اهمیت شبکه‌های تلویزیونی نوپا؛ کیفیت و کمیت و روزآمدی

از اوایل دهه 70 شبکه سوم سیما متولد شد. 14 آذر 72 حقیقتا یک روز استثنایی در تاریخ تلویزیون ایران است. اگر تاسیس کانال یک را در سال 1337و شبکه 2 را 1344 در نظر بگیریم (که البته عنوانشان حتی تا سال‌ها پس از تاسیس چیز دیگری بود) چهاردهم آذر 1370 روزی است که تعداد کانال‌های تلویزیونی پس از 26 سال به سه عدد افزایش پیدا کرد.

شبکه تهران که اکنون شبکه 5 نامیده می‌شود و کانال 4 نیز به ترتیب در آذر 74 و فروردین 75 متولد شدند. با تاسیس شبکه خبر در سال 78 برای مدتی صدا و سیما دارای شش شبکه 24 ساعته شد. البته در کنار این شبکه‌های ملی؛ کانال‌های تلویزیونی بین‌المللی نیز تاسیس شدند که شبکه جهانی جام‌جم و شبکه سحر از آن جمله بودند.

با این حال از ابتدای دهه 80 دومرتبه تب و تاب افزایش شبکه‌های تلویزیونی به دلایل منطقی علمی و رسانه‌ای از سوی مدیریت کلان تلویزیون و سایر مدیران و کارشناسان سازمان احساس شد. در این دهه چند شبکه مهم مانند شبکه آموزش در سال 81؛ شبکه قرآن و معارف در مهر 84؛ شبکه مستند در مهر 88 به خانواده تلویزیون پیوستند که هر سه شبکه جزو پرمخاطب‌ترین کانال‌های تلویزیونی محسوب می‌شدند. افزایش شبکه‌های تلویزیونی به سبب نیاز مخاطبان و اقشار سنی و فرهنگی جامعه در دهه اخیر نیز ادامه یافت و کانال‌های تلویزیونی شبکه شما در مرداد 90؛ شبکه بازار آبان 90؛ شبکه نمایش یا تماشا در بهمن 90؛ شبکه ورزش در فروردین 91؛ شبکه پویا تیر 91؛ شبکه سلامت اسفند 91؛ شبکه نسیم مهر 92؛ شبکه اچ دی (به‌صورت آزمایشی) از تیر 93 در این برهه‌ها شروع به فعالیت کردند.

در حال حاضر سیمای جمهوری اسلامی ایران دارای 22 شبکه ملی، 10 شبکه بین‌المللی و 34 شبکه محلی است. کمیت حال حاضر شبکه‌های تلویزیونی می‌تواند جوابگوی نیازهای فرهنگی و اجتماعی بینندگان پرتعداد آن باشد، اما در بعد کیفیت می‌توان با برنامه‌ریزی بهتر از این عمل کرد. حتی می‌توان رقابت بین شبکه‌های تازه تاسیس با شبکه‌های قدیمی را به‌نفع کل تلویزیون دانست. چرا که به هرحال اگرچه این کانال‌ها مستقل از یکدیگر عمل می‌کنند، اما زیر نظر مدیریت کلان واحد قرار داشته و دولتی هستند.

در ماه‌های اخیر برخی برنامه‌های زنده و ضبط شده شبکه‌های تازه‌تاسیس آنچنان با اقبال مواجه شده‌اند که فعلا به‌عنوان نماد یا برند آن شبکه مطرح هستند. مهم‌ترین مثال همین برنامه خندوانه است که از شبکه نسیم پخش می‌شود. نسیم هنوز دوساله نشده، اما یک برنامه محبوب رو کرده است و مخاطبان فراوانی برای خود دست و پا کرده است. مضمون این برنامه نیز جالب توجه است. در کنار تفریح و طنز و موسیقی مقوله‌های اجتماعی و فرهنگی و حتی آموزشی جالب توجهی در روند شکل‌گیری برنامه از ابتدا تا انتها روی می‌دهد که عمدتا با سایر برنامه‌های مشابه در شبکه‌های قدیمی‌تر متفاوت است. این موفقیت باید اما به شبکه‌های دیگر تسری یافته و مداومت داشته باشد. چراکه شبکه‌های تازه‌تاسیس و شبکه‌های قدیمی در کنار هم یا جدا از هم یک رسالت دارند و آن هم جذب مخاطب بیشتر و بیشتر و کسب اعتماد آنان است.

مهدی تهرانی - مدرس سینما و رسانه‌های تصویری