شوک اسکاری

اهل فن می‌گویند این مساله به شیرینی مراسم اسکار افزود و آن را تا حدی از مراسم‌ سال‌های قبل جدا کرد. تحلیلگران هنری هم روی این نکته تاکید می‌کنند که مراسم امسال با شوک‌ها و شگفتی‌هایی همراه بود و جوایز اهدا شده بحث‌ها و جدل‌هایی را به همراه خواهد داشت. جوایز اصلی مراسم امسال به فیلم‌ها و نام‌های زیر داده شد و به صورت طبیعی، منتقدان و تحلیلگران سینمایی نظرات و تحلیل‌های خاص خود را نسبت به آنها دارند.

بردمن / مرد پرنده‌ای

تا یک ماه قبل کمتر کسی شانس زیادی برای این فیلم قائل بود. با آن که منتقدان تازه‌ترین فیلم آلخاندرو گونزالس ایناریتو را پسندیده و از آن به عنوان یکی از محصولات برتر سال 2014 اسم می‌بردند، ولی عموم نظرها بر «پسربچگی» ریچارد لینکلیتر بود. بسیاری از انجمن‌ها و گروه‌های منتقدان سینمایی این فیلم و کارگردان آن را به‌عنوان بهترین فیلم و کارگردان سال انتخاب و معرفی کرده بودند. مراسم سالانه گلدن‌گلوب (کره طلایی) هم جایزه بهترین فیلم درام خود را به این اثر خانوادگی شرح‌حال‌گونه داد و لینکلیتر را به‌عنوان کارگردان سال برگزید. به همین دلیل، عموم تحلیل‌ها حکایت از موفقیت بی‌چون و چرای پسربچگی در مراسم اسکار می‌کرد. اما در سه هفته پایانی رقابت‌هایی که به برپایی مراسم اسکار ختم می‌شد، ناگهان ورق برگشت و «بردمن» به صورت گزینه اصلی چند انجمن منتقدانی درآمد که هنوز بهترین‌های سال خود را معرفی نکرده بودند.

این درام اجتماعی یکباره به صورت انتخاب اصلی تعداد زیادی از منتقدان سینمایی درآمد. در این شرایط تحلیل‌ها هم عوض شد و رنگ تازه‌ای به خودش گرفت. حالا همه از رقابت دو فیلم بردمن و پسربچگی در شب برپایی مراسم اسکار اسم می‌بردند. یکی دو روز مانده به مراسم، بسیاری از منتقدان می‌گفتند رقابت‌ها فشرده است و نمی‌توان به صورت قاطع در این باره اظهار نظر کرد که کدام فیلم، به عنوان بهترین فیلم سال انتخاب خواهد شد.

تعداد زیادی از منتقدان سینمایی بردمن را شرح حال تلخ بازیگر اصلی آن مایکل کیتن می‌دانند. این بازیگر دقیقا وضعی شبیه کاراکتری دارد که در فیلم نقش او را بازی می‌کند. داستان فیلم درباره بازیگر میانسال و تقریبا بازنشسته‌ای است که در حاشیه قرار گرفته است. او تلاش دارد با روی صحنه بردن یک نمایش تئاتری، کارنامه هنری خود را احیا کند و با این کار بحث‌هایی را برمی‌انگیزد. این در حالی است که وی در دوران اوج کاری‌اش، در نقش یک ابرقهرمان فیلم‌های کمیک استریپی محبوبیت زیادی داشته است.

مایکل کیتن هم در دهه هشتاد میلادی و در دوران جوانی، برای تیم برتن دو بار نقش کاراکتر ابرقهرمان بتمن را بازی کرد و به کمک آن، تبدیل به یک ستاره شد. به گفته منتقدان، بردمن نه‌تنها به روان‌کاوی یک موقعیت خاص می‌پردازد، بلکه نگاهی طنزآمیز هم به هالیوود و دنیای بازیگری دارد.

آلخاندرو گوانزالس ایناریتو

ماه قبل اتحادیه کارگردانان آمریکا، جایزه بهترین کارگردان سال را به ایناریتوی مکزیکی تبار اهدا کرد. بنابر این پیش‌بینی می‌شد که وی اسکار بهترین کارگردانی را هم بگیرد. این در حالی بود که لینکلیتر رقیب سرسختی برایش بود. این اولین اسکاری است که آلخاندرو گوانزالس ایناریتو می‌گیرد. اما فیلم‌های قبلی انگلیسی زبان او هم با تحسین منتقدان روبه‌رو و نامزد دریافت جایزه اسکار هم شده بودند. منتقدان می‌گویند موفقیت اسکاری ایناریتو و بردمن، موفقیت سینمای مستقل و کشورهای در حال رشد به حساب می‌آید. ایناریتو اصلیتی مکزیکی دارد و دریافت اسکار بهترین کارگردانی توسط او، یک بار دیگر نشان می‌دهد که هالیوود روی دوش هنرمندان خارجی قرار دارد و بدون آنها، قادر به ادامه حیات خود نیست. این دومین اسکار بهترین کارگردانی برای یک فیلمساز مکزیکی است. سال قبل هم آلفونسو کارون برای «بی‌وزنی» همین جایزه را گرفت. موفقیت پی‌درپی دو ساله فیلمسازان مکزیکی در مراسم اسکار، بشدت به مذاق رسانه‌های گروهی مکزیک خوش آمده است. آنها می‌گویند هنرمندان مکزیکی این روزها نقش بزرگ و موثری در صنعت سینمای آمریکا دارند. ذکر این نکته لازم است که جایزه بهترین فیلمبرداری هم به فیلمبردار مکزیکی‌تبار بردمن یعنی امانوئل لوبزکی اهدا شد. وی سال قبل، مدیر فیلمبرداری «بی‌وزنی» هم بود. جایزه بهترین فیلمنامه اصیل و غیراقتباسی هم به ایناریتو و همکاران فیلمنامه‌نویس وی تعلق گرفت.

ادی ردماین

حالا دیگر این یک جمله نخ‌نما و تکراری‌شده که اعضای آکادمی اسکار علاقه خاصی به نقش‌ها و کاراکترهای شرح‌حال‌گونه دارند و بهترین بازیگران مرد و زن سال را از بین بازیگران این نقش‌ها انتخاب می‌کنند. بر همین اساس، خیلی‌ها می‌گفتند ادی ردماین انگلیسی‌تبار جایزه اسکار بهترین بازیگر مرد را به خانه ببرد. البته او یک رقیب سرسخت داشت. بندیکت کامبرباخ همکار انگلیسی‌تبار هم در درام تاریخی «بازی تقلید» یک نقش شرح‌حال‌گونه را بازی کرده بود. اما از قرار معلوم دیوانه‌بازی‌های ردماین بیشتر از رقیبش بود و او را در جایگاه بالاتری قرار می‌داد. اعضای آکادمی اسکار به جز نقش‌های شرح‌حال‌گونه علاقه خاصی هم به کاراکترهای بیمار و روان‌پریش دارند و ردمارین با نقش خود در «تئوری همه چیز»، این یکی را هم با خودش داشت! در یک کلام، جنس این بازیگر جور بود و برای اعضای آکادمی اسکار جایی برای چانه‌زنی انتخاب دیگر نمی‌گذاشت. ردماین در درام شرح‌حال‌گونه خود در نقش استفن هاوکینز بازی کرد. هاوکینز فیزیکدان معروف در داستان این فیلم، در زندگی خانوادگی و اجتماعی خود با دردسرها و مسائل زیادی روبه‌رو می‌شود و در صدد حل آنها برمی‌آید.

رد ماین قبل از برگزاری مراسم اسکار در گفت‌وگویی گفت: «از نوجوانی مراسم اسکار را نگاه می‌کردم و شیفته نوع اهدای جوایز آن بودم. هیچ وقت تصورش را هم نمی‌کردم خودم روزی به این بازی پیوسته و نامزد دریافت جایزه شوم. همین که به این مرحله رسیده‌ام برایم کافی است و اگر جایزه را نگیرم، تاسف نخواهم خورد.» رد ماین برعکس بسیاری از دریافت‌کنندگان و نامزدهای جایزه اسکار بهترین بازیگر مرد، نه خوش‌تیپ است و نه ستاره!

جولین مور

خیلی‌ها می‌گفتند وقت آن رسیده که جولین مور هم یک اسکار بگیرد. یکی از شانس‌های بزرگ این بازیگر پنجاه و پنج ساله این بود که در سال 2014، فیلم زیادی به روی پرده سینماها نرفت که کاراکترهای زن در آنها حضور و بازی قوی و تعیین‌کننده‌ای داشته باشند. یک شانس دیگری جولین مور هم غیبت و عدم حضور مریل استریپ در نقش اصلی یکی از همین فیلم‌ها بود! در این هفت فیلمی که نامزد دریافت جایزه بهترین فیلم سال شدند، حتی یک فیلم هم حضور نداشت که زن‌ها نقش کاراکتر محوری آن را داشته باشند. جولین مور برای آلیس بی تحرک جایزه خود را گرفت. وی در این فیلم در قالب زن خانه‌داری ظاهر شد که با بیماری آلزایمر و حواشی مربوط به آن درگیر است. چهار رقیب او هم نام‌های بزرگی نبودند و این نکته، تا حدودی از ارزش جایزه‌ای که گرفته می‌کاهد. یک منتقد سینما در این رابطه می‌گوید: «بازیگرانی که با مور برای دریافت جایزه رقابت می‌کردند، نام‌هایی جوان و نه چندان مهم مثل ریس ویترزپون، روزماند پایک و فلیسیتی جونز بودند. این مساله در کل نشان می‌دهد که کارآکترهای زن حضوری کم‌رنگ و کم‌اهمیت در فیلم‌های سینمایی سال 2014 داشتند. این وضع در فهرست نامزدهای بازیگران مرد نقش اول کمتر به چشم می‌خورد. حتی در مقایسه با نامزدهای بهترین بازیگر زن نقش مکمل (که افرادی مثل مریل استریپ، لورا درن، کایرا نایتلی و پاتریشیا آرکت در آن حضور داشتند) هم فهرست بهترین بازیگران زن فهرستی کم‌اهمیت به نظر می‌رسد.»

6 قهرمان بزرگ

بیش از دو دهه است که مراسم اسکار، بهترین فیلم انیمیشن سال را هم انتخاب می‌کند. با توجه به تولید تعداد زیادی فیلم انیمیشنی در طول سال، جوایز اسکار این بخش هم محبوبیت خاصی پیدا کرده است. نکته جالب این است که آکادمی اسکار هر سال در کنار انیمیشن‌های آمریکایی، انیمیشن‌های کشورهای دیگر را هم در فهرست نامزدها قرار داده و حتی بعضی وقت‌ها آنها را به عنوان بهترین انیمیشن سال انتخاب می‌کند. امسال هم «افسانه شاهزاده خانم کاگویا» از کشور ژاپن در فهرست نامزدهای این رشته بود. هایانو میازاکی تهیه‌کننده فیلم است. این والت دیزنی کشور ژاپن، حدود یک دهه قبل با «شهر ارواح» خود اسکار بهترین انیمیشن سال را دریافت کرد. تحلیلگران سینمایی بر این باورند هستند که رقابت‌های رشته بهترین فیلم انیمیشن، معمولا بین دو کمپانی والت‌دیزنی و دریم ورکز در جریان است. واحد انیمیشن این دو کمپانی همیشه بهترین و پرفروش‌ترین انیمیشن‌های سال را تولید می‌کنند و برنده اصلی رقابت‌های اسکاری هستند. با آن‌که والت‌دیزنی در مقایسه با دریم ورکز کمپانی فیلمسازی قدیمی‌تری است، اما واحد انیمیشن کمپانی دریم ورکز را جنری کازنبرگ می‌چرخاند که یکی از مدیران مهم کمپانی والت‌دیزنی بود. وی با جدایی از این کمپانی و تبدیل شدن به یکی از سه موسس اصلی دریم ورکز (در کنار استیون اسپیلبرگ) واحد انیمیشن کمپانی خود را از نظر سطح کاری به سطح تولیدات کمپانی والت‌دیزنی رساند.

«6 قهرمان بزرگ» در حالی اسکار بهترین انیمیشن سال را گرفت که کمتر کسی فکر می‌کرد این جایزه به فیلم دیگری تعلق بگیرد. فروش 546 میلیون دلاری این اکشن خانوادگی در آمریکا و بقیه کشورهای جهان، حکایت از محبوبیت بسیار زیاد آن در بین تماشاگران سینما می‌کرد. با این رقم فروش بود که فیلم نه‌تنها در فهرست پنج فیلم اول پرفروش سال 2014 سینماهای آمریکا (با فروشی 220 میلیون دلاری) قرار گرفت، بلکه لقب پرفروش‌ترین انیمیشن سال را هم از آن خود کرد. برخلاف دو انیمیشن قبلی کمپانی والت دیزنی که قهرمانان و شخصیت‌های دختر را در راس ماجراهای خود داشتند، «6 قهرمان بزرگ» با یک پسر نوجوان سر و کار دارد. نکته جالب در رابطه با این انیمیشن حال و هوای ژاپنی آن است. طراحی فیلم به گونه‌ای است که گویی داستان آن در یک شهر ژاپنی دارد اتفاق می‌افتد و نام کاراکترهای آن هم ژاپنی است. گفته می‌شود علت این اقدام کمپانی والت‌دیزنی، جذب تعداد بیشتری از تماشاگران چشم‌بادامی در نقاط مختلف قاره آسیا بوده است.

موخره

برمبنای تعداد جوایزی که فیلم‌های سینمایی در مراسم اسکار امسال گرفتند، فیلم «بردمن» با دریافت چهار جایزه مقام اول را گرفت و برنده اصلی رقابت‌ها معرفی شد. البته گراند ‌هتل بوداپست نیز که بیشترین تعداد نامزدها را داشت، توانست چهار جایزه اسکار بگیرد. اما اهمیت اسکارهای فیلم «بردمن» بسیار بالاتر و بیشتر از اسکارهای این فیلم است. در حالی که فیلم ایناریتو اسکارهای اصلی مراسم را دریافت کرد، گراند هتل بوداپست توانست اسکارهای کم‌اهمیت‌تر فنی را از آن خود کند. درام مستقل «شلاق» هم اگرچه سه جایزه فنی گرفت، اما سومین فیلم موفق مراسم بود. «پسربچگی» فقط یک جایزه بهترین بازیگر زن نقش مکمل را دریافت کرد. به گفته منتقدان سینمایی «تک‌تیرانداز آمریکایی» کلینت ایستوود بازنده اصلی مراسم بود و فقط موفق به دریافت یک جایزه شد. اهل فن می‌گویند اعضای آکادمی اسکار امسال کاملا و به شکلی عیان، به ایستوود و فیلم او کم‌توجهی و کم‌محلی‌کردند. «ایدا» محصول لهستان هم به صورت اولین ساخته سینمایی این کشور اروپای شرقی درآمد که موفق به دریافت جایزه اسکار بهترین فیلم خارجی سال شد. قبل از این صنعت سینمای قوی لهستان و نیز فیلمسازان مطرح آن مانند آندره وایدا و کریستف کیشلوفسکی،‌ نتوانسته بودند موفقیتی اسکاری برای مردم کشور خود به ارمغان ببرند.

کیکاووس زیاری / جام‌جم