درس عاشورا با رباعی

چندی پیش کتاب رباعی‌های شما منتشر شد. درباره این کتاب توضیح می‌فرمایید.

بله. تازه‌ترین دفترم با عنوان «سلام بر عاشورا» را در آستانه ماه محرم موسسه اطلاعات منتشر کرد. این مجموعه که شامل ۱۶۲ رباعی است قبل از این قرار بود با عنوان «برخیز و حماسه‌خوان عاشورا باش» منتشر شود که نام آن تغییر یافت.

علت تغییر عنوان کتاب چه بود؟

چون در این کتاب هدف اصلی پیرایش و پالایش ادبیات عاشورایی از بدعت‌ها و خرافه‌ها و آرزوی سلامت برای ادبیات عاشورایی است که به سمت سالم‌سازی برود. به همین دلیل عنوان کتاب را به «سلام بر عاشورا» تغییر دادم.

رویکرد شما در این مجموعه صرفا روایت ادبیات صحیح عاشورایی است یا آسیب‌شناسی خاصی انجام داده‌اید؟

من در این رباعی‌ها از منظر آسیب‌شناسی به فرهنگ عاشورا که در شعر آیینی منعکس شده است پرداخته‌ام و برخی آفت‌ها و آسیب‌های مجالس سوگواری را براساس رهنمودهای علما و ائمه و نیز امام حسین(ره) و مقام معظم رهبری به زبان شعر بیان کرده‌ام و به عبارت دیگر این رباعی‌ها به نوعی بازخوانی همان توصیه‌هایی است که همواره به شاعران و مرثیه‌خوانان ارائه شده است.

درباره این آسیب‌ها بگویید.

یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که در این رباعی‌ها به آن پرداخته شده موضوع غلو کردن در شعر آیینی معاصر ماست. شاعران ما گاهی برای بزرگ کردن معصومین شیعه، سایر پیامبران و اولیای الهی را کوچک می‌کنند. مثلا گاهی حضرت عیسی و حضرت موسی را غلام پیامبر اکرم (ص) مطرح می‌کنند یا حضرت مریم (س) را کنیز حضرت زهرا (س) می‌نامند در حالی که علما به احترام گذاشتن به همه آنها تاکید دارند. این مسائل اختلاف‌افکن است و باید از آن اجتناب کرد. وقتی ما در صلوات بر رسول خدا از عبارت آل‌محمد استفاده می‌کنیم در واقع این عبارت به تمام اولیای الهی اشاره دارد که پیامبر اکرم (ص) خاتم راه توحیدی آنهاست.

موضوع دیگری که آفت این روزهای شعر آیینی ماست مساله معصوم‌پرستی در شعر آیینی است. ما گاهی می‌بینیم که شعرا در اشعار و نوحه‌های خود از عباراتی مانند حسین الله و زینب‌ الله استفاده می‌کنند که طرح این عبارات با ذات معصومین که مبتنی بر یگانه‌پرستی است، در تضاد است. اگر ما به دنبال مریدی ائمه هستیم باید به منش آنها اقتدا کنیم و چیزی در شعر و مرثیه نگوییم که خشم خداوند را برانگیزد. مراجع هم این را مذموم کرده‌اند. اصلا رسالت پیامبر بر یگانه‌پرستی بوده است. آسیب دیگر خلاصه کردن قیام حسینی و نهضت کربلا در سوگ و مرثیه است. ما با شناخت از امام حسین (ع) و یارانشان می‌بینیم وقتی آنها به رزم می‌روند با رجز و شعائر حماسی به سوی دشمن می‌روند. ما در این رجزها هیچ نشانی از ضعف و ترس نمی‌بینیم و برعکس، آنها با افتخار آن شعائر را سر می‌دهند. اما ما در شعر عاشورایی فقط سوگ و مرثیه را فهمیده‌ایم و فکر می‌کنیم قیام امام حسین (ع) همراه با شکست است. مشکل دیگر نگاه به ائمه به چشم معشوق زمینی است. به جای این‌که به خصایل اخلاقی و سجایای آنها تماشا کنیم به مسائل جسمانی آنان مثل زور بازو یا زیبایی‌های چشم و ابرو می‌پردازیم. ما به عنوان مداح باید فضایل و کرامات ائمه را ترویج کنیم.

شما همه این آسیب‌ها را با زبان رباعی مطرح کرده‌اید؟

بله.

می‌توانید چند نمونه از رباعی‌ها را بخوانید.

مثلا برای اظهار خاکساری از تعابیری استفاده می‌کنیم که دون شأن است. پیامبر برای انسان‌سازی مبعوث شدند. برای این آسیب چنین سروده‌ام.

چون خون خدا بیا مسلمان باشیم

یا حداقل شبیه سلمان باشیم

مولا سگ آستان نمی‌خواهد مرد

او کرد قیام تا که انسان باشیم

یا وقتی لفظ امام حسین (ع) را ذاکران سین می‌گویند، چنین سروده‌ام:

وقتی که حسین را تو سین می‌خوانی

با خواهش آب همنشین می‌خوانی

یعنی که حماسه را غلط می‌فهمی

وقتی که زکوه این چنین می‌خوانی

یا در رباعی دیگر گفته‌ام که کربلا فقط سوگ نیست:

در سوگ به روی و سر زدن کافی نیست

مظلوم حسین بی‌کفن... کافی نیست

باید نگریستن بیاموزی تو

بر کرب و بلا گریستن کافی نیست