کشاورزی در حسرت فناوری‌های نوین

کشاورزی به روش سنتی که در آن تمام فرآیند کاشت، داشت و برداشت به شیوه دستی و سنتی انجام می‌شود به لحاظ مدت زمان طولانی، استفاده از نیروی انسانی زیاد و مصرف بیش از اندازه آب، هزینه‌های زیادی در پی دارد و میزان تولید بهینه محصول مورد نیاز را از زمین‌های زراعی و کشاورزی پایین می‌آورد. البته چند سالی است استفاده از فناوری‌های نوین در مزارع کشاورزی رواج یافته است؛ ولی کارشناسان معتقدند همچنان بخش زیادی از این محصولات به صورت سنتی کشت می‌شود و برای رسیدن به نقطه مطلوب، راه طولانی در پیش داریم.

تردیدی نیست در بخش منابع طبیعی، حرکت به سمت کیفی‌سازی فعالیت‌های کشاورزی یکی از الزامات اقتصادی است. ناصر مقدسی، قائم‌مقام سازمان جنگل‌ها مراتع و آبخیزداری کشور در این باره به خبرنگار جام‌جم می‌گوید: کیفی‌سازی فعالیت‌های کشاروزی می‌تواند موجب کاهش آسیب‌پذیری اکوسیستم شود. از این رو استفاده اصولی از اراضی شیبدار در بخش کشاورزی، مستلزم کارهای تحقیقی، آموزشی و ترویجی است.

وی با بیان این که استفاده صحیح از منابع طبیعی، هم در قانون افزایش بهره‌وری و هم در قانون چهارم و پنجم آمده است، می‌افزاید: متاسفانه در زمینه استفاده از فناوری نوین برای بهره‌گیری حداقلی از منابع طبیعی توفیق چندانی نداشتیم. در واقع توانمندسازی کشاورزان و کیفی‌سازی سطح تولید با توجه به شرایط خشک و نیمه خشک کشور و آشنایی با مزیت‌های منطقه‌ای و ملاحظات حوزه‌های آبخیز، ضرورت نیاز ما به فناوری‌های نوین را روشن می‌کند.

قائم‌مقام سازمان جنگل‌ها مراتع و آبخیزداری کشور با اشاره به این نکته که در فرآیند تولید مواد خام و زنجیره‌ای که به تولید محصول نهایی می‌رسد مشکلات بسیاری وجود دارد، می‌گوید: استفاده از آبیاری نوین در مقایسه با روش‌های سنتی باعث صرفه‌جویی در مصرف آب و افزایش تولید می‌شود، اما تنها مصرف بهینه آب به تنهایی کارساز نیست بلکه بذر مناسب، مدیریت خاک و استفاده از نیروهای جوان تحصیلکرده در رشته کشاورزی هم ازجمله موضوعاتی است که باید در زمینه استفاده از فناوری‌های نوین مورد توجه قرار گیرد.

استفاده از ارقام مقاوم در برابر آفات

یحیی ابطالی، معاون کنترل و مبارزه با آفات سازمان حفظ نباتات کشورنیز استفاده از ارقام مقاوم در برابرآفات را یکی دیگر از روش‌های اجرایی شدن استفاده از فناوری‌های نوین در زمین‌های کشاورزی و زراعی می‌داند و می‌گوید: وقتی از ارقام مقاوم در برابر آفات استفاده می‌کنیم دیگر نیازی نیست برای کنترل آفت هزینه اضافی کنیم. از سوی دیگر میزان تولید محصولات کشاورزی نیز افزایش می‌یابد.

وی یکی از محصولاتی که روش سنتی کشت، سبب کاهش بازده تولید آن می‌شود را برنج می‌داند و می‌افزاید: اکنون دیگر تولید برنج براساس روش‌های سنتی مقرون به‌صرفه نیست . در واقع با مکانیزه کردن فرآیند کاشت، داشت و برداشت شاهد کاهش 30 درصدی مصرف آب و هزینه تولید و افزایش ضریب تولید به میزان 25 تا 30 درصد خواهیم بود.

وی با اشاره به این که تولید سبزی و صیفی‌جات به روش گلخانه‌ای باعث افزایش تولید و کاهش هزینه‌کردها می‌شود، می‌گوید: استفاده از روش‌های گلخانه‌ای روش مناسبی برای بهینه‌سازی مصرف آب وخاک است.

ابطالی شیوه استفاده از آفت‌کش‌ها را در سه یا چهار دهه قبل در زمین‌های زراعی ناکارآمد توصیف می‌کند و می‌افزاید: بهره‌گیری از علم روز در بخش کنترل آفات نه‌تنها باعث صرفه‌جویی در مصرف سم و هزینه‌ها می‌شود، بلکه سلامت محیط زیست و سلامت مصرف‌کنندگان را نیز در پی دارد.

معاون کنترل و مبارزه با آفات سازمان حفظ نباتات کشور، یکی از راهکارهای تحقق اقتصاد مقاومتی را استفاده مناسب از دانش نوین عنوان و تصریح می‌کند: با توجه به کمبود منابع آبی و خاکی، توجه به کاشت ارقام جدید درختان و روی‌آوری به روش کاشت نوین و استفاده بهینه از سیستم کودآبیاری به‌ویژه در باغداری و تولید مرکبات، به میزان قابل توجهی باعث افزایش تولید و استفاده کمتر از نیروی انسانی می‌شود.

استفاده از فناوری‌های نوین مطابق با هر منطقه

اقلیم ایران در چهار فصل سال از تنوع آب و هوایی و گیاهی بسیاری برخوردار است. طبعا استفاده از فناوری‌های نوین کشاورزی در هر یک از استان‌های کشور نیز باید متناسب با ملاحظات منطقه‌ای باشد. ابطالی در این باره می‌گوید: در سیستان و بلوچستان که به لحاظ منابع آبی و خاکی شرایط مساعدی وجود ندارد می‌توان با کاشت رقم مناسب خرما که هم از ضریب بالای تولید برخوردار است و هم در قبال آفات تحمل بالایی دارد، محصول مناسبی به‌دست آورد.

آذربایجان شرقی یکی از استان‌هایی است که در مکانیزه و نیمه‌مکانیزه کردن سطح زیر کشت محصولات کشاورزی از توفیق نسبی برخوردار بوده است به طوری که به گفته ایوب ایرانی فام، معاون تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان آذربایجان شرقی، این استان جزو پنج استان برتر استفاده از فناوری نوین در زمینه کشاورزی است.

وی با بیان این که 85 درصد محصولات دیم به صورت مکانیزه و 80 درصد محصولات آبی به صورت نیمه‌مکانیزه در این استان برداشت می‌شود، تصریح می‌کند: دولت نیز حمایت‌های خوبی در این زمینه می‌کند به طوری که 85 درصد هزینه آبیاری تحت فشار از سوی دولت تامین و 15 درصد باقیمانده هم به صورت تسهیلات ارائه می‌شود.

ایرانی فام پیش‌بینی کرد در صورت استمرار این حمایت‌ها، فرآیند مکانیزه شدن زمین‌های کشاورزی استان آذربایجان شرقی تا پایان برنامه ششم تحقق پیدا خواهد کرد.

وی با بیان این که در مناطقی که تحت پوشش آبیاری مدرن قرار می‌گیرند بیش از 40 درصد در آب صرفه‌جویی می‌شود، می‌گوید: با هماهنگی میان جهاد کشاورزی و وزارت نیرو، آبی که در اختیار کشارورزان قرار می‌گیرد دارای حقابه و پروانه برداشت از چاه‌های کشاروزی و منابع آبی است و چون کنتور حجمی دارد میزان مصرف آب مشخص می‌شود تا کشاورزان بیش از نیازشان آب مصرف نکنند.

وی با بیان این که کشاورزان استان با سه شیوه آبیاری قطره‌ای، تحت فشار و بارانی اقدام به آبرسانی مزارع خود می‌کنند، می‌افزاید: با هماهنگی سازمان آب از اول سال آینده تمام چاه‌های کشاورزی به سیستم کنتور هوشمند مجهز خواهند شد. ما هم آموزش‌های لازم را برای کاهش مصرف آب به کشاورزان می‌دهیم.

فتاح غلامی