بد و خوب رحم جایگزین

در این روش، تخمک و اسپرم از زوج نابارور گرفته‌شده و ضمن لقاح آن در محیط آزمایشگاهی، در رحم مادر داوطلب حمل جنین یا جانشین رحم گذارده می‌شود. در این حالت، انتقال جنین یا جنین‌های ناشی از لقاح تخمک و اسپرم زوج نابارور به رحم یک زن دیگر صورت می‌پذیرد.

زن حمل‌کنندۀ جنین، در وضعیت یاد شده، تنها یک میزبان برای جنین است و از نظر ژنتیکی هیچ‌گونه مشارکتی با جنین حاصله ندارد .در چنین حالتی، اسپرم پدر با تخمک مادر در محیط آزمایشگاهی لقاح داده می‌شود و جنین مزبور در رحم زن دیگری که قابلیت بچه‌دار شدن را داشته باشد، جایگزین می‌شود و نوزاد متولدشده ویژگی‌های ژنتیکی پدر و مادر خود را به ارث می‌برد. از نظر شرعی مادر جانشین حکم مادر رضاعی دارد و از نظر قانونی، فاقد وجاهت حقوقی نمی‌باشد.

توافق زوج قانونی نابارور برای بهره‌مندی از رحم زن دیگر جهت حمل و پرورش جنین متعلق به آنها و سرانجام،تحویل و استرداد نوزاد تولد یافته به زن و شوهر مزبور، اصولا در قالب یک قرارداد استدعا و اجابت تحقق می‌یابد. طرفین عقد در این قرارداد را از یک سو، زن و شوهر نابارور و از سوی دیگر، مادرپذیرنده جنین «مادر جانشین» تشکیل می‌دهند و مطابق قواعد عمومی قراردادها، اراده انشایی این دو طرف است که منجر به پیدایش عمل حقوقی مورد بحث می‌گردد.

در قرارداد استفاده از رحم جایگزین، به موجب آن یک زن بعنوان مادر جانشین، بنا به درخواست یک زن و شوهر(والدین حکمی) موافقت می‌کند که ضمن حمل جنین و طی ایام بارداری، به ترتیب مقرر در قرارداد، نسبت به‌ دنیا آوردن جنین مزبور بعنوان فرزند آنها اقدام کند و پس از آن، نوزاد مزبور را به آنها تحویل نماید.

موجبات استفاده از این روش به علت عدم وجود رحم در زن اصلی به صورت مادر زادی،ابتلای زن به بیماری‌های مخرب و بدخیم مانند سرطان، قلبی، فشارخون و دیابت، ابتلای زن به سقط‌های مکرر که منجر به ناباروری و توقف خود به خودی حاملگی گردیده است،عدم موفقیت در تکرار درمان ناباروری به روش لقاح خارج رحمی، وجود نقص یا بیماری که قادر به حمل جنین نباشد،آسیب دیدن رحم و برداشتن رحم طی یک بیماری یا تصادف و مانند آنها می‌باشد.

بدین ترتیب، رحم جایگزین؛ روشی است که طی آن بانوی صاحب رحم، جنین فرد دیگری را در رحم خود حمل می‌کند و بر مبنای توافقی که از قبل صورت گرفته است، تعهد می‌نماید که پس از طی دوران بارداری و زایمان، نوزاد حاصل را به زوجین نابارور تحویل دهد.حمل‌کنندۀ جنین ضروری است از نظرجسمی و سلامت فردی و شخصی؛ سالم، فاقد وضعیت بارداری خطرناک، برخوردار از تجربۀ قبلی بارداری و زایمان، فاقد بیماری‌هایی چون ایدز و هپاتیت و عادت به مصرف دارو و الکل یا اعتیاد بدان ها، دارای حُسن سابقه و معاشرت و برخوردار از رضایت همسر یا خانواده وی و دارای آمادگی روحی و روانی مناسب برای پذیرش این مسئولیت باشد.

جنبه‌های مُثبت و منفی رحم جایگزین :
جنبه‌های مُثبت :
۱- با استفاده از این روش، آرزوی دیرینه خانواده‌های فاقد فرزند و نابارور، به واقعیت تبدیل شده و موجب بقای خانواده و نسل آنها می‌گردد و خود زمینه‌ساز کاهش آمار طلاق در کشور و حل مشکلات زوج‌های نابارور در این رابطه خواهد شد.

۲- در این روش، به جهت تولید جنین‌های مربوطه، امکان استفاده از آنها و مطالعه در زمینه‌های مختلف ژنتیکی و درمان بیماری‌هایی مانند سرطان فراهم می‌شود.

۳- روش رحم جایگزین، همراهی با پیشرفت فناوری‌های نوین پزشکی در زمینه ژنتیک و درمان ناباروری می‌توان محسوب گردد.

۴- روش مزبور متناسب با عرف و فرهنگ و نظام حقوقی و اجتماعی هر کشور و دولتی قابل پذیرش یا منع و رد است.

۵- فرزند صالح از این روش از لحاظ ژنتیکی تمام خصوصیات والدین صاحب نطفه را دارد و نسبت به روش‌های غیرشرعی و یا فرزندخواندگی ارجحیت دارد.

۶- این روش به زنانی که از لحاظ تخمک‌گذاری مشکلی ندارند و دلایل دیگری برای ناباروری دارند، کمک می‌کند. از این رو درصد بالایی از مشکلات ناباروری حل می‌شود.

۷- از لحاظ فقهی فرزندی که در رحم جایگزین رشد یافته، مشروع محسوب می‌گردد.

جنبه‌های منفی :
۱- لقاح خارج از رحم سبب جدایی رابطه جنین و تولیدمثل می‌گردد که به هیچ‌وجه، شایسته نیست.

۲- بروز و ظهور احتمالی برخی از نا به هنجاری‌ها در جنین هنگام لقاح خارج از رحم یا هنگام انتقال جنین.

۳- این روش هنوز مورد قبول همه مردم واقع نشده و اکثر آنها از این روش بی‌اطلاع بوده و در نتیجه، دید و نگاه مناسبی نسبت به فردی که در مقام حمل‌کنندۀ جنین برخواهد آمد، وجود ندارد.

۴- احتمال انتقال بیماری‌های ویروسی و عفونی مانند ایدز و هپاتیت و ... از مادرجانشین به جنین یا برعکس، وجود دارد.

۵- تحمیل قهری درد و رنج و آسیب‌های احتمالی به جنینِ حاصل از لقاح خارج از رحم در انجام تحقیق و آزمایشات در دستور کار.

۶- ممکن است رحم جایگزین کاملاً، جای مادر ژنتیک و طبیعی را بگیرد و موجب نابودی خانواده گردد و زمینه توسعه تجارت رحم جانشین و تعدیل‌شان زن و مادری و دور ریختنِ جنین‌های اضافه را فراهم کند.!

۷- ظهور و بروز اشکالات متعدد حقوقی و خانوادگی و فقدان مکانیسم قانونی لازم برای حل و فصل آنها.

۸- ضعف نظام حقوقی، عرفی و قانونی مرتبط برای مدیریت و هدایت حقوقی و حل و فصل اختلافات حاصله.

۹- توسعۀ روابط پنهانی احتمالی بین حمل‌کنندۀ جنین با همسر و شخص ثالث و آثار و پیامدهای حاصله نسبت به جنین و والدین ژنتیکی آنها.

۱۰- بروز و ظهور بسیار از مشکلات روحی و روانی در حمل‌کنندۀ جنین و خانواده وی و والدین ژنتیکی کودک.

۱۱- آگاهی بعدی نوزادحاصل از استفاده از رحم جانشین، ممکن است سبب بروز مشکلات روحی،روانی و اجتماعی برای وی گردد.

۱۲- امکان سوءاستفاده‌های حقوقی، مالی و پزشکی در این روش منتفی نبوده و گسترش بازار دلالی‌های این حوزه نشان از این واقعیت دارد. ( دخت ایران )