کنترل خشم با تعلیم و تربیت

برای مهار همین خشم‌های افسارگسیخته و جلوگیری از گسترش آن، در ماه دی سال گذشته نخستین مرکز پیشگیری و کنترل خشم در منطقه 7 تهران راه‌اندازی شد.

حالا خبرهای تازه حاکی از آن است که دومین مرکز کنترل خشم قرار است در استان البرز افتتاح شود.

روز گذشته معاون ساماندهی امور جوانان وزارت ورزش و جوانان به ایسنا خبر داد که قرار است در هفته جوان (7 تا 13 خرداد) مرکز پیشگیری و کنترل خشم در استان البرز راه‌اندازی شود.

محمود گلزاری توضیح داده است که با توجه به بهره‌گیری از تجربه‌های مرکز پیشگیری و کنترل خشم تهران، این مرکز در استان البرز به طور رسمی کار خود را در این هفته آغازمی‌کند.

بنابراین با افتتاح این کلینیک در هفته‌ای که پیش رو داریم، تعداد کلینیک‌های خشم در کشور به دو مرکز خواهد رسید، اما بدیهی است که راه اندازی این دو مرکز نمی‌تواند به خودی خود، سدی محکم در مقابل سیل ویرانگر خشم در جامعه باشد.

لزوم توسعه این مراکز درمانی

اگرچه استان‌های اصفهان، مازندران و خراسان رضوی هم در نوبت‌های بعدی افتتاح این مراکز قرار دارند، اما با توجه به گسترش روزافزون خشم و تبعات جبران‌ناپذیر آن، به نظر می‌رسد که باید سرعت رشد این مراکز بیشتر از این حرف‌ها باشد.

یعنی اگر قرار باشد که هر سال فقط یک مرکز افتتاح بشود، در آن صورت سال‌ها طول خواهد کشید که در هر استان، یک مرکز کنترل خشم افتتاح شود؛ آن هم در شرایطی که روز به روز شاهد افزایش تبعات خشونت در جامعه هستیم که در این وضعیت توسعه سریع این مراکز، امری ضروری به‌نظر می‌رسد.

باید در نظر داشت که بر اساس آنچه گلزاری هم به آن اشاره کرده، بررسی‌های انجام شده توسط دستگاه‌های انتظامی و قضایی مبنی بر افزایش چشمگیر خشونت در بین جوانان 18 تا 24 سال و پس از آن جوانان 25 تا 34 است.

این مقام مسئول هم قبول دارد که ثمره خشونت، افزایش جرایم و بزهکاری است، بنابراین به قول او، اولین چاره دراین مورد می‌تواند کنترل خشونت‌ها و یافتن راه‌های کاهش آن بویژه در بین جوانان باشد.

از سوی دیگر، بر اساس آمار سازمان پزشکی قانونی که فارس آن را منتشر کرده است، در ۱۱ ماه نخست سال ۹۳، تعداد ۵۵۰ هزار و ۷۸۳ نفر به علت نزاع به پزشکی قانونی مراجعه کرده‌اند که در این میان استان تهران با ثبت ۹۹ هزار و ۱۲۶ مورد در این زمینه رکورددار محسوب می‌شود.

در سال 92 هم تعداد 563 هزار و 47 نفر در مجموع به علت نزاع به پزشکی قانونی مراجعه کرده‌اند.

بنابراین می‌بینیم که مدیریت نشدن کنترل خشم در جامعه، هرساله حداقل 500 هزار نفر را به علت نزاع و درگیری به پزشکی قانونی می‌فرستد.

همچنین در سال گذشته، 763 نفر بر اثر اصابت سلاح سرد جان خود را از دست داده‌اند، در حالی که شاید اگر رگه‌های خشم در جامعه کمرنگ‌تر بود، خیلی از این افراد هنوز هم شانس زندگی داشتند.

به تعبیر دیگر، در اوضاعی که آمارهای رسمی هم از وضعیت بحرانی گسترش خشم در جامعه حکایت دارد، گسترش سریع‌تر این مراکز، می‌تواند آسیب‌های اجتماعی را کاهش دهد و درواقع، «علاج واقعه را قبل از وقوع» به سرانجام برساند.

باید شیوه تعلیم و تربیت متحول شود

شکی نیست که افزایش مراکز کنترل خشم می‌تواند حجم نزاع‌ها، قتل‌ها و پرونده‌های قضایی را کاهش دهد و جامعه‌ای امن‌تر و شادتر را ترسیم کند، اما دکتر علی انتظاری، استاد جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبایی در گفت‌وگو با جام‌جم، از زاویه‌ای دیگر به موضوع نگاه می‌کند و تاکید دارد که راهکار اصلی مقابله با خشم در جامعه، اصلاح شیوه تعلیم و تربیت در جامعه است.

به گفته انتظاری، خشم ناشی از ناکامی و ناکامی هم حاصل مطابقت نداشتن انتظارات و امکانات در جامعه است.

یعنی به اعتقاد او، وقتی امکانات جامعه به شکلی نباشد که بتواند به توقع‌ها و انتظارات مردم پاسخ بدهد، این توقع‌ها به ناکامی منجر می‌شود. این ناکامی هم معمولا به شکل اعتیاد، افسردگی یا خشم در جامعه بروز پیدا می‌کند.

به اعتقاد انتظاری، رسانه‌های بیگانه هم این شرایط را تشدید می‌کنند. یعنی توقع‌ها و انتظاراتی را در جامعه خلق می‌کنند، اما وقتی در مقام عمل، فرصتی برای برآورده شدن آن انتظارات وجود ندارد، در نتیجه تجمیع همین ناکامی‌ها در نهایت خودش را به صورت خشم نشان می‌دهد.

راه‌حل کلانی که این جامعه شناس ارائه می‌دهد، این است که نظام تعلیم و تربیت در مدارس و دانشگاه‌ها روی رشد عاطفی افراد تمرکز کند.

به باور او، نظام تعلیم و تربیت ما روی یادگیری‌های ذهنی تمرکز کرده است، اما به افراد آموزش نمی‌دهد که چطور احساسات و عواطفشان را کنترل و مدیریت کنند، بنابراین راه‌حل اصلی از تغییر و تحول اساسی در نظام تعلیم و تربیت می‌گذرد.

درست است که انتظاری، افتتاح مراکز کنترل خشم را راه‌حلی پایدار برای کنترل خشم نمی‌داند، اما همین که توسعه این مراکز – البته با سرعت رشد پایین- در دستور کار دولت قرار گرفته است، نشان می‌دهد که دولت هم به لزوم کنترل خشم در جامعه و آسیب‌های متعدد آن پی برده و به این نتیجه رسیده است که کنترل خشم در جامعه، خیلی بیشتر از اعتباری که برای آن صرف می‌شود، می‌تواند بازدهی مثبت روانی، اجتماعی و اقتصادی در پی داشته باشد.

باید در نظر داشت در جامعه‌ای که خشم هر روز باعث نزاع‌های متعدد می‌شود، تولید ملی، خودکفایی، شکوفایی بازار کار و بازدهی توان اقتصادی هم متاثر از پرخاشگری و اختلالات روانی نیروهای کار خواهد بود و طبیعی است که در این شرایط، ترمز توسعه کشور هم کشیده خواهد شد.

کار مراکز کنترل خشم چیست؟

«مطالعه دلایل و آمار بروز خشم، ارائه آموزش‌های عمومی و گروهی به مردم و یافتن راهکارهای درمانی برای غلبه بر خشم» اهدافی است که وزارت ورزش و جوانان برای گسترش این‌گونه مراکز عنوان کرده است.

در این کلینیک از کارشناسان ارشد و دانشجویان دکترا در علوم روان‌شناسی و جامعه‌شناسی برای امر مطالعه و ارائه راهکار دعوت به عمل می‌آید.

همچنین بحث امکانات و آموزش و تحقیقات میدانی توسط ورزش و جوانان انجام شده و بحث تامین مکان مناسب هم به‌عهده شهرداری گذاشته می‌شود.

در مورد هزینه‌های این مراکز هم گلزاری تاکید کرده است که مقرر شده یک‌سوم هزینه‌های درمانی توسط وزارت ورزش و جوانان، یک‌سوم توسط شهرداری‌ها و یک‌سوم نیز توسط مراجعان پرداخت شود.

به گفته این مقام مسئول، این مراکز با هماهنگی بین وزارت ورزش وجوانان و وزارت بهداشت و درمان و با مجوز خاص راه‌اندازی خواهد شد تا بتوان از امکانات بیمه‌ای برای پوشش هزینه بیماران نیز استفاده کرد.

امین جلالوند - گروه جامعه