اجرای تعهدات پیش از لغو تحریم‌ها ؛ خطای راهبردی است

محمد سعیدی در مصاحبه با خبرگزاری صدا و سیما با اشاره به مشروط شدن لغو تحریم ها علیه کشورمان به راستی آزمایی آژانس در دو زمینه گفت : نخستین راستی آزمایی مربوط به برنامه هسته ای گذشته ایران است که در این زمینه فقط یک سؤال درباره پی ام دی باقی مانده بود که البته ما آن را در گذشته حل و فصل کردیم اما آژانس تخلف کرد و پرونده را خاتمه نداد.

وی افزود: اطمینان از اجرای تعهدات ایران در چارچوب توافق جامع، راستی‌آزمایی دیگر آژانس از فعالیت‌های ماست، به عنوان نمونه، رآکتور اراک باید بازطراحی یا در چیدمان سانتریفیوژها در نطنز و فردو تغییراتی ایجاد و محدودیت هایی اعمال شود که اینها در یکی دو ماه قابل اجراست.

سعیدی هشدار داد: اگر ابتدا ما به همه تعهداتمان عمل کنیم بعد منتظر اقدام1+5 در لغو تحریم‌ها باشیم، خطایی راهبردی است.

وی مدت اجرای تعهدات کشورمان را دوره ای یک تا دو ماهه دانست و تاکید کرد: در این مدت باید متناسب با اجرای هر یک از تعهدات، یکی از تحریم های بزرگ و ناعادلانه لغو شود به نحوی که در دو، سه ماه، همه تحریم های ظالمانه لغو و مبادلات اقتصادی با جامعه جهانی برای ما عادی شود.

عضو سابق تیم مذاکره کننده هسته ای همچنین درباره مشروط کردن تحریم ها به روشن شدن مسئله ابعاد احتمالی نظامی "پی ام دی" و اعمال شدیدترین رژیم بازرسی علیه کشورمان گفت: برخی کشورهای 1+5 از موضوع پی ام دی به عنوان بهانه در مذاکرات سوء استفاده می کنند تا امتیازات بیشتری از ما بگیرند.

اسناد پی ام دی ساخته و پرداخته خودشان است

سعیدی افزود: به خوبی می دانند که اسناد پی ام دی را خودشان ساخته و پرداخته اند و اساسا موضوعی نیست که بتوانند در این خصوص ادعایی داشته باشند اما از آن به عنوان اهرم فشار استفاده می کنند.

وی، گره زدن " پی ام دی " به توافق هسته ای را خطای راهبردی دیگر دانست و تاکید کرد: اگر بخواهند این مسئله در ماه های آینده حل شود موضوعی است که باید میان ایران و آژانس حل و فصل شود که در چند ماه یا حتی یک تا سه سال قابل اجراست.

این عضو سابق تیم مذاکره کننده هسته ای همچنین درباره پیامدهای پذیرش پروتکل الحاقی با اشاره به فرایند تدوین آن در سال 1992 گفت: تا آن زمان ، موافقتنامه جامع پادمان مطرح بود اما پس از رویدادهای عراق و کره شمالی ، جامعه بین الملل تصمیم گرفت قوانین سخت تری اعمال کند.

سعیدی افزود: گرچه پروتکل الحاقی ، دسترسی های آژانس را به تاسیسات هسته ای کشورهای امضا کننده آن بیشتر و محدودیت هایی را ایجاد می کند اما نباید نگاه ما در این باره نه افراطی و نه تفریطی باشد.

وی با اشاره به اجرای داوطلبانه پروتکل در کشورمان در گذشته گفت : با آنکه اجرای آن مشکلاتی را برای ما ایجاد کرد اما توانستیم به خوبی آن را مدیریت کنیم؛ البته بازرسان آژانس دلشان می خواهد به خیلی جاها دسترسی داشته باشند اما دسترسی ها محدود و تعریف شده است.

دسترسی آژانس به تاسیسات اعلام شده

معاون سابق سازمان انرژی اتمی افزود: بر اساس پروتکل ، آژانس می تواند به تاسیسات و مواد هسته ای اعلام شده دسترسی داشته باشد و هیچ مشکلی در این باره نیست اما درباره تاسیسات غیرهسته ای این گونه نیست که هرجا را خواست بتواند بازرسی کند.

سعیدی گفت : در این چارچوب آژانس ممکن است مدعی دستیابی به اطلاعات جدید درباره فعالیت ( غیرصلح آمیز ) در هر منطقه باشد که اگر قانع کننده باشد می توانیم بپذیریم و دسترسی محدود شده بدهیم اما اگر نپذیریم به عنوان موضوعی اختلافی میان ما و آژانس به شورای داوری درون آژانس ارجاع می شود.

وی افزود:‌ البته اجرای پروتکل الحاقی برخی دسترسی ها و محدودیت های بیشتر را ایجاد می کند اما این فاجعه نیست زیرا دو سال در کشورمان اجرا کردیم و مشکل خاصی هم ایجاد نشد.

سعیدی گفت : مهم این است که تجربه گرانبهایی در این زمینه داریم و توانستیم به نحوی بازرسان را مدیریت کنیم و با ایجاد دسترسی ها ، گزارش هایی ارائه شود که برآیندش به نفع کشور باشد.

تنظیم مدالیته میان ایران و آژانس

عضو سابق تیم مذاکره کننده هسته ای همچنین در پاسخ به پرسشی درباره اعمال نفوذ برخی کشورها در آژانس و سیاسی کردن پرونده ما اظهار داشت: نباید در این باره با افراط و تفریط عمل کنیم . در سال 2006 مدالیته ای میان ایران و آژانس برای راستی آزمایی برنامه های هسته ای گذشته کشورمان تنظیم شد.

سعیدی افزود: یکی از مسائل مسکوت مانده ، ادعای آژانس مبنی بر آلودگی سانتریفیوژها با نشانه هایی از آثار اورانیوم بالای 90 درصد بود و در مجموع 6 موضوع مطرح شد که در دوره مدیریت آقای لاریجانی در شورای عالی امنیت ملی با تنظیم فرمول های ویژه ای برای حل و فصل آن توافق کردیم.

وی گفت: یکی از این 6 موضوع " مطالعات ادعایی" بود که بعد به ابعاد احتمالی نظامی یا " پی ام دی " تغییر نام یافت. در این زمینه تعهدات دو طرف به خوبی انجام شد و آنچه آژانس خواست ارائه کردیم به نحوی که در یک سال ، موضوعات مرتبط با برنامه هسته ای ما در 18، 19 سال پیش از آن کاملا پاک شد.

سعیدی افزود: طبق این مدالیته ، فقط در موضوع مطالعات ادعایی 117 صفحه گزارش مستند ارائه کردیم و آژانس متعهد شد آن را خاتمه دهد اما با تغییر مدیریت آژانس از آقای البرادعی با آقای آمانو و آمدن تیم جدید ، وضع متفاوت شد و آژانس در این زمینه مرتکب تخلف آشکار شد.

وی با تایید درز اطلاعات محرمانه اعضای ان پی تی در آژانس تصریح کرد: در سازمانی بین المللی به ویژه آژانس که موظف به نظارت و بازرسی است کشورهای زیادی در بخش های مختلف آن به خصوص در بخش پادمان نفوذ دارند.

سعیدی گفت: آژانس در موضوع پی ام دی در قبال تعهدی که به کشورمان داده بود کوتاهی فاحشی کرد به همین علت این موضوع همچنان لاینحل باقی مانده است. البته این موضوعی نیست که حل آن برای ما مشکل و پیچیده باشد .

وی افزود: به رغم این تخلف آژانس ، باز هم فرمولی تنظیم شد تا این موضوع در مدتی دو، سه ماهه خاتمه یافته تلقی و اعلام شود اما متاسفانه به برخی علل داخلی و عمدتا خارجی باز هم ممکن نشد.

زمان بازگشت ‌پذیری فعالیت‌های هسته‌ای تعلیق شده

عضو سابق تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان در ادامه زمان بازگشت ‌پذیری فعالیت‌های هسته‌ای تعلیق شده کشورمان را به طور قطع ممکن و دوره آن را 3 تا 4 ماه دانست.

محمد سعیدی درباره مدت برگشت پذیری فعالیت های هسته ای تعلیق شده کشورمان در صورت دست نیافتن به توافق گفت: شرایط مذاکرات به نحوی است که مسئولان عالی کشورمان درسطوح مختلف تصمیم دارندآن را حل و فصل کنند.

وی هشدار داد : مردم بدانند که اگر به توافق دست نیابیم مقصر اصلی و قطعی 1+5 است.

معاون سابق سازمان انرژی اتمی، برگشت پذیری فعالیت های هسته ای کشورمان را قطعا ممکن دانست و افزود: دانش هسته ای کشورمان وارداتی نیست بلکه بنیان آن بومی است و به راحتی می تواند برگشت پذیر باشد.

سعیدی با رد دیدگاه کسانی که مدت بازگشت پذیری فعالیت های هسته ای کشورمان را حدود 6 سال اعلام کرده اند گفت: البته زمان بازگشت در غنی سازی خیلی کوتاه است اما درباره رآکتور اراک چون اجزاء آن نابود نمی شود و به آسانی می توان جایگزین کرد زمان بازگشت ، بیشتر است اما قطعا کمتر از یک سال خواهد بود.

وی همچنین درباره محدودیت های تحقیق و توسعه فعالیت های هسته ای کشورمان طبق بیانیه لوزان گفت: فرایندی که در این بیانیه برای استفاده از سانتریفیوژهای نسل جدید تعریف شده است می تواند منطقی باشد به شرط آنکه بتوانیم تحقیق و توسعه را بدون محدودیت ویژه انجام دهیم.

سعیدی افزود: فناوری هسته ای در کشورمان شامل فرآوری چرخه سوخت ، تولید آب سنگین، رآکتورهای آب سنگین و آب سبک ، فعالیت هایی است که قبل از بیانیه لوزان محدودیتی برای آن نداشتیم ؛ ‌البته پس از این بیانیه هم هیچ محدودیتی تعریف نشده است و در زمان توافق باید تعریف شود .

وی گفت : تنها عرصه ای که محدودیت کمی ایجاد شده، تحقیق و توسعه در سانتریفیوژهاست و محدودیت نیز به این معنی است که در چه نوع سانتریفیوژ و به چه شکلی تحقیق کنیم و تا چه حد پیش برویم.

تحقیق و توسعه موجب توقف مقطعی مذاکرات شد

عضو سابق تیم مذاکره کننده هسته ای افزود: تحقیق و توسعه از موضوعاتی است که موجب توقف گفتگوها در مقطعی از مذاکرات بود و 1+5 به هیچ عنوان حاضر به پذیرش این محور به ویژه در بخش سانتریفیوژها نبود که خوشبختانه تیم مذاکره کننده توانست آنان را متقاعد و تفهیم کند که ما از این حقمان کوتاه نمی آییم.

سعیدی گفت : به همین علت توانستیم محدوده ای از تحقیقات و توسعه را در بیانیه لوزان تعریف کنیم.

وی با تبیین فرایند تحقیق و توسعه از زمان دستیابی به سانتریفیوژهای نسل یک اظهار داشت: حدود 12 سال در این زمینه فعالیت شد تا به مرحله ای رسیدیم که زنجیره ای 164 تایی از این نوع نصب شد و با ایجاد زنجیره های مختلف توانستیم از تولید آزمایشگاهی به مرحله نیمه صنعتی برسیم.

سعیدی گفت: سانتریفیوژهای نسل جدید که قطر و ارتفاع بیشتری هم دارد فناوری بسیار پیشرفته ای دارد که ما در این زمینه از نظر دانش و اطلاعات بنیادین به مرحله قابل قبولی از آن دست یافته ایم.

وی افزود: ما نمونه ای از این نوع سانتریفیوژ را هم تولید کرده ایم اما رفع نواقص این نوع دستگاه ها و طی کردن مراحل آزمایشگاهی ، نیمه صنعتی و صنعتی 7 تا 8 سال طول خواهد کشید.

معاون سابق سازمان انرژی اتمی با اشاره به دستیابی کشورمان به سانتریفیوژهای ir2، ir4 و ir6 گفت : لزومی ندارد که در استفاده از همه این دستگاه ها با هم جلو برویم بلکه باید به سمت استفاده از آخرین فناوری سانتریفیوژهای نسل جدید سوق یابیم.

سعیدی افزود: نمونه این گونه فناوری اکنون در شرکت هلندی - انگلیسی "یورنکو" در هلند تولید می شود و ما به سمت تولید آخرین نمونه این دستگاه های پیشرفته دنیا حرکت کرده ایم و ارزش آن را دارد که سال ها با دقت روی این دستگاه ها تحقیق کنیم.

این کارشناس فناوری هسته ای ، فرایند تکمیل تحقیق و توسعه بر روی سانتریفیوژهای پیشرفته را از مرحله ایجاد زنجیره تا استفاده از آن در غنی سازی صنعتی ، دوره ای 8 ساله دانست.

وی گفت : گرچه طبق بیانیه لوزان محدودیت هایی در برخی سانتریفیوژهای پیشرفته برای ما ایجاد شده است اما همینکه 1+5 حاضر شد حق ما را بپذیرد که به تحقیق و توسعه در دستگاه های نسل جدید ادامه دهیم ، پیشرفت است.

می توانیم نواقص نسل های نو سانتریفیوژها را رفع کنیم

سعیدی افزود: طبق فرایندی که تعریف شده است، در 10 سال آینده می توانیم به مرحله‌ای برسیم که نواقص نسل های نو سانتریفیوژها را رفع کنیم و با آزمایش های لازم روی این سانتریفیوژها به صورت تکی، به مرحله آزمایشی ، نیمه صنعتی و صنعتی برسیم.

معاون سابق سازمان انرژی اتمی در پاسخ به پرسش دیگری درباره پیامدهای پذیرش محدودیت در استفاده از سانتریفیوژهای پیشرفته به ویژه کمبود سوخت برای نیروگاه هسته ای بوشهر گفت: با همین سانتریفیوژهای نسل یک بود که توانستیم 12 تن اورانیوم غنی کنیم و این گونه نیست که اینها اصلا قابل استفاده نباشد.

وی در عین حال افزود:‌ البته سانتریفیوژهای نسل جدید به علت "سو"ی بالاتر یعنی توان جداسازی بیشتر خروجی بالاتری دارد و استفاده از آن اقتصادی تر است

سعیدی همچنین در پاسخ به این پرسش که چه تضمینی وجود دارد که بتوانیم سوخت لازم را از بازارهای جهانی تامین کنیم اظهار داشت: علت تدوین برنامه غنی سازی در سال 77 تضمینی برای همین مسئله بود که اگر کشورهای طرف قرارداد ما سوخت نیروگاه ما را تامین نکردند بتوانیم فوری سوخت لازم را خودمان تولید کنیم.

وی افزود: بر این اساس ، تاسیسات نطنز به عنوان مجموعه ای تعریف شد که بتوانیم خودمان سوخت لازم برای نیروگاه هایمان را فوری تامین و جایگزین کنیم . با بهره مندی از این تاسیسات کشورمان در دنیا به عنوان تولیدکننده سوخت محسوب می شود و اکنون جزو 8 کشوری هستیم که توان غنی سازی داریم.

سعیدی گفت: ارزش راهبردی این دانش و فناوری چیزی نیست که در دنیا در اختیار هر کشوری باشد و حتی از این به بعد هم اجازه نمی دهند که هر کشوری به آن دست یابد به نحوی که با وضع معاهدات محدود کننده ، مانع از این می شوند که کشور دیگری بتواند وارد عرصه تولید سوخت هسته ای به عنوان منبعی راهبردی شود.