چرا معمولا در تعطیلات سرما می‌خوریم؟

کم نیستند آدم‌هایی که درست با شروع تعطیلات و فراغت از کار بیمار می‌شوند.

کد خبر: ۷۸۱۸۶۵

اَد وینگرهوتس، روان‌شناس هلندی این وضعیت را نوعی اختلال تلقی می‌کند و به آن «بیماری تعطیلات» لقب داده است. او یادآور می‌شود که این وضعیت به نظر او بیمارگونه در علم پزشکی تائید شده نیست، اما تجربه به بسیاری از ما ثابت کرده که این ادعا می‌تواند صحت داشته باشد. از آنجا که هیچ مطالعه قاعده‌مندی در این زمینه انجام نشده بود، وینگرهوتس ابتدا بیش از ۱۸۰۰ نفر را مورد پرسش قرار داد تا از روی اعلام وضعیت آنها به یک آمار اولیه دست پیدا کند.

جالب این که فقط 3 درصد پرسش شوندگان اظهار کردند که به بیماری تعطیلات مبتلا هستند و بیش از نیمی این حالت را به تغییر روند زندگی نسبت دادند، اما جدای از قابل استناد بودن یا نبودن آمار فوق باید دانست که علت فیزیولوژیکی این پدیده چیست و اصلا چرا اتفاق می‌افتد؟

فرضیه‌های مختلفی مطرح شده است. وقتی بدن استراحت می‌کند، میزان هورمون‌های استرس که در روزهای پرمشغله کاری سرپا نگه‌مان می‌داشت نامتعادل می‌شود و بدن را مستعد بیماری‌های عفونی می‌کند. آدرنالین کمک‌مان می‌کند استرس‌های روزمره را تحمل کنیم. بعلاوه، آدرنالین باعث تقویت کارکرد دستگاه ایمنی می‌شود تا بدن در مقابل عفونت‌ها بهتر مبارزه کند. کورتیزول نیز در شرایط استرس‌زا به کمک‌مان می‌آید، اما برای دستگاه ایمنی یک تهدید به شمار می‌رود. این فرضیه باورکردنی به نظر می‌رسد، بویژه اگر مرحله گذار از استرس به استراحت خیلی سریع باشد. با این حال، پژوهش‌های علمی هنوز برای اثبات این مدعا کافی نیست.

فرضیه دیگری وجود دارد که می‌گوید مردم در همه حال بیمار هستند، فقط این که وقت فکر کردن به آن را ندارند و تازه وقتی تعطیلات شروع می‌شود به فکر آن می‌افتند. از طرفی باید حواسمان باشد که ما آدم‌ها در شرایط مختلف علائم‌مان را به طریق متفاوتی درجه‌بندی می‌کنیم.

روان‌شناسان معتقدند وقتی سرمان خلوت است علائم بیماری به نظرمان شدیدتر می‌آید. در یک مطالعه، پژوهشگران با پخش یک فیلم از شرکت‌کنندگان خواستند تا هر ۳۰ ثانیه یکبار اعلام کنند که آن قسمت از فیلم چقدر برایشان جذاب بوده است. سپس همان فیلم را به گروه دیگری نشان دادند و روی بعضی رفتارهای آنها مثل سرفه کردن دقیق شدند.

مشاهده شد شرکت‌کنندگان هنگام تماشای صحنه‌های جالب کمتر سرفه کردند، اما وقتی فیلم به جاهای کسل‌کننده رسید حواس آنها به گلودردشان رفت و بیشتر سرفه کردند. این یافته‌ها نشان می‌دهد وقتی در تعطیلات به سر می‌بریم یاد دردها و ناخوشی‌هایمان می‌افتیم، اما وقتی به خاطر مشغله‌های زیاد، وقت سرخاراندن نداریم دیگر سردرد و آبریزش بینی توجه‌مان را جلب نمی‌کند.

در نقطه مقابل، یک فرضیه کاملا متفاوت وجود دارد که می‌گوید عامل بیماری خود تعطیلات است. آدم‌ها در مسافرت خسته می‌شوند. اگر با هواپیما مسافرت کنید و طول مدت پرواز طولانی باشد، آن وقت خستگی موجب می‌شود بیشتر در معرض ابتلا به بیماری قرار بگیرید. میانگین ابتلای سالانه هر آمریکایی به سرماخوردگی 2.5 مرتبه در سال گزارش شده است. بر همین اساس، پژوهشگران محاسبه کردند که احتمال ابتلا به سرماخوردگی برای هر آمریکایی در هر پرواز یک درصد است، اما آمار نشان داد که یک هفته بعد از پرواز خلیج سانفرانسیسکو به دِنور ۲۰ درصد مسافران سرما خورده‌اند.

پژوهشگران علت میزان بالای ابتلای مسافران پروازی به بیماری‌های عفونی را محیط بسته داخل هواپیما می‌دانند. شما در فضای بسته خیلی بیشتر از حد معمول در معرض عوامل بیماری‌زا هستید. از طرفی، خلط بینی در هوای خشک داخل هواپیما بیش از حد سفت می‌شود و در نتیجه حرکت ویروس‌ها و باکتری‌ها را به سمت گلو مشکل می‌کند. اگر ویروس‌ها و باکتری‌ها از راه گلو به سمت معده حرکت کنند در نهایت از بدن دفع خواهند شد و بیماری به سراغ مان نخواهد آمد.

با توجه به این که هنوز اطلاعات کافی در این زمینه وجود ندارد، نمی‌توان با اطمینان گفت که کدام یک از این فرضیه‌ها درست است، اما یادمان نرود که با افزایش سن به علت تعداد دفعات بیشتر ابتلا به بیماری‌های مختلف، بدن توانسته به اندازه کافی آنتی‌بادی تولید کند و به همین خاطر احتمال ابتلا به انواع سرماخوردگی به مراتب کمتر خواهد شد. خلاصه این که بد نیست کمی با دید مثبت به سالخوردگی نگاه کنیم تا جنبه‌های سودمند آن را هم ببینیم.