ساز ناکوک موسیقی فیلم

در ایران هم عبدالحسین سپنتا، نخستین کسی بود که موسیقی متن را وارد فیلم‌های ایرانی کرد. او با استفاده از یک نوازنده ویلون به نام مصطفی نوریانی در فیلم «شیرین و فرهاد» پای موسیقی فیلم را به کشورمان باز کرده است. این روزها در آستانه برگزاری سی و سومین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر هستیم. رویدادی که موجب می‌شود آهنگسازانی که در عرصه موسیقی فیلم فعالیت دارند سرشان شلوغ شود و درگیر انجام این مرحله از فیلم‌های مختلف بشوند. با همه اهمیت موسیقی فیلم هنوز هم این مقوله در کشورمان چنان که باید و شاید در میان کارگردان‌ها اهمیت خود را پیدا نکرده است. بسیاری از سازندگان موسیقی فیلم از بی‌توجهی کارگردان‌ها به این مقوله گله دارند، ساخت موسیقی فیلم را از مراحل پایانی کار فیلم می‌دانند و می‌گویند در این شرایط به قول معروف کفگیر به ته دیگ خورده و سازندگان فیلم‌ها هزینه چندانی برایش نمی‌کنند.

کریستف رضاعی، آهنگساز در این باره می‌گوید: برخی کارگردان‌ها اصولاخیلی دیر به فکر موسیقی فیلمشان می‌افتند، برخی دیگر هم درگیر دیگر مراحل ساخت فیلم هستند. او ادامه می‌دهد: این اتفاق به روند ساخت موسیقی فیلم لطمه می‌زند، اما از دست ما کاری برنمی‌آید. کارگردان‌ها هم با مشکلات مالی، کمبود وقت و طولانی‌شدن زمان فیلمبرداری روبه‌رو می‌شوند و این اتفاقات کار ما را هم خواه ناخواه تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. آهنگساز فیلم «نارنجی‌پوش» درباره ویژگی‌های یک آهنگسازی خوب برای فیلم اظهار می‌کند: اصولا کار آهنگساز تنها نوشتن یک قطعه موسیقی نیست، ‌بلکه ایجاد رنگ صوتی و ترکیب سازهای مختلف نیز وظیفه بوده و این جذابیت‌های آهنگساز بودن است. من سعی می‌کنم ذهنیت صوتی‌ام را در هر اثری به نتیجه برسانم.

او ادامه می‌دهد: موسیقی متن باید با دیالوگ و داستان فیلم انطباق داشته باشد، نه این ‌که موسیقی و داستان ریتم جداگانه‌ای را دنبال کند. موسیقی فیلم نباید خارج از تصاویر و سکانس‌های فیلم ساخته شود.

رضاعی می‌افزاید: از دیگر عوامل مهم می‌توان به بخش میکس و صداگذاری در یک فیلم اشاره کرد. در این بخش تصمیماتی گرفته می‌شود که گاه باعث لطمه به فیلم می‌شود. گاهی صدای موسیقی در یک فیلم آن‌قدر بلند و زیاد است که دیالوگ بین پرسوناژ (بازیگران) شنیده نمی‌شود یا صدای پرسوناژها آن‌قدر بلند است که صدای موسیقی شنیده نمی‌شود.

موسیقی فیلم کمرنگ شده است

او در پایان سخنانش با تاکید بر این ‌که این روزها موسیقی فیلم در ایران کمرنگ شده است، اظهار می‌کند: در سال‌های گذشته، موسیقی‌های متن فیلم در سینمای ایران بیشتر شنیده می‌شد، اما در سال‌های اخیر این نقش به نسبت دهه‌های گذشته کمرنگ‌تر شده است. یکی از دلایل این اتفاق را می‌توان دستمزدهای بسیار پایین آهنگسازان به نسبت سایر عوامل فیلمسازی در یک پروژه سینمایی دانست.

بهزاد عبدی، دیگر آهنگسازی است که در این عرصه فعالیت دارد. او شناخت نسبی کارگردان نسبت به موسیقی را نکته‌ای مهم دانسته و اظهار می‌کند: گاهی کارگردان هیچ ایده‌ای نسبت به موسیقی فیلم نداشته و از طرف دیگر اعتماد لازم به آهنگساز ندارد و با سعی و خطا به نتیجه مطلوب می‌رسد.

او ادامه می‌دهد: اگر کارگردان با آگاهی و شناخت آهنگساز فیلم را برگزیند، بار اصلی موسیقی به عهده آهنگساز خواهد بود و کارگردان با ارائه تحلیل از فیلم و پلان‌های مورد نظر می‌تواند به او کمک کند. استفاده از ساز مخصوص و مد نظر کارگردان طبیعی است که خط فکری مشخصی به آهنگساز خواهد داد، اما گاهی دخالت‌هایی نه چندان روا ممکن است به نفع فیلم نباشد.

این آهنگساز اظهار می‌کند: موسیقی فیلم در کشور ما حرکتی بسیار رو به جلو دارد و نگاه فیلمسازان محترم بسیار دقیق‌تر، فنی‌تر و معتمدانه شده است که با در نظر گرفتن بودجه درست برای فیلم کیفیت قابل قبول‌تری خواهد یافت.

جدایی موسیقی از روح فیلم

او در ادامه می‌گوید: فیلمسازان ایران طی چند سال گذشته نگاه جدی‌تری به موسیقی فیلم داشته‌اند، اما متاسفانه برخی تهیه‌کنندگان موسیقی فیلم را از حالت خلق به سمت تکنیک و اپراتوری می‌کشانند و این باعث می‌شود موسیقی فیلم از روح هنری فاصله بگیرد به این قیمت که ارزان‌تر و مقرون به‌صرفه‌تر شود.

عبدی همچنین با انتقاد از نگاه نادرست برخی کارگردان‌ها به موسیقی بیان می‌کند: گاهی کارگردان با شنیدن آثار بزرگ دنیا از آهنگساز توقعی در همان سطح دارد که این خطر کپی در حد بسیار نازل را در پی خواهد داشت و همین می‌شود که موسیقی فیلم‌ها از فرم و اصول موسیقی که پایه‌های اصلی و ذات موسیقی است، فاصله می‌گیرد.

می‌توان گفت متاسفانه برخی کارگردان‌ها هنوز هم اهمیت موسیقی فیلم را درک نکرده‌اند و چه در بخش تولید و چه استفاده از افراد نخبه خوب عمل نمی‌کنند. آنها این روزها اغلب از افراد آماتور و تازه‌کار برای ساخت موسیقی فیلم استفاده می‌کنند که هزینه کمتری بپردازند.