رسانه ملی محل آزمون و خطا نیست

یک انسان، یک علاقه‌مند، یک هنرمند تا به جایگاه یک کارگردان و فیلمساز برسد، باید مراحلی را بگذراند، علومی را فرا گیرد آکادمیک و تجربی، کسب فیض کند از محضر پیشکسوتان در قالب به‌عهده گرفتن نقش دستیاری، با ساخت فیلم‌های کوتاه آزمون و خطا کند، ایراداتش را ببیند و بازنگری کند در خطاهایش، خلاقیتش را قلقلک دهد، نوآوری را چاشنی کارش کند و مخلص کلام این‌که شروط حداقلی و کف استاندارد را برای پشت دوربین ایستادن احراز کند.‌

این بدیهیات، سینما و تلویزیون نمی‌شناسد و وجودشان در هر دوی این رسانه‌های تاثیرگذار لازم و ضروری است، بویژه در تلویزیون که مخاطبان میلیونی دارد و سر و کارش با همه مردم از هر سن و قشر و خاستگاه اجتماعی است. از منظر دیگر هم حساسیت کار در تلویزیون بالاست؛ به هر حال بودجه قاب جادویی از بیت‌المال می‌آید و در اصل جیب مردم. هر فیلمسازی که به این رسانه ملی می‌آید، باید دست و ذهنش پر باشد و کارنامه‌اش وزین و به گمان آزمون و خطا و کار یاد گرفتن قصد جام‌جم نکرده باشد.

2ـ فریبرز عرب‌نیا بازیگر خوبی است؛ نشانه‌هایش هم سلطان، جهان پهلوان تختی، شوکران، ضیافت و این آخری مختارنامه. او پنج سال از عمر و انرژی‌اش را برای سریال فاخر میرباقری گذاشت تا به نوعی جاودانه شود. نه‌تنها علاقه‌مندان و پیگیران حرفه‌ای مجموعه‌های تاریخی که حتی مردم کوچه و بازار هم تا سال‌های سال عرب‌نیا را همچنان به عنوان مختار ثقفی خواهند شناخت و از او به نیکی یاد می‌کنند بی‌گمان. عرب‌نیا شاید یک متخصص پردازش و جان بخشیدن به قهرمانان سرخورده و به آخر خط رسیده آثار تصویری اجتماعی باشد. عرب‌نیا ثابت کرده با نقش‌های آرام میانه چندانی ندارد و در ایفای نقش قهرمانان عصبی و سرخورده و معترض موفق‌تر است. به هر حال علایق او و نقش‌های محبوبش هرچه باشد، بازیگر خوبی است.

3ـ عرب‌نیا پس از فراغت از مختارنامه به صورت مقطعی هم که شده از دنیای بازیگری فاصله گرفت و پای در مسیر کارگردانی گذاشت. او قرار بود برای اولین تجربه‌اش پیش‌تولید فیلم سینمایی «آمبولانس» را به تهیه‌کنندگی محمود فلاح و مشاور کارگردانی داوود میرباقری در سال 90 آغاز کند که به دلیل نبود سرمایه‌گذار موفق به این امر نشد. پس سراغ یک فیلمنامه پلیسی رفت و مجموعه‌ای هفت قسمتی را جلوی دوربین برد که نتیجه کار، سریال «رنگ شک» شد که از شبکه سه پخش شد، فارغ از آن‌که کیفیت اولین ساخته عرب‌نیا در چه سطحی قرار دارد، نحوه ورود او به جرگه فیلمسازان کمی سوال‌برانگیز و مبهم است. در کارنامه هنری این بازیگر اتفاقا پرکار، هیچ نشانه‌ای از کارگردانی حتی یک فیلم کوتاه هم نیست. او تا قبل از کارگردانی اولین سریالش فقط بازی کرده است و بس، نهایتا در یک فیلم (طاووس‌های بی‌پر) بازیگردان هم بوده است.

4ـ مراد از این نوشتار مذمت ورود یک بازیگر به دنیای فیلمسازی نیست، که چه بسیار استعدادهایی که اتفاقا شناخته شدند از همین مسیر، نمونه وطنی شاخصش، مجید مجیدی که ابتدا بازیگر بود، معمولی و روتین اما عزم کارگردانی که کرد، شد خالق «بچه‌های آسمان» و «باران» و «آواز گنجشک‌ها».

اولین فیلم‌های مجیدی اما کوتاه بود؛ انفجار، هودج، روز امتحان، یک روز با اسیران و بعد به «بدوک» رسید، عرب‌نیا ولی از راه نرسیده، کارگردانی یک سریال 300 دقیقه‌ای را در دست گرفت و طبیعتا حاصل کارش هم آنچنان شده که از قبل قابل پیش‌بینی بود. قرار نیست از پشت عینک بدبینی به ورود عرب‌نیا به عالم فیلمسازی نگاه کنیم. او اگر در بازیگری موفق بوده است، چرا در کارگردانی نباشد؟ این مهم البته مشروط به این است که او با قدم‌های آهسته اما محکم مسیر تغییر کاربری حرفه‌ای‌اش را بپیماید. حضور چندساله در جلوی دوربین نمی‌تواند تضمینی باشد برای موفقیت در پشت آن.

5ـ تلویزیون نیز در مقام یک رسانه همگانی و عمومی باید ملاک‌ها، معیارها و شروطی حداقلی را برای ورود و در اختیار گذاشتن بودجه و امکانات فیلمسازی به علاقه‌مندان فعالیت در این عرصه قائل شود. کارگردانی که قرار است یک سریال چند قسمتی را بسازد، باید از حداقل استانداردهای لازم در زمینه سواد، دانش، تخصص، استعداد، تجربه و کارنامه قابل دفاع حرفه‌ای برخوردار باشد. رسانه ملی محل آزمون و خطا نیست، قرار هم نیست سکوی پرتاب افراد برای حضور و فیلمسازی در حوزه سینما شود. تلویزیون باید جایگاه و مامن بهترین فیلمسازان باشد و بر مدیرانش است که شرایط و مقدمات بزرگان را در آن فراهم آورند.

هیچ‌کس با فیلمسازی فریبرز عرب‌نیا چه در سینما و چه در تلویزیون مخالف نیست، به شرطی که حضورش در این عرصه به بهانه گریز از عالم بازیگری و حواشی‌اش نباشد. اغلب دوستداران فیلم و سریال از آنچه بر این بازیگر و کارگردانان دو کار آخرش، «مختارنامه» و «چ» گذشته بی‌خبر نیستند.

محسن محمدی / جام‌جم