از جایزه بابل تا ترجمه محمد الماغوط

بجز این خبر خوش، بیدج در گفت‌وگوی کوتاهی که با او انجام دادیم، یک خبر خوب دیگر هم به طرفداران ادبیات عرب داد: این‌که ترجمه او از اشعار محمد الماغوط در نمایشگاه کتاب تهران عرضه می‌شود. خودش محمد الماغوط را محبوب‌ترین شاعرش در جهان عرب می‌داند. سال قبل هم که روزنامه جام‌جم شعر «حصار» از محمد الماغوط را با ترجمه بیدج منتشر کرد، مورد استقبال ادب‌دوستان قرار گرفت و امروز هم در انتهای این گفت‌وگو آن شعر را برای شما منتشر می‌کنیم.

هفته گشته باخبر شدیم جایزه بابل را به شما اهدا کردند. درباره این جایزه صحبت کنید.

این جشنواره‌ای است به نام جشنواره بین‌المللی فرهنگ و هنر بابل که چهارمین دوره‌اش را برگزار کردند. از من هم دعوت کرده بودند به عنوان کسی که به ادبیات فارسی و عرب خدمت کرده، حضور داشته باشم. از کشورهای مختلفی مهمان دعوت کرده بودند. از جمله کشورهای آلمان، سوئد، انگلستان، آرژانتین و کشورهای عربی مثل مصر، لبنان، سوریه و عراق که میزبان بود. در این مراسم به خاطر زحمتی که برای پیوند مستحکم‌تر زبان‌های فارسی و عربی و انتشار حدود 50 جلد کتاب کشیده بودم، تندیس یادبودی به من اهدا کردند. عنوانش هم بود: جایزه بابل برای خلاقیت‌های انسانی. این جایزه را به خاطر انتشار حدود 20 شماره مجله شیراز و معرفی ادبیات معاصر ایران و ادبیات انقلاب اسلامی به جهان عرب و همین‌طور کتاب‌های دیگر به من دادند. غیر از این شعرخوانی هم داشتم و درباره پیوند دیرینه ادبیات ایران و عرب صحبت کردم. مثالی زدم از حافظ که گرچه به کشورهای عربی سفر نکرده بود، اما شعر ملمع (فارسی- عربی) دارد. حتی سهراب سپهری را مثال زدم که در منظومه مسافر چند سطری دارد که به بابل و لوح حمورابی اشاره می‌کند. از آن طرف هم مثال‌هایی زدم. از شاعران عرب که از شیراز یاد کرده‌اند مثل متنبی و همین طور شاعران معاصر عرب مانند عبدالوهاب البیاتی که شعری با نام قمر شیراز دارد. این‌ها همه نشانه‌هایی از پیوند بین دو فرهنگ است. امسال چهارمین دوره جشنواره بود. شاید در دوره‌های قبل هم به کسانی که به ادبیات عرب و دیگر زبان‌ها خدمت کرده‌اند، جوایزی داده باشند که من دقیق نمی‌دانم. البته جایزه‌اش مادی نبود و حالت نمادین و معنوی داشت.

این جایزه را چه نهادی در عراق برپا کرده بود؟ خصوصی بود یا دولتی؟

دولتی نیست. یک اپراتور مخابراتی حامی این جایزه بود.

امسال در نمایشگاه کتاب کار تازه‌ای دارید؟

بله. بعد از مدت‌ها انتظار بالاخره ترجمه اشعار محمد الماغوط را انتشارات نگاه منتشر می‌کند. عنوان کتاب «بدوی سرخ‌پوست» است.

البته سال گشته در گفت‌وگوی مفصلی که با جام‌جم داشتید، یک نمونه از ترجمه اشعار محمد الماغوط را با عنوان «حصار» منتشر کردیم. شعری بود که مورد استقبال هم قرار گرفت.

خوب یادتان مانده. خودم اگر قرار باشد بین 200 نفر از شاعران برجسته عرب یک شاعر را انتخاب کنم، محمد الماغوط را انتخاب می‌کنم، چون به فضای ما نزدیک‌تر است.

کار تجدید چاپی هم در نمایشگاه امسال دارید؟

چاپ پنجم «بلقیس و عاشقانه‌های دیگر» که ترجمه اشعار نزار قبانی است توسط نشر ثالث منتشر می‌شود. این مشهورترین کتاب قبانی در ایران است. نشر سرزمین اهورایی هم سه کتاب دارم که چاپ دوم هر سه کتاب به نمایشگاه می‌رسد. این کتاب‌ها ترجمه اشعار غاده السمان، آدونیس و محمود درویش است.

شعر حصار محمد الماغوط با ترجمه موسی بیدج:

اشک‏هایم آبی‏اند

از بس به آسمان نگریسته

و گریسته‏ام/ اشک‏هایم زردند

از بس که خواب سنبله‏های زرین را دیدهو گریسته‏ام/ بگذار فرماندهان به جنگ بروند/

و عاشقان به جنگل‏ها/ و دانشمندان به آزمایشگاه‌ها

اما من/ به دنبال یک تسبیح

و یک صندلی کهنه خواهم گشت/ که چونان پیشترها

دربان دروازه اندوه خود باشم/ حال که

تمام کتاب‌ها و قوانین و ادیان/ تأکید می‏کنند که من

یا گرسنه می‏میرم یا دربند

سجاد روشنی / گروه فرهنگ و هنر