نیشی که درمان می‌کند!

در همه جای دنیا به‌ویژه مصر باستان از قرن‌ها پیش از زنبور، گرده‌های به دست آمده از زنبور و حتی زهر این حشره در درمان شماری از بیماری‌ها استفاده می‌شد و دردهای مزمن تا بیماری‌های پوستی از این طریق قابل درمان بود. این روند تاکنون نیز باقی مانده و همچنان در درمان بیماری‌هایی چون آرتروز مورد استفاده قرار می‌گیرد و به‌تازگی در بهبود علائم مبتلایان به ام‌اس به طور گسترده به‌کار گرفته می‌شود. نیش زنبور منبع غنی از آنزیم‌ها، پپتیدها و اسیدآمینه‌های مختلف است و از سویی 18 ترکیب فعال دارد که ویژگی‌های درمانی دارند. مکانیسم اثر نیش زنبور به درستی مشخص نیست ولی دانشمندان معتقدند نیش زنبور می‌تواند عملکرد سیستم ایمنی بدن را تغییر داده و میزان تولید هورمون کورتیزول را افزایش دهد.

در زنبوردرمانی، پزشک زنبور را در نزدیکی بیمار قرار می‌دهد تا زنبور او را نیش بزند. برخی تصور می‌کنند یک بار نیش زدن کفایت می‌کند، ولی گاهی افراد حدود 80 بار در روز یا بیشتر در معرض نیش زنبور قرار می‌گیرند. مطالعات صورت گرفته حاکی از آن است که زنبوردرمانی در کاهش نشانه های برخی بیماری‌ها از قبیل آرتروز، گرفتگی‌های ماهیچه‌ای، ام‌اس و التهاب زردپی است. تجربیات شخصی افراد از یک سو توانسته تأثیر مفید نیش زنبور را در کاهش علائم انواع بیماری‌ها اثبات کند، ولی از سوی دیگر، تحقیقات نیز از طریق بررسی‌های آزمایشگاهی توانسته تأثیر نیش زنبور را در کاهش درد و التهاب مفاصل به اثبات برساند. در سال 1988 محققان یونانی دریافتند نیش زنبور روند پیشرفت آرتروز را در موش‌ها کم می‌کند. همچنین مطالعات گسترده‌تر نشان داد که استفاده از نیش زنبور در درمان بیماری‌ها باعث کاهش تولید «اینترلوکین 1» می‌شود. این ترکیب درد و التهاب را در مبتلایان به آرتروز کاهش می‌دهد. تحقیقات اخیر هم این مطلب را ثابت می‌کند که نیش زنبور نوعی ترکیب مهم به نام «ملیتین» دارد که مانع از بروز التهاب شده و همچنین برخی اثرات ضدالتهاب مفاصل نیز در موش‌ها دیده می‌شود.

زنبور درمانی در ایران

در کشور ما ایرانیان تا مدت‌ها و در واقع تا همین چند سال قبل، آنچنان که باید از زنبور درمانی مثل حجامت یا زالودرمانی استقبال نمی کردند و همین باعث شد این مسئله در انزوا قرار بگیرد. هر چند به گفته زهرا حاجی اربابی، کارشناس پرستاری و یکی از کسانی که از نیش زنبور روی بیماران استفاده می‌کند، زنبور درمانی در ده سال اخیر تا حدی در کانون توجه مردم قرار گرفته است: یکی از علل مهم کم‌توجهی مردم به زنبوردرمانی، دردناک بودن نیش این حشره است و بعضی‌ها به قدری از نیش زنبور می‌ترسند که تحت هیچ شرایطی حاضر نیستند آن را روی پوست خود حس کنند.

بهترین زمان درمان

بهترین زمان برای زنبوردرمانی اواخر فصل بهار و اوایل پاییز است که زنبورها از منابع خوبی از گرده‌های گل و گیاه برای تولید سم استفاده می‌کنند. اثر سم نیش زنبور در زمستان کمترین تأثیر را دارد. طول درمان به‌شدت علائم بیماری بستگی دارد. از دیگر موارد درمان با نیش زنبور می‌توان به واریس پا، بیماری‌های پوستی، افسردگی، دردهای قاعدگی، پایین آوردن کلسترول خون، سندرم خستگی مزمن، آسیب وارده به آرنج و زردپی اشاره کرد.

آرتروز را درمان کنید

معمولا افرادی که از ابتلا به آرتروز یا التهاب مفاصل رنج می‌برند، می‌توانند با درمان‌های استاندارد نسبت به کاهش درد و سفتی عضلات اقدام کنند. این درمان‌ها شامل درمان‌های سنتی و تغییر در سبک زندگی می‌شود. ولی در این میان برخی محققان بر این باورند درمان‌های جایگزینی چون زنبوردرمانی می‌تواند به درمان آرتروز و به ویژه درمان التهاب رماتیسمی مفاصل کمک کند. مطالعاتی که روی بیمارانی با درمان‌های مختلف انجام گرفت نشان داد التهاب، درد و سفتی صبحگاهی ماهیچه‌ها به دنبال زنبوردرمانی، علائم بیماری را در مبتلایان به آرتروز سریع‌تر بهبود می‌بخشد. حتی استفاده از زنبوردرمانی در کنار مصرف داروهای خوراکی قدرت درمان را بالاتر برده و تعداد دفعات عود بیماری را کاهش می‌دهد.

تسکینی بر دردهای کمری

بیماران مبتلا به کمردردهای مزمن در کنار د‌رمان‌های معمول که دریافت می‌کنند، می‌توانند از گزینه زنبوردرمانی نیز برای بهبود علائم و کاهش التهاب استفاده کنند. محققان در مطالعات خود دریافتند نیش زنبور حاوی ترکیباتی است که درد مفاصل را تسکین می‌دهد.

پژوهشگران دانشگاه کارولینای شمالی معتقدند که نیش زنبور می‌تواند درد ناحیه کمر و پاها را بهبود ببخشد و اثر مثبتی روی آن داشته باشد به طوری که درد را تا دو سوم کاهش می‌دهد و بیماران می‌توانند زندگی آرام‌تری را تجربه کنند. از این رو، نیش زنبور می‌تواند التهاب مفاصل و دردهای مرتبط با آن و نیز دردهای ماهیچه‌ای ـ اسکلتی را کاهش دهد.

ام‌اسی‌ها به گوش

از بیماری‌هایی که زنبوردرمانی در بهبود علائم آنها موثر است، می‌توان به ام‌اس اشاره کرد. به طوری که درد، کاهش هماهنگی در حرکات بدن و ضعف عضلانی ایجاد شده در مبتلایان را تا حد زیادی تسکین دهد. ترکیبات «ملیتین» و «آدولاپین» موجود در نیش زنبور به کاهش التهاب و درد در این بیماران کمک می‌کند. ترکیبات موجود در نیش زنبور به بدن کمک می‌کند ترکیبات طبیعی را برای دفاع از بدن ترشح کند. آمارها حکایت از رشد بیش از پیش ابتلا به ام‌اس در جهان دارد و هزاران نفر از مبتلایان از روش‌های جایگزینی چون زنبوردرمانی برای بهبود علائم بیماری استفاده می‌کنند. در این بیماران معمولا از داروهای اینترفرون، کورتیکواستروئیدها و دیگر داروها برای کاهش شدت علائم استفاده می‌شود و زنبوردرمانی می‌تواند جایگزین مناسبی برای این قبیل داروها به شمار برود.

خطرات زنبوردرمانی

تحقیقات متعددی که طی سال‌ها انجام گرفته اثرات مثبت زنبوردرمانی را روی بهبود علائم برخی بیماری‌ها به اثبات رساند، ولی با وجود این حدود 2 درصد افراد نسبت به نیش زنبور واکنش حساسیتی نشان می‌دهند. افرادی که به نیش زنبور حساسیت داشته باشند در نهایت واکنش‌هایی چون قرمزی، تورم و خارش و التهاب را نشان می‌دهند. در حدود 3 تا 4 زنبور معمولا واکنش شدیدی ایجاد نمی‌شود ولی با افزایش تعداد نیش زنبورها، خطر بروز حساسیت نیز افزایش می‌یابد. حساسیت نسبت به نیش زنبور معمولا خود را با ایجاد کهیر روی پوست و تورم اطراف چشم‌ها، لب‌ها، گلو و زبان نشان می‌دهد. فرد ممکن است دچار حالت تهوع شده و کلمات را با بیان مبهم به زبان بیاورد، علائمی از پریشانی ذهنی نشان می‌دهد و حتی تنفس سختی دارد و خیلی زود هوشیاری خود را از دست می‌دهد. این واکنش‌ها در قالب شوک آنافیلاکسی بروز می‌کند و در صورتی که اقدامات پزشکی به موقع به بیمار نرسد ممکن است مرگ فرد را به دنبال داشته باشد.

منابع: healthday، healthline
dailymail، howstuffworks و beevenom