جام جم گزارش می دهد
داستان اسباب بازی؛ سرگرمی یا عنصر فرهنگی
بازار اسباب‌بازی و سرگرمی این روزها پر شده از نمونه‌های وارداتی و بی‌هویت؛ اسباب‌بازی‌هایی که نه‌تنها از نظر آموزشی یا کمک‌آموزشی محتوایی ندارند، بلکه آنچنان بی‌کیفیت‌اند که گاهی مواد آن سلامت کودکان را به خطر می‌اندازد.
حالا در چنین شرایطی قرار است نخستین جشنواره و نمایشگاه ملی اسباب‌بازی از امروز با حضور بیش از 80 طراح و تولیدکننده داخلی برپا شود و کارشناسان و پژوهشگران حوزه اسباب‌بازی و سرگرمی دور هم جمع شوند تا مسائلی چون اصول طراحی، تولید و اقتصاد سرگرمی و اسباب‌بازی داخلی را بررسی کنند.
همه کارشناسان بر نقش اسباب‌بازی در انتقال فرهنگ و جامعه‌پذیری کودکان تأکید دارند. به باور آنها اسباب‌بازی و سرگرمی‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که مسئولیت‌پذیری را در کودک افزایش دهند.
در گذشته بازی‌های جمعی چون هفت‌سنگ، وسطی، زو و ... با کمترین ابزار و هزینه، نقش‌پذیری و مسئولیت‌پذیری را به کودکان می‌آموخت. اما امروزه اسباب‌بازی‌ها جای سرگرمی‌های آموزنده گذشته را گرفته‌اند.
اما آیا ما به فکر تولید این اسباب‌بازی‌های جدید در کشور بوده‌ایم؟ آیا ما در ایران اساسا صنعت اسباب‌بازی داریم؟
نوزاد صنعت اسباب بازی
جوانشیر بنیاب، طراح پیشکسوت اسباب‌بازی و مشاور مرکز تجربه‌های نو و از داوران جشنواره اسباب‌بازی معتقد است نباید در این زمینه مطلق نگاه کرد.
او در این باره می‌گوید: به‌عنوان یکی از بنیانگذاران این صنعت زمانی‌که به آرزوهایمان در دهه 60 نگاه می‌کنم، می‌بینم ما اکنون دارای صنعت اسباب‌بازی هستیم؛ صنعتی که دوران طفولیت خودش را می‌گذراند و کوچک است. این صنعت وجود دارد و نفس می‌کشد و می‌توان امید داشت روزی یک مسئولیت اجتماعی و اقتصادی را به عهده بگیرد.»
به گفته او، اسباب‌بازی می‌تواند ابزاری کمک‌آموزشی باشد؛ ابزاری برای آماده‌سازی یک نسل برای مسئولیت‌پذیری در دوره بعد باشد که جامعه‌پذیری و نقش‌پذیری را در خود دارد: از سوی دیگر، یک اسباب‌بازی می‌تواند به روحیه و اخلاق کودک آسیب بزند و بر این اساس باید در طراحی آن دقت کافی داشت. صنعت اسباب‌بازی در ایران نوزاد است و باید مراقب باشیم درست رشد کند.
جوانشیر بنیاب با اشاره به این که در گذشته کمتر به تأثیر اسباب‌بازی‌ها و سرگرمی‌ها بر کودکان توجه می‌شد، عنوان می‌کند: این روزها با گسترش رسانه‌های ارتباطات جمعی، سمینارها، نمایشگاه‌ها و نشست‌ها و با افزایش آگاهی خانواده‌ها امیدوارم توجه بیشتری به این موضوع شود. زمانی‌که مرکز تولید سرگرمی‌ها را در سال 60 تأسیس کردیم، آرزو داشتیم پس از چند سال خانواده‌هایی که مخاطب ما واقع می‌شوند دوبار فکر کنند؛ یعنی هم در انتخابشان و هم در به کارگیری و تطبیق مخاطب اسباب‌بازی با آن و هماهنگی با خود خانواده.
این پیشکسوت حوزه اسباب‌بازی درباره تأثیر اسباب‌بازی در فرهنگ‌سازی و ایجاد سبک و الگوی ایرانی و اسلامی می‌گوید: در طراحی بازی‌ها می‌توان خصوصیات اخلاقی را مد نظر داشت. برای مثال، یک بازی می‌تواند فرد را وادار به نظم‌پذیری کند که یکی از سجایای اخلاقی در فرهنگ ماست. در بعضی از بازی‌ها فرد اگر کلک بزند یا دروغ بگوید، از بازی حذف می‌شود؛ در نتیجه یک آموزه اخلاقی را به کودک آموزش می‌دهید.
لوزی اسباب بازی
دکتر بهزاد سلیمانی، عضو هیات علمی گروه طراحی صنعتی دانشگاه الزهرا و از داوران این جشنواره ،چهار متغیر را در صنعت اسباب‌بازی کشور موثر می‌داند.
به گفته او، این متغیرها شامل حامی، طراح، محصول و مصرف‌کننده است که به گفته او چهار رأس یک لوزی را تشکیل می‌دهند که حامی و محصول در مقابل هم هستند و طراح و مصرف‌کننده نیز در مقابل همدیگر.
سلیمانی با اشاره به این که حامی سیاست‌ها و اهداف کلی کشور را برنامه‌ریزی می‌کند، می‌گوید: طراح یا هنرمند که دست‌پروده نظام آموزشی و دانشگاه است اثر را خلق می‌کند؛ محصولی که ساختارش باید با سازوکارهای استفاده از آن منطبق و استاندارد باشد. مصرف‌کننده نیز که ذائقه‌اش باید با توجه به بومی کردن محصول مورد توجه قرار گیرد. به باور او، اگر به این موارد که مانند زنجیر به هم متصل هستند توجه شود، شاهد شکوفایی صنعت اسباب‌بازی داخلی خواهیم بود.
سلیمانی با اشاره به نبود رشته‌ای تخصصی در زمینه طراحی و تولید اسباب‌بازی، عنوان می‌کند: تنها دانشجویان رشته طراحی صنعتی در این زمینه فعالیت می‌کنند.
او که خواستار راه‌اندازی گرایشی با عنوان ساخت و طراحی اسباب‌بازی در مقطع کارشناسی ارشد است، می‌گوید: دانشگاه الزهرا در حال برنامه‌ریزی برای ایجاد چنین گرایشی است.
سلیمانی با بیان این که بازی‌های گذشته بیشتر جمعی به شمار می‌آمدند، اظهار می‌کند: «امروزه با توجه به فضای شهری این بازی‌ها باید تبدیل به بازی‌هایی شوند که برای کودک قابل فهم شود. کسانی که در طراحی اسباب‌بازی دست دارند باید توجه داشته باشند در طراحی بازی‌های قدیمی به شکل جدید مسائلی از این دست را باید مورد توجه قرار دهند. یعنی شرایط مکانی، اجتماعی، بازار و ... را در نظر بگیرند.»
به گفته او، این امر به چشم‌انداز حامی نیز بستگی دارد. این که اهداف بلندمدت ما در طراحی اسباب‌بازی چه چیزی است. سلیمانی با بیان این که منظورش از حامی می‌تواند دولت، نهاها، موسسات، ادارات و گاهی تولیدکنندگان باشد، در پاسخ به این که آیا این حامیان، سیاستگذاری یا برنامه‌ریزی یا سفارش می‌دهند، عنوان می‌کند: حامیان ترجیح می‌دهند آنچه را در نظر دارند وارد کنند. اهداف این حامیان یا فرهنگی است یا اقتصادی؛ در نتیجه اگر به سودآوری فکر کند بهترین کار برایش وارد کردن محصول است. حالا این که این محصول تا چه اندازه با فرهنگ ما همخوانی دارد، اهمیت پیدا نمی‌کند.
برگزاری جشنواره اسباب بازی در تهران
نخستین جشنواره و نمایشگاه ملی اسباب‌بازی که از امروز در خیابان حجاب تهران برگزار می‌شود و تا جمعه ادامه دارد، در روز آغازین خود، میزبان سمیناری تخصصی در زمینه بررسی اصول طراحی، تولید و اقتصاد سرگرمی و اسباب‌بازی داخلی است.
همچنین نسل سوم عروسک‌های دارا و سارا همزمان با افتتاح این جشنواره در تهران رونمایی می‌شود و بچه‌ها می‌توانند با نمونه‌های بزرگ‌تر این عروسک‌ها «عکس سلفی» بگیرند.
این جشنواره و نمایشگاه ملی از ساعت 10 صبح تا 8 شب، میزبان خانواده‌ها و علاقه‌مندان است و علاوه بر بخش‌های متنوع نمایشگاهی، بخش فروش محصولات داخلی نیز با تخفیف‌های خاص دایر خواهد بود.
کمیل انتظاری - فرهنگ و هنر
تازه ها
پیشنهاد سردبیر
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
خطر مطرح کردن موضوعات انحرافی
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
تلاش برای ایجاد شکاف بین ایران و کشور‌های منطقه
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
ابزار‌های آمریکا در منطقه
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
نژادپرستان همچنان گرفتار خطای محاسباتی
گفت و گو
بهتاش فریبا در گفت‌وگو با جامجم:
منتظر بازگشت استقلال باشید
رضا کوچک زاده تهمتن، مدیر رادیو مقاومت در گفت گو با "جام جم"
آوای مقاومت علیه خط دشمن
اسماعیل حلالی در گفت‌وگو با جامجم: