وقتی می‌خندیم در مغزمان چه می‌گذرد

برای مثال فرمان واکنش‌های عاطفی و احساسی انسان‌ها از بزرگ‌ترین بخش مغز یعنی بخش قدامی یا لوب پیشانی مغز صادر می‌شود، اما محققان دریافته‌اند در مکانیسم خنده قسمت‌های مختلف مغز نقش دارند. اگر چه هنوز ارتباط بین خنده و مغز به طور کامل شناخته نشده است، اما محققان در این زمینه به پیشرفت‌های چشمگیری دست یافته‌اند.

به منظور یافتن اطلاعات بیشتری درباره ارتباط بین خنده و مغز الگوی امواج مغزی افراد ‌ هنگام خنده مورد بررسی قرار گرفته است. برای این کار داوطلبان شرکت‌کننده در این مطالعه به دستگاه الکتروانسفالوگراف (EEG) متصل شده و فعالیت مغزی آنها ‌هنگام خنده ثبت شده است. بررسی الگوی امواج مغزی ثبت شده وجود یک الگوی الکتریکی منظم در همه این افراد را مورد تائید قرار می‌دهد. پس از گذشت کمتر از نیم ثانیه از زمانی که افراد با یک موضوع خنده‌دار مواجه می‌شوند یک موج الکتریکی به قشر مخ منتقل می‌شود.

قشر مخ بزرگ‌ترین بخش مغز است. اگر این موج در مسیر حرکت بار منفی قرار بگیرد نتیجه آن خنده است و اگر با بار مثبت برخورد کند هیچ واکنشی از سوی فرد دیده نمی‌شود. بر اساس این تحقیقات وقتی فرد لطیفه‌ای می‌شنود، ابتدا سمت چپ قشر مغز (لایه‌ای از سلول‌ها که تمام سطح بخش جلوی مغز را می‌پوشاند) کلمات و ساختار جملات شنیده شده را مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهد.

در مرحله بعد لوب بزرگ پیشانی که در بروز واکنش‌های احساسی اجتماعی نقش دارد فعال می‌شود. نیمکره راست قشر مغز وظیفه تجزیه و تحلیل اطلاعات لازم برای درک مفهوم لطیفه شنیده شده را بر عهده دارد. پس از این در گام بعدی فعالیت امواج مغزی در بخش پردازش حسی لوب پس سری (منطقه‌ای در پشت سر که سلول‌های پردازش‌کننده سیگنال‌های دیداری در این بخش از مغز قرار گرفته‌اند) پخش می‌شود. در آخرین مرحله با تحریک بخش‌های حرکتی رفتارهای ظاهری خنده نمایان خواهد شد. مسیری که هنگام خندیدن در مغز طی می‌شود با آنچه ‌ هنگام واکنش‌های احساسی و عاطفی در مغز اتفاق می‌افتد کاملا متفاوت است.

به نظر می‌رسد واکنش‌های عاطفی به بخش‌های خاصی از مغز مربوط می‌شود. این در حالی است که خنده ناشی از مکانیسمی است که در روند آن بسیاری از بخش‌های مختلف مغز دخالت داشته و نقشی را بر عهده می‌گیرند. به همین دلیل هر گونه اختلال ایجاد شده در این مسیر می‌تواند انسان را از خندیدن بازدارد یا این که موجب شود با واکنشی غیرعادی و دور از انتظار از سوی فرد مواجه شویم.

سامانه عصبی احساسی

اگر بخش‌هایی از مغز که در مکانیسم خندیدن نقش دارند را با دقت بیشتری مورد بررسی قرار دهیم به این نتیجه می‌رسیم که دستگاه لیمبیک یا کناری که تحت عنوان سامانه عصبی احساسی از آن نام برده می‌شود در این فرآیند نقش مرکز را ایفا می‌کند. سیستم لیمبیک شبکه‌ای پیچیده از سازه‌های عصبی است که در قسمت زیرین قشر مخ و دو طرف تالاموس قرار گرفته‌اند. این سیستم برای بدن انسان از اهمیت زیادی برخوردار است، زیرا کنترل بعضی رفتارهای حیاتی و ضروری برای پستانداران مانند جستجو برای غذا بر عهده این سیستم است.‌ سیستم لیمبیک در مغز حیواناتی مانند تمساح‌های اولیه که از گذشته‌های دور ساکن زمین بوده‌اند وجود داشته است. در همه تمساح‌ها سیستم لیمبیک به تقویت حس بویایی کمک می‌کند و در محافظت از قلمرو زندگی آنها، جستجوی شکار و به دام انداختن طعمه نقش مهمی دارد. در انسان‌ها این سیستم در شکل‌گیری عواطف و احساسات و ایجاد انگیزه بیشترین نقش را دارد.

ساختارهای تشکیل دهنده این بخش بسیار به هم پیوسته هستند و به عنوان یک مجموعه واحد عمل می‌کنند. اما بر اساس تحقیقات انجام شده از مجموع سازه‌های مختلف تشکیل دهنده سیستم لیمبیک دو سازه آمیگدال یا هیپوکامپ از مهم‌ترین سازه‌هایی هستند که در بروز احساسات و عواطف بیشترین نقش را دارند. آمیگدال (Amygdala) یا بادامه مغز ساختار کوچک بادامی شکلی است که در عمق مغز قرار دارد و در درک احساسات و پاسخ به آنها نقش دارد. هیپوکامپ ساختاری شبیه‌ اسب دریایی دارد که اگرچه نقش اصلی آن یادگیری است، اما به نظر می‌رسد در کنار نقش اصلی در بروز عواطف و احساسات نیز نقش مهمی بر عهده دارد. بادامه و هیپوکامپ نه تنها با هم بلکه با هسته داخلی تالاموس نیز در ارتباط هستند. وجود این ارتباطات موجب می‌شود این دو بخش بتوانند در کنترل فعالیت‌های مهمی مانند دوستی، عشق، محبت و بیان عواطف و احساسات نقش مهمی داشته باشند. همچنین بررسی‌ها نشان داده است هیپوتالاموس و بویژه بخش میانی که در ایجاد هیجان نقش دارد مسئولیت ایجاد صدای ناشی از خندیدن را بر عهده دارد.