نقش شبکه‌های استانی در همبستگی ملی

شبکه‌های مراکز استانی صدا و سیما در عین نسبت فرهنگی که با رسانه ملی دارند نسبتی قومیتی نیز با مخاطبان خود داشته و از ظرفیت‌های ویژه‌ای در فرآیند فرهنگ‌سازی و اطلاع رسانی برخوردارند که اگر بخواهیم مخاطبان تلویزیون را برمبنای تقسیم‌بندی های کشوری در نظر بگیریم قطعا شبکه‌های استانی طیف بیشتری از مردم را در برمی‌گیرند.

دامنه وسیع تاثیرگذاری

علاوه بر رسوم و سنت‌های بومی ـ محلی، زبان و گویش و لهجه و فضاسازی و معماری‌های بومی، ظرفیت‌های این شبکه‌ها برای هم‌افزایی در رخدادها و حماسه‌های ملی و در واقع بسیج عمومی جامعه نسبت به امور ملی یا بین‌المللی تا اندازه‌ای هست که بدون گزافه‌گویی می‌توان مدعی شد رسانه ملی بدون شبکه های استانی یک رسانه عقیم و ناقص است. دامنه تاثیر و نفوذ کلامی که یک شبکه استانی بر مخاطبان بومی می‌گذارد چه بسا بیش از شبکه‌های سراسری است. حتی در آثار نمایشی گاهی بیش از زبان ملی می‌تواند یک پیام را به مخاطب دست‌کم مخاطبان بومی خود منتقل کند.

ما در کشوری زندگی می‌کنیم که قومیت‌های مختلفی از کرد و ترک و بلوچ گرفته تا گیلک و مازنی و لر در آن در کنار هم زیست می‌کنند که از حیث رسانه هر کدام از آنها یک فرصت فرهنگی فوق‌العاده است. اگر تهران را به عنوان پایتخت با شبکه‌های سراسری‌اش در یک طرف قرار دهیم و بقیه استان‌ها را با شبکه‌هایش در طرف دیگر، بسادگی روشن می‌شود که شبکه‌های استانی چه ظرفیت فراوان بالقوه‌ای در مخاطب‌پذیری دارند.

اعتماد مردم بومی

در آخرین نظرسنجی (بهار 94) که از سوی مرکز پژوهش افکار سنجی مرکز صداوسیما صورت گرفت 61 درصد مخاطبان بیننده‌های استانی بودند و 24درصد شنونده رادیو استانی، میزان رضایت از سیمای استانی 70 درصد است و سیمای مرکز کردستان با 88 درصد و صدای مراکز گلستان و لرستان با 39درصد در صدر جدول است. مخاطبان اخبار استانی هم 73 درصد هستند. در واقع گرایش مخاطبان شهرستان‌ها به اتفاقات و رخدادهایی که در منطقه و استان و شهرشان می‌افتد خیلی بیشتر از اخبار غیراستانی است و این نشان می‌دهد مخاطبان بومی به اخبار مربوط به شهر و استان خود گرایش بیشتری دارند. حالا به این موارد می‌توان ساختارهای دیگری مثل ساخت تله‌فیلم، سریال یا نمایش‌هایی با زبان محلی اشاره کرد یا برنامه‌های مناسبتی و مستند که از ظرفیت بالایی برای جذب مخاطب بومی برخوردار است، در نهایت باید پذیرفت شبکه‌های استانی از یک سری ظرفیت‌ها و سوژه‌هایی برای جذب مخاطب برخوردارند که شبکه‌های سراسری از آن محرومند.

در واقع شبکه‌های استانی از دو کارکرد مهم جریان سازی و فرهنگ‌سازی در مناطق تحت پوشش خود برخوردارند که در بزنگاه‌های ضروری می‌توان از این توانمندی بهره برد. در ماه مبارک رمضان امسال شبکه‌های استانی از طریق ویژه برنامه‌های مناسبتی که تولید و پخش کردند، موفق شدند مردم استان خود را به مشارکت در امور خیر و حضور در خیریه‌ها تشویق کنند. به عبارت دیگر، شبکه‌های استانی در انجام و تحقق یک طرح‌ ملی می‌توانند دست به جریان‌سازی زده و امواج فرهنگی خلق کنند. گاهی یک رسانه محلی و بومی بهتر می‌تواند زبان یک مخاطب بومی و محلی را فهمیده و درک کرده و آن را در خدمت آرمان‌های ملی قراردهد. در واقع می‌توان گفت شبکه‌های استانی در راستای تقویت فرهنگ بومی و تحکیم همبستگی ملی حرکت ‌می کنند و می‌توان آن را نماد و مصداقی از وحدت در عین کثرت دانست.

توسعه خیرخواهی

این خاصیت بویژه در برخی مناسبت‌ها بخوبی خود را نشان می‌دهد مثلا همزمان با ماه مبارک رمضان و برگزاری جلسات ذکر و محافل انس با قرآن در اقصی نقاط کشور اقداماتی بر آمده از حس خیرخواهی و نوع دوستی برای کمک و دستگیری از نیازمندان و دردمندان در ماه خدا برگزار شد که شبکه‌های استانی در 33 مرکز استانی بسیج شدند تا شرایط بهتری را برای مددرسانی و یاری به مستمندان و افتادگان برگزار کنند.

فعالیت‌های این شبکه‌ها در ماه رمضان بیشتر حول دو محور اصلی بود: اول توسعه مفهوم عمل خیر و دوم تعمیق گسترش جمع‌خوانی قرآن کریم در کشور. به عبارت دیگر ماهیت فعالیت این شبکه‌ها در این زمینه ایمان‌ورزی و انجام عمل صالح بود که یک نوع نهضت کمک‌رسانی را در سطح جامعه با تکیه بر شعار «توسعه مفهوم خیر» در سطح جامعه طراحی کرد و راهکارهای متنوع و متعدد انجام امر خیر را بسط داد.

در واقع شبکه‌های استانی در راستای این طرح انسانی ـ اخلاقی بزرگ هر کدام با توجه به شرایط فرهنگی، اجتماعی و اقلیمی، برنامه‌سازی‌های ویژه‌ای را در دستور کار خود قرار دادند تا بتوانند فرهنگ نیکوکاری و احسان را که البته ریشه در فرهنگ اعتقادات این مردم دارد نهادینه کرده و به یک رفتار پسندیده بدل کنند. برای نیل به این هدف، علاوه بر اطلاع‌رسانی، نیازها، اولویت‌ها و ظرفیت‌های موجود در هر استان از طریق شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی آن استان به مردم معرفی شده است. افق‌های مشترکی ترسیم کرده و طبق بررسی‌های انجام شده 29 عنوان فعالیت خیرخواهانه را برای کمک انتخاب کردند.

در این زمینه بسیاری از پروژه‌های عمرانی مورد نیاز یا نیمه‌کاره که منفعت عمومی داشته‌اند معرفی و منابع آنها از طریق کمک‌های عمومی یا متولیان خاص تأمین شد که از میان آنها می‌توان به ساخت مدرسه، درمانگاه، مراکز نگهداری از کودکان بی‌سرپرست یا بدسرپرست، آسایشگاه معلولین ذهنی، آسایشگاه سالمندان بی‌سرپرست، موسسات خیریه برای بیماران خاص، کتابخانه، مسجد، حسینیه و... اشاره کرد.

ترویج اردوهای جهادی، آموزش خیریه روشندلان، خدمات خیریه برای نیازمندان، اهدای خون، هبه دیه دریافتی برای امور عام‌المنفعه، ارائه خیریه خدمات مشاوره روان‌شناسی، شناسایی دانش‌آموزان مستعد کم‌بضاعت و حمایت مالی و علمی از آنها و... از دیگر فعالیت‌هایی است که شبکه‌های استانی سیما برای تحقق آنها همکاری می‌کنند. همه 33 شبکه استانی به تهیه و تولید ویژه‌برنامه افطار در ماه مبارک رمضان اقدام کرده‌اند و از این میان 27 شبکه نیز ساخت برنامه‌هایی برای کمک به نیازمندان را در دستور کار داشتند و مراکز اصفهان، فارس، قم، کهگیلویه و بویراحمد، مهاباد، مازندران، ایلام و یزد پیشتاز این حرکت بوده‌اند.

نهضت جمع‌خوانی قرآن 10 ساله شد

دومین محور فعالیت مراکز سیمای استان‌های رسانه ملی، نهضت جمع‌خوانی قرآن کریم است و این نهضت که از ده سال پیش آغاز شده امسال شکل یکپارچه به خود گرفته و توسعه چشمگیری داشته است. رمضان امسال جمع‌خوانی قرآن کریم در هر 33 مرکز سیمای استانی چه به صورت زنده و چه به شکل تولیدی از شبکه‌های سراسری سیما بخصوص شبکه «شما» نیز پخش شده است. البته با کمک شورای عالی قرآن، کارگاه‌های آموزشی برای دست‌اندرکاران ضبط این محافل نورانی پیش از ماه مبارک رمضان برگزار شد که نتیجه آن ارتقای کیفی این برنامه‌هاست. این اقدامات نشان می دهد شبکه‌های استانی فقط یک رسانه برای تأمین اوقات فراغت و سرگرمی مخاطب با تکیه بر مولفه‌های بومی نیست و حتی می‌توان به آن به عنوان نهادهای فرهنگسازی در سطح جامعه نگاه کرد که به‌واسطه بهره‌گیری از تمهیدات و ابزارهای رسانه‌ای از دامنه و عمق تاثیرگذاری برخوردارند. امسال که شعار ملی ما «همدلی و همزبانی دولت و ملت» است قطعاً نقش و کارکرد همبستگی و وحدت آفرینی همچنین بسیج همگانی برای حل معضلات عمومی در شبکه‌های استانی اهمیت بیشتری یافته و باید توجه و اهتمام بیشتری به استفاده از ظرفیت‌های این شبکه‌ها داشت.

سیدرمضان موسوی‌مقدم

معاون امور مجلس و استان‌های سازمان صدا و سیما