روابط همسران در آثار نمایشی؛ واقعی یا غیر واقعی؟

ترویج زندگی موفق

در واقع افراط و تفریط در نشان دادن روابط میان زن و شوهرها در سریال‌های تلویزیونی باعث می‌شود حقوق متقابل بین آنها نادیده گرفته شود. به همین دلیل در برخی آثار شاهد جر و بحث و کل کل هستیم و خبری از مهر، محبت و عاطفه نیست و برعکس روابط زن و شوهر در بعضی از آثار به حدی خوب و بدون هیچ فراز و نشیبی است که تصنعی به نظر می‌رسد. به همین دلیل نویسندگان، کارگردانان، تهیه‌‌کنندگان و مسئولان باید بیش از پیش و با توجه به سبک زندگی ایرانی ـ اسلامی در ترویج روابط صحیح همسران در آثار نمایشی توجه کنند و با ارائه الگوهای رفتاری مناسب در ترویج زندگی‌های موفق تلاش کنند. مسلما هر سازنده‌ای هدفی را با تولید یک اثر نمایشی دنبال می‌کند و می‌خواهد نکات اخلاقی را به مخاطب منتقل کند، اما گاهی تنش‌ها و اختلافات میان اعضای خانواده در یک اثر نمایشی به حدی بزرگنمایی می‌شود که این پیام‌های اخلاقی دیده نمی‌شود. ما در سریال‌هایی که در سال‌های نه‌چندان دور از تلویزیون پخش می‌شد شاهد صفا، صمیمیت، الفت، همرنگی و همدلی میان اعضای خانواده و بخصوص زن و شوهرها بودیم. ضمن این که در کنار مهر و محبت گاهی هم شاهد اختلافات زن و شوهرها بودیم که در این باره می‌توان به سریال‌های همسران، خانه سبز، زیر تیغ، پدر سالار و اغما اشاره کرد.

البته در سریال‌هایی که اخیرا پخش شده مثل چهار فصل پایتخت، گذر از رنج‌ها و... شاهد این اتفاق خوب بودیم، که می‌توان آن را پررنگ‌تر کرد. در واقع سازندگان آثار نمایشی بهتر است در سریال‌های تلویزیونی هدف‌های رفتاری و روابط میان اعضای خانواده و بخصوص زن و شوهر را به گونه‌ای تعریف و طراحی کنند که روابط میان زوجین باورپذیر و واقعی باشد. به همین بهانه در این گزارش سراغ نویسندگان، کارگردانان و کارشناسان رفتیم تا این مساله را بررسی کنیم.

آموزش ایده‌های صحیح

دکتر فاطمه بداغی، مشاور حقوقی سیما در پاسخ به این پرسش که روابط میان زوج‌ها در آثار نمایشی تا چه میزان باورپذیر است، به جام‌جم می‌گوید: یک ایرادی به برخی سریال‌های تلویزیونی وارد است. بر خلاف این که در برنامه‌های گفت‌وگو محور الگوهای صحیح و ایده‌های مناسب به زن و شوهرها آموزش داده می‌شود، اما سازندگان آثار نمایشی به این الگوها توجهی نمی‌کنند. البته طبیعی است ساختار و محوریت آثار نمایشی با برنامه‌های گفت‌وگو محور تفاوت دارد، اما به نظرم وقتی کسی قرار است یک اثری بسازد که پیامی به مخاطب منتقل کند، باید دامنه اطلاعا‌تش را وسیع‌تر کند و با پشتوانه تحقیقاتی یک اثر نمایشی را بنویسد و بسازد.

وی ادامه می‌دهد: بنابراین این نوع برنامه‌های گفت‌وگو‌محور می‌تواند کمک زیادی به افزایش دانش نویسندگان آثار نمایشی کند تا آنها بدانند اگر قرار است موضوعی را هم نقد کنند، چطور و از چه زاویه‌ای آن را مطرح کنند تا مورد توجه بینندگان هم قرار بگیرد. علاوه‌بر آن تماشای چنین برنامه‌هایی باعث می‌شود نویسندگان از چارچوب‌های کلیشه‌ای برای نشان دادن روابط بین زن و شوهر استفاده نکنند و در هر اثری از زاویه‌ای دیگر به روابط زوجین بپردازند تا برای مخاطبان هم جذابیت‌های لازم را داشته باشد.

آموزش رابطه درست

این کارشناس با اشاره به این که می‌توان از طریق آثار نمایشی الگوهای صحیح در روابط زن و شوهر ارائه کرد، توضیح می‌دهد: معتقدم الگوهای صحیح نباید به شکل اغراق‌آمیز و تصنعی به مخاطب منتقل شود، چون ما نمونه‌های این شکلی داشتیم و توانستیم نظر مخاطب را جلب کنیم. از سوی دیگر ما در آثار نمایشی نشان می‌دهیم که تربیت وظیفه زنانه است، در حالی که این وظیفه به‌عهده مادران و پدران است. بنابراین ما وقتی یک رابطه درست بین زن و شوهر را نشان بدهیم، می‌توانیم به این هدف هم دست پیدا کنیم، اما گاهی این هدف به حاشیه می‌رود.

بداغی عنوان می‌کند: به عنوان نمونه زنان سرپرست خانوار را در آثار نمایشی به عنوان افراد غمگین، افسرده و ناموفق نشان می‌دهیم، در حالی که باید بدانیم سریال‌های نمایشی هم جنبه آموزشی برای مردم دارند و این نوع آثار تاثیرات خوبی بر مخاطب نمی‌گذارد.‌ معتقدم باید روابط میان زوجین درست نشان داده شود که با واقعیت‌های جامعه فاصله زیادی نداشته باشد.

مدیریت مشکلات در زندگی زناشویی

مشاور حقوقی سیما اشاره می‌کند: باید در آثار نمایشی زندگی پر‌نشاط را نشان دهیم و در کنارش به مخاطب یاد بدهیم چگونه می‌تواند با مشکلات رو به رو شود یا رابطه‌اش هنگام بروز مشکلات با همسرش باید چگونه باشد و اگر در این باره درست عمل نکند چه عواقبی به دنبال خواهد داشت. علاوه‌بر آن می‌توانیم جوانان را به ازدواج‌های آسان ترغیب کنیم و بخشی از آموزش این موارد از طریق آثار نمایشی میسر می‌شود.

وی با اشاره به سریال تلویزیونی پایتخت می‌افزاید: این سریال نمونه موفق در ارائه الگوی صحیح میان زن و شوهر است. ما در این سریال می‌بینیم با این که اختلافات جدی میان هما و نقی (ریما رامین‌فر و محسن تنابنده) به لحاظ تحصیلات، مشارکت اجتماعی و سیاسی در جامعه وجود دارد، اما این مساله به هیچ وجه مانع داشتن روابط دوستانه میان آنها نمی‌شود و شاهد تعلقات عمیق میان آنها هستیم.

دیدن نمک زندگی

خشایار الوند، نویسنده سریال‌های پایتخت، نقطه‌چین، مرد هزار چهره، شب‌های برره و... نیز درباره واقعی نبودن روابط میان زن و شوهر در آثار نمایشی به جام‌جم می‌گوید: باید قبول کنید یک اثر نمایشی با زندگی واقعی تفاوت دارد و اگر ما بخواهیم خیلی واقعی به زندگی بپردازیم، دیگر اثر نمایشی نمی‌شود؛ بلکه باید مستند ساخت. اما با این مساله موافق هستم که ما می‌توانیم روابط بین زن و شوهر را باورپذیر در بیاوریم ؛ ولی برخی مواقع این اتفاق نمی‌افتد و روابط رنگ تصنعی به خودش می‌گیرد.

وی ادامه می‌دهد: متاسفانه گاهی افراط و تفریط‌ها در نشان دادن روابط بین همسران باعث می‌شود مخاطب نتواند با اثر ارتباط مناسب برقرار کند. گاهی هم به حدی روی نشان دادن آرمان‌ها در روابط میان زن و شوهر تمرکز می‌کنیم که از واقعیت موجود در جامعه فاصله می‌گیریم. در نظر بگیرید چند زوج در جامعه می‌توانید پیدا کنید که زندگی آرامی داشته باشند و هرگز با هم اختلاف پیدا نکنند‌؛ مسلما این اتفاق خیلی بندرت می‌افتد.

این نویسنده عنوان می‌کند: بنابراین نویسنده می‌تواند در قصه‌هایش در کنار نشان دادن مهر و عاطفه میان همسران گاهی اختلافات را هم به تصویر بکشد که به نوعی نمک زندگی محسوب می‌شود؛ اما باید مراقب بود این نمک کم یا زیاد نشود. به نظرم باید سنگ بنای یک قصه را از ابتدا درست گذاشت. نشان دادن نهاد خانواده به شکل صحیح اهمیت بسزایی دارد و باید سازندگان یک اثر نمایشی به این مساله توجه کنند.

الوند با اشاره به این که مشکلات اقتصادی برای بیشتر خانواده‌ها به وجود می‌آید، توضیح می‌دهد: بیشتر مردم با مسائل اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کنند و ما هم می‌توانیم در روابط میان زن و شوهرها به این مساله بپردازیم و در کنارش نشان بدهیم که در این مواقع چطور باید با هم برخورد کنند تا حرمت‌ها بینشان شکسته نشود و آنها بتوانند در کمال آرامش با یکدیگر تصمیم بگیرند و به راه‌حل‌های مناسب دست پیدا کنند‌؛ اما گاهی ما درگیر فقط اختلافات می‌شویم و کل‌کل کردن بین زن و شوهرها را در آثار نمایشی به تصویر می‌کشیم.

به نظر این نویسنده بهتر است دست نویسندگان و طراحان هم در طراحی روابط خانوادگی بخصوص زن و شوهرها بازتر باشد تا بتوانند به شکل صحیح به این مساله بپردازند.

نشان دادن عشق

الوند معتقد است در این صورت مردم خودشان، روابط و دغدغه‌هایشان را بیشتر در آثار نمایشی می‌بینند و آثار زهر گرفته و تقریبا خنثی نخواهند داشت. به نظرم حتی می‌توانیم عشق را هم نشان دهیم. ما در سریال پایتخت نشان دادیم با وجود اختلافات میان هما و نقی دو شخصیت داستانی، اما در نهایت آنها مشکلاتشان را حل می‌کنند و زندگی خانوادگی‌ آنها برایشان نسبت به هر مساله‌ دیگری اولویت دارد.

الوند ادامه می‌دهد: گاهی نویسندگان می‌خواهند اختلافات زن و شوهرها را در آثار نمایشی به نقد بکشند، به همین دلیل به این مساله می‌پردازند‌؛ اما می‌توانند در کنار نشان دادن این مساله راه‌حل هم ارائه کنند که چگونه می‌توان به نتایج مثبت در زندگی زناشویی دست پیدا کرد.

پرهیز از چارچوب‌های کلیشه‌ای

فاطمه بداغی، معتقد است روابط بین زوجین را باید دسته‌بندی کرد. زندگی شهری و روستایی اقتضائات خودش را دارد؛ بنابراین رابطه‌ میان زوجین در زندگی‌های شهری با روستایی تفاوت دارد. بر این اساس نویسندگان باید به این مساله توجه کنند و برای نشان دادن روابط میان همسران از یک چارچوب کلیشه‌ای استفاده نکنند، در این صورت جذابیت یک اثر نمایشی هم بیشتر خواهد شد.

فاطمه عودباشی

رادیو و تلویزیون