او بزرگ‌تر شده، اما در خانه سکوت معمول آخر شب مهیا نشده، نتوان از او انتظار داشت که خود نیازش به خواب را تشخیص ‌دهد و ناخواسته و ناخودآگاه در برابر خوابیدن مقاومت کند. این مقاومت معمولا خود را با بدخلقی‌هایی نشان می‌دهد که بسیاری از افراد با آن از طریق بیان «خوابش می‌آید» آشنا هستند!

چقدر خواب لازم است

متخصصان و محققان خواب معتقدند هیچ مقدار دقیقی را نمی‌توان برای مقدار خواب اشخاص به طور تام و تمام تعیین کرد و این مقدار از فردی به فردی دیگر چه بزرگسال و چه کودک، حتی در شرایط سنی مشابه، ممکن است تفاوت داشته باشد. با در نظر گرفتن این موضوع می‌توان محدوده‌ای کلی برای خواب کودکان در نظر گرفت و گفت در دوره طفولیت، هر نوزادی بین 17 تا 20 ساعت از شبانه‌روز را در خواب است؛ خواب این دوران برای رشد بدنی، تکمیل ظرفیت‌های مغزی و به‌ویژه شکل گرفتن ساعت درونی بدن او ضروری است و بیداری او تنها منوط به زمان‌هایی کوتاه برای خوردن شیر و رفع گرسنگی، نظافت و تعویض پوشک و مانند اینهاست.اغلب نوزادان پیش از 6 ماهگی بارها و بارها از خواب بیدار می‌شوند و ممکن است شروع به گریه کنند، اما چند دقیقه بعد دوباره به خواب می‌روند. این روند طبیعی است و هیچ نیازی نیست در این مواقع نگران شوید و برای خواباندن مجدد کودکتان وقت صرف کنید؛ زیرا در بسیاری مواقع وقتی احساس می‌کنید کودکتان بیدار شده و نق‌های موقتی و کوتاه سر می‌دهد، در واقع کاملا بیدار نیست و در سیکل خواب سبک قرار دارد.

در ماه‌های اولیه هیچ نیازی به شناسایی این زمان‌ها ندارید، اما رفته رفته که هوشیاری او در هنگام بیداری بیشتر و کامل‌تر می‌شود، لازم است آن مواقع را در نظر داشته باشید زیرا به شما کمک می‌کند بدانید چه هنگامی خودش به‌زودی به خواب خواهد رفت و چه زمانی لازم است شما به خوابیدن او کمک کنید. چنان‌که اشاره شد روند خواب سنگین و بیداری سبک به طور متناوب تا پیش از ورود به 7 ماهگی معمولا ادامه دارد. کودکتان ممکن است تا پیش از این به دلیل گرسنگی، احساس سرما یا گرمای زیاد، خیس کردن خود و مانند اینها بیشتر از مواقع دیگر از خواب بیدار شود با این حال پس از آن خواب‌های روزانه سبک‌تر خواهد شد و خواب شبانه‌روز به سنگینی می‌رود البته هنوز لازم است از یکی دو تا سه یا چهار مرتبه به قدر چرت‌های کوتاه در طول روز بخوابد.

وقتی به یک سالگی می‌رسد بسیاری از این ضرورت‌های جسمی به حد کمابیش مناسب‌تری از تکامل رسیده است و در نتیجه، این زمان به محدوده‌ای 13 تا 15 ساعته کاهش می‌یابد. فاصله زمانی هر خواب و بیداری هم روند نامشخصی دارد. نوزادانی هستند که زودتر گرسنه می‌شوند و در نتیجه ممکن است بیشتر در این محدوده زمانی خواب، برای شیر خوردن بیدار شوند و برعکس، برخی دفعات کمتری بیدار شوند و همچنان بیشتر زمان را در خواب سپری کنند. همچنین هر قدر بر سن نوزاد افزوده شود خواب روزانه و بیداری شبانه کمتر خواهد شد و به مرور زمان والدین هم می‌توانند بار دیگر از نعمت خواب شبانه خود همچون فرزندشان برخوردار شوند!

شرطی کردن به طریق پائولوف

پائولوف محققی بود که توانست اثبات کند یادگیری را در بسیاری از موجودات می‌توان با تکرار و استفاده از قانون تشویق و تنبیه بهبود بخشید. شما می‌توانید برای شکل دادن عادت خواب، معین کردن زمان آن و کمک به خواب راحت‌تر کودکتان او را شرطی کنید. بسیارند والدینی که بر همین اساس، فرزندشان را به در آغوش گرفتن عروسک یا تکه‌ای پارچه یا هر چیز دیگری عادت می‌دهند و از این طریق مشکلات مربوط به خواب فرزندشان را کاهش می‌دهند؛ فقط باید دقت کنید اگر از این راه پیروی می‌کنید او را به وسایلی عادت دهید که همیشه و همه‌جا قابل دسترسی باشد. واضح است که عادت به بغل کردن عروسک در سنین بالاتر برای کودکتان مناسب نیست، ملحفه‌ای که پس از چند سالگی او نخ‌نما می‌شود و احتمالا پارچه یا ملحفه دیگری همانند آن را از هیچ فروشگاهی نتوانید تهیه و خریداری کنید نیز همین حکم را دارد. مواردی را در نظر بگیرید که در سفر یا در سنین مختلف بتوانید آن را در اختیار فرزندتان قرار دهید و با رشد بیشتر و عقلانی‌تر شدن وی راحت‌تر بتوانید او را از این وسیله جدا کنید بدون این‌که در الگو و عادت خواب وی اختلالی ایجاد شود.

دما را فراموش نکنید

بسیاری از والدین نمی‌دانند چه دمایی برای اتاق خواب کودکشان نیاز است. متخصصان می‌گویند اگر درجه حرارت را نزدیک 19 درجه نگاه دارید مشکلات دمایی خواب او را مختل نخواهد کرد؛ البته به شرطی که لباس‌های او نیز این حد دمایی را افزایش یا کاهش ندهد. گرمای بیش از حد بدن کودک باعث ایجاد بیماری‌ها یا مشکلات احتمالی از قبیل التهاب پوستی، برونشیت و آلرژی خواهد شد.

از آغوش مادر تا اتاق خواب جداگانه

در روزهای اول پس از تولد بهتر است نوزاد کنار مادر بخوابد. پس از طی مدتی، کم‌کم باید فاصله او را بیشتر کرد و بهتر است در گهواره یا تختی جداگانه در همان اتاقی خوابانده شود که خود می‌خوابید. این حالت کنترل و آمادگی بهتری برای رفع نگهداری و محافظت از او به شما می‌دهد، اما هر قدر سن کودکان بیشتر شود و ماه‌های اولیه بگذرد از آنجا که دیگر نیاز شیردهی شبانه به نوزاد نیز در اغلب موارد کمتر احساس می‌شود بهتر است اتاقی جداگانه را به محل خواب وی اختصاص دهید و از بچگی او را با عادات درست خواب سازگار کنید.

زهرا حسین‌زاده