کج سلیقگی در پرمخاطب​ترین گالری ایران

در مقابل هنر خاص، تنها گروه ویژه‌ای از مخاطبان را مدنظر قرار می‌دهد و دغدغه‌های این گروه برایش اهمیت دارد. در هنر خاص معمولا مفاهیم پیچیده‌تر و انتزاعی‌تری مورد توجه قرار می‌گیرد.

با چنین مقدمه‌ای می‌خواهیم درباره یکی از پرمخاطب‌ترین مراکز هنری تهران و حتی کشور سخن بگوییم. زیرگذر فرهنگی چهار راه ولیعصر که کمتر از یک سال است در یکی از مهم ترین تقاطع‌های کلانشهر تهران راه‌اندازی شده و در نقطه‌ای در خیابان شرقی ـ غربی تهران (خیابان انقلاب) با طولانی‌ترین خیابان ایران و خاورمیانه (خیابان ولیعصر) تلاقی می‌یابد. از روزی که این تقاطع به یک زیر گذر مدرن شهری تبدیل شد، قرار بود تنها کاربری آنجا تردد صرف عابران نباشد. بلکه با یک نگاه نرم هنری، فضای زمخت شهری آن نقطه را تلطیف کرد. به همین منظور و با چنین هدفگذاری درخور تحسینی، قرار شد دیوارهای زیر گذر چهار راه ولیعصر به زیبنده‌ترین و بهترین آثار هنرهای تجسمی مجهز شود تا ضمن تلطیف فضای بصری این معبر پر رفت و آمد، شهروندان را هم با هنر پیوند دهد.

حالا پس از ماه‌ها وقت آن رسیده است که آسیب‌شناسی کنیم، چه آثاری در این مدت روی دیوارهای این مکان به نمایش در آمده است. واقعیت این است که تجربه آثار به نمایش در آمده طی این مدت نشان می‌دهد متاسفانه نه‌تنها هدفگذاری اولیه برآورده نشده، بلکه آثار به نمایش درآمده حتی نتوانسته انتظارهای حداقلی را هم برآورده کند. جایی که می‌توانست باعث آشتی و پیوند مردم خسته و غرق شده در زندگی روزمره با هنر باشد، با آثار بی‌کیفیتی که به نمایش گذاشت، دید هنری مردم را تنزل داد و حتی نگاه آنها را به هنر منفی‌تر کرد. واقعا باید پرسید اصلا تصدیگری انتخاب و گزینش آثار این شاهراه مهم، برای رفتن آثار روی دیوار، چه فرد یا نهادی است؟ ساز و کار و معیارهای انتخاب آثار چیست؟ آیا خود مسئولان آسیب‌شناسی و برآوردی از عملکردشان دارند؟

هنوز برای بسیاری از خبرنگارانی که به صورت تخصصی در زمینه هنرهای تجسمی کار می‌کنند، معلوم نشده است که آیا بخش تجسمی مترو متصدی آثار به نمایش درآمده در زیر گذر چهار راه ولیعصر است یا بخش تجسمی سازمان فرهنگی ـ هنری شهرداری تهران. اگر مسئولیت آثار به نمایش درآمده با بخش تجسمی سازمان فرهنگی هنری شهرداری است، این بخش باید توضیح دهد ملاکش چه بوده است؟ این‌که تعدادی از تابلوهای درجه چندم موزه امام‌علی (در زمانی که مدیر بخش تجسمی سازمان همزمان سرپرستی این موزه را هم عهده‌دار بود) برای نمایش در زیر گذر چهارراه ولیعصر انتخاب شود، هنر نیست. یا این‌که در مهم‌ترین روزهای ماه مبارک رمضان و لیالی‌قدر با بی‌سلیقگی هرچه تمام‌تر تعدادی از کارهای نازل تایپوگرافی نمایشگاه اسماءالحسنی روی دیوار به نمایش دربیاید، ارزشی ندارد.

متصدیان این مکان باید بدانند گالری‌های زیادی در کشور و در همین تهران، حاضرند میلیون میلیون خرج کنند، تبلیغات کنند، آثار درجه یک هنرمندان شاخص را به گالری خود بیاورند تا بتوانند مخاطبان بیشتری را جذب گالری خود کنند، آن وقت زیرگذر چهارراه ولیعصر که بی‌شک باید عنوان پرمخاطب‌ترین گالری کشور را به آن اطلاق کرد، مخاطبش را فراری می‌دهد.

متاسفانه در ریشه شناسی و واکاوی این کج سلیقگی تنها می‌توان به این جمله بسنده کرد که نگاه مدیریت هنری ما در نهادهای مربوط، نگاهی شعاری، مناسبتی و رفع تکلیفی است. انگار به دید آنان فقط باید دیوارها پر شوند. البته در همین هم جای تردید وجود دارد، چون در برخی مقاطع بسیاری از دیوارها خالی از اثر هستند. انگار تابلوی هنری قرار است نقشی مثل کاغذ دیواری داشته باشد. در حالی که چنین نگاهی به اثر هنری، از بیخ و بن مردود است. اثر هنری نه بیلبورد شهری شهرداری است و نه وسیله‌ای برای ترویج شعائر این نهاد. اثر هنری قرار نیست اینجا کارکرد تبلیغاتی داشته باشد.

درست است که مخاطب این مکان، از همه اقشار هستند یا آن چنان که گفته شد، مخاطب عام است، اما همین مخاطب عام باید ظرفیتی در آثار به نمایش درآمده ببیند که جذب آن شود. حتی اگر آثاری به‌صورت مناسبتی روی دیوار می‌رود، باید از ارزش کیفی بالایی برخوردار باشد. کاش مدیران هنری مرتبط با این موضوع می‌دانستند با هنر می‌توان خیلی از مفاهیم را به مردم منتقل کرد. کاش برای هنر ارزش بیشتری قائل می‌شدند و کاش از این نگاه رفع تکلیفی دست می‌کشیدند.

سجاد روشنی ‌/‌ گروه فرهنگ و هنر