اقیانوسی در فضا

تریتون تنها قمر بزرگ در منظومه شمسی است که در چنین مسیری می‌چرخد. در نظر اول تریتون یک ماه یخی و بسیار سرد به نظر می‌رسد که بدون ویژگی خاصی و با زمینی لم‌یزرع به دور سیاره نپتون، سیاره‌ای از دورترین نقطه منظومه شمسی ما می‌چرخد، اما درواقع تریتون قمری متفاوت است.

تریتون نمی‌تواند از همان گاز و غباری که نپتون را به وجود آورده شکل گرفته باشد، اما احتمال این‌که این قمر توسط جاذبه نپتون به دام افتاده باشد، زیاد است. این سیاره بر خلاف مسیر چرخش نپتون دایره‌و‌ار به دور نپتون می‌گردد. با این نوع چرخش، ماهواره‌ها و کاوشگرهای فضایی قادر نیستند در این دوران خلاف جهت معمول آنها را همراهی کنند. در حقیقت این ماه بسیار شبیه سیاره پلوتو است که از نظر بزرگی پس از اریس، دومین سیاره کوتوله منظومه خورشیدی حساب می‌شود و احتمالا از مکان مشابهی در لبه درونی کمربند کوئیپر، ناحیه‌ای در منظومه شمسی در ماورای سیارات که از مدار نپتون تا خورشید امتداد دارد، آمده باشد.

سال 1989، فضاپیمای وویجر2 از طرف ناسا در ماورای تریتون به حرکت درآمد و تصاویری از سطح یخزده این قمر را ارسال کرد. این تصاویر نشانه‌هایی از فوران مایعات زیرسطحی را نشان داد که وقتی در معرض سرمای منظومه شمسی خارجی قرار می‌گیرد، بسرعت یخ می‌زند. چنین شد که تریتون به فهرست سیاراتی در منظومه شمسی پیوست که از لحاظ زمین‌شناسی فعال شناخته شده‌اند.

سطح یخی این قمر بی‌نظیر است و به طور گسترده‌ای با نیتروژن به همراه آب و کلاهک قطبی متان یخزده ترکیب شده است، اما با نامی مثل تریتون ـ پیام‌آور آب‌های پهناور در اساطیر یونان ـ این قمر باید به راستی ویژگی‌های زیادی داشته باشد. شاید برای خیلی از محققان سوال باشد که آیا واقعا اقیانوسی زیر لایه یخی‌اش این قهر پنهان است؟ پاسخی که بتازگی به این پرسش داده شده این است که بله می‌تواند وجود داشته باشد. برای درک این پاسخ باید نگاه کوتاهی به تاریخچه بی‌نظیر تریتون بیندازیم.

آنچه ما می‌دانیم این است که تریتون توسط جاذبه نپتون به دام افتاده است. چرخش مداوم این قمر کوچک به دور سیاره بزرگ مرکزی حرکت جزر و مدی بزرگی در قلب آن به وجود می‌آورد که موجب تولید انرژی می‌شود، انرژی فراوانی که باعث گرم شدن این قمر شده و افزایش درجه حرارت نه‌تنها لایه‌های بیرونی‌تر یخی تریتون را ذوب می‌نماید، بلکه هسته آن را نیز ذوب می‌کند.

تحقیقات اخیر نشان می‌دهد اقیانوسی در تریتون وجود دارد. محققان دانشگاه مریلند اطلاعات دقیق‌تری کشف کرده‌اند و بر این اساس می‌توان گفت تجزیه رادیو اکتیو مواد معدنی هسته و فعل و انفعالات شیمیایی موجب گرم شدن این ماه می‌شود. هرچند افزایش دما در اثر تجزیه رادیواکتیو بیشتر از افزایش دمای ناشی از تاثیرات جزر و مدی است، اما گرمای ناشی از هسته نمی‌تواند لایه خارجی را مدت 4.5 میلیارد سال حیات منظومه شمسی از انجماد دور نگه دارد.

طبق نتایج به دست آمده توسط پژوهشگران، حتی میزان کوچکی از گرم شدن ناشی از نیروهای شیمیایی، تفاوت عظیمی را موجب می‌شود، چون در مبدا پوشش یخی اقیانوس زیرسطحی به کار گرفته شده‌اند، مثل این است که پتوی گرمی در بالای اقیانوس در حال سرد شدن گسترده باشد.

این اقیانوس شامل میزان زیادی آمونیاک است که مایع را از حالت یخ زدن نگه می‌دارد، مگر این‌که درجه دما به زیر 90 درجه سانتی‌گراد برسد، در حالی که این اقیانوس شاید اقیانوسی در اقصی نقاط دور منظومه شمسی باشد، اما هرچه باشد به سردی دریاچه‌های هیدروکربنی با دمای منهای 180 درجه سانتی‌گرادی در ماه زحل، تیتان نمی‌رسد.

Newscientist / مترجم: آزاده ارشدی