بزرگ‌ترین قلب دنیا در دست دانشمندان

وقتی امواج، لاشه یک نهنگ آبی مرده را خرداد سال گذشته با خود به سواحل کشور کانادا آورد، دانشمندان بالاخره فرصتی ناب و طلایی به‌دست آوردند تا از نزدیک نگاهی به قلب بزرگ‌ترین حیوان کره زمین بیندازند. قلب مذکور بعد از کالبدگشایی به انبار اختصاصی موزه سلطنتی اونتاریو واقع در شرق تورنتو منتقل و در آنجا تحت فرآیند انجماد قرار گرفت.

کد خبر: ۸۳۹۳۸۶

ماه گذشته، پس از قریب یک سال دانشمندان این موزه سرانجام قلب را از اتاقک یخی خارج و اقدامات اولیه برای نگهداری آن را در بلندمدت آغاز کردند. پس از خروج قلب از اتاقک مخصوص، دقیقا پنج روز طول کشید تا یخ‌های بزرگ‌ترین قلب دنیا آب شود و تازه پس از آن بود که حدود ۳۷۸۵ لیتر فرمالدهید بدبو را به قلب تزریق کردند تا فرآیند از‌هم‌گسیختگی نسوج متوقف شود.

نهنگ بزرگ آبی که در علم رده‌بندی موجودات زنده با نام Balaenoptera musculus شناخته می‌شود، بزرگ‌ترین موجود زنده است.

طول بدن این پستاندار آبزی و شش‌دار بین ۲۵ تا 33.5 متر و وزن آن ۸۰ تا ۱۳۰ تن تخمین زده شده است. شواهد حاکی از آن است که بزرگ‌ترین موجود زنده کره زمین طبیعتا اندام‌های بزرگی هم دارد. دانشمندان باور دارند بررسی اندام‌های داخلی نهنگ آبی بزرگ به طور قطع رکوردهای بی‌نظیری از خود به‌جا خواهد گذاشت. وقتی بحث از به گل نشستن یک نهنگ آبی به میان می‌آید، پژوهشگران کنجکاو هیچ وقت این فرصت را برای مشاهده امعا و احشای آن از دست نمی‌دهند.

افسانه‌های وارونه

تا همین چند وقت پیش روایت‌های افسانه‌‌ای بسیاری درباره بزرگی قلب نهنگ آبی مطرح بود.برخی باور داشتند قلب این جانور می‌تواند به بزرگی یک ماشین باشد. حتی عده‌ای می‌گفتند رگ آئورت یک وال آبی به اندازه‌ای بزرگ است که یک انسان می‌تواند به‌راحتی در آن شنا کند. آئورت، سرخرگ بزرگی است که خون تصفیه‌شده را به بدن می‌رساند و به بطن چپ قلب متصل است. اما تاکنون همه این حدس‌ها بیشتر شبیه سخن‌سرایی‌های عامیانه جلوه می‌کرد؛ زیرا دستیابی به نمونه‌های دست‌نخورده و منحصر به‌فردی از ارگان‌های یک نهنگ آبی که بتواند رمزگشای هزاران پرسش بی‌پاسخ باشد، عملا کار بسیار دشواری بود. نهنگ آبی که در همه اقیانوس‌ها و حتی منطقه خلیج‌فارس و دریای عمان پراکنش دارد، از جمله گونه‌های در معرض خطر انقراضی است که جمعیت آن را بیشتر از ۱۲ هزار عدد تخمین نمی‌زنند. بنابراین کالبدشکافی یک وال آبی از نوادر روزگار قلمداد می‌شود. سال گذشته یک تیم تحقیقاتی از موزه سلطنتی اونتاریو به محل اعزام شد تا این نهنگ 23.3 متری را که بر اثر به دام افتادن در یخ‌های قطبی جان داده بود، کالبدگشایی کنند. در اینجا این پرسش مطرح بود که درون قلب نهنگ چه می‌گذرد؟

لمس قلب بزرگ‌ترین موجود زنده

ژاکلین میلر، متخصص بخش پستانداران موزه سلطنتی اونتاریو درباره این کالبدشکافی می‌گوید: ما برای رسیدن به قلب مجبور بودیم اول حفره سینه را بشکافیم و سپس داخل شویم و قلب را از بند تمام بافت‌های اطراف آزاد کنیم و بعد هم آن را بالا بکشیم. من شخصا برای این منظور تا کمر در باقیمانده شش‌ها و خون فرو رفتم. تقریبا چهار ساعت طول کشید تا ما قلب را خارج کردیم. کل این عملیات در یک مستند تلویزیونی ضبط شده است. میلر در پاسخ به این پرسش که ابعاد قلب نهنگ آبی چقدر وی را شوکه کرده، گفت: من به شخصه انتظار داشتم قلب وال آبی به اندازه یک ماشین باشد، اما آنچه دیدیم بیشتر در حد و اندازه ماشین‌های کوچکی است که در زمین‌های گلف برای جابه‌جایی بازیکنان و وسایلشان استفاده می‌شود یا شاید به اندازه همان ماشین‌های کوچکی که در شهربازی‌ها می‌بینیم. علاوه بر این، اندازه سرخرگ آئورت هم خیلی کوچک‌تر از حد انتظار بود؛ یعنی در این اندازه که شاید فقط سر یک انسان در آن جا بگیرد.

بررسی‌های بیشتر نشان داد قلب این نهنگ که حدود 1.5 متر طول دارد با هر ضربان می‌تواند ۲۲۷ لیتر خون را وارد رگ‌ها کند، اما استحکام بافت‌های قلب ۱۸۰ کیلویی به اندازه‌ای بود که تیم موزه سلطنتی اونتاریو را مجبور به استفاده از حدود ۳۷۸۵ لیتر فرمالدهید کرد و این در نوع خود بی‌نظیر است. میلر در خاتمه یادآور شد: این نخستین قلب یک نهنگ آبی است که پس از تشریح و کالبدشکافی نگهداری خواهد شد تا هم در معرض نمایش گذاشته و هم مطالعات بیشتری روی آن انجام شود. دانشمندان باور دارند ابعاد خارق‌العاده ارگان‌ها و فیزیولوژی بدن نهنگ نه‌تنها بر رفتار بلکه حتی بر ظرفیت تحمل آن نقش بسزایی دارد.