تکریم دیگران، احترام به خود

تا رویتت می‌کنند که به نیمه خیابان رسیده‌ای، به پدال زور می‌آورند و شتاب می‌گیرند تا دستپاچه از آنی که هستی شوی و به نیشخندی از کنارت می‌گذرند برآمده از سرور و شعف آزار یک همشهری، یک هموطن، یک انسان و اگر جوانمردی ترمزی بزند و راه برایت باز کند از سر مروت، چنان رانندگان در پس و پیشش به باد بوق‌ها و فحش‌های آب نکشیده‌اش می‌گیرند بابت این مراعات حال یک همنوع که گویا گناهی کرده است نابخشودنی.‌ حلقه مفقوده در این میان، قائل شدن و احترام به پدیده‌ای است موسوم به حقوق شهروندی. این‌که غیر از خود، دیگرانی را نیز ببینی و برتابی و چون خویش پنداری و خون خود از دیگر خلق خدا رنگین‌تر نشماری که «ان اکرمکم عندالله اتقیکم.»

پرده تعارف را کنار بزنیم. حقوق شهروندی هم‌اکنون در ایرانمان حال و احوال مناسبی ندارد و آنچنان از صبح که برمی‌خیزی تا شام که جسم نیمه‌جانت را به خانه می‌کشی، همراه پاهایت در قیامت آدم‌ها و بی‌توجهی‌هایشان لگدمال می‌شود که اگر بنا را بگذاری بر حساس شدن و عکس‌العمل نشان دادن، از بام تا شام باید اره بدهی و تیشه بگیری با جماعت بی‌ملاحظه.

واژه حقوق شهروندی چنان معنی و گستره وسیعی دارد که همه زوایای فردی و اجتماعی را دربرمی‌گیرد؛ از فرهنگ و اقتصاد و اجتماع و اشتغال و سیاست و پلتیک گرفته تا حریم خصوصی انسان‌ها. از رعایت نکردن ترتیب صف در یک نانوایی کوچک محلی تا اخذ بی‌حساب و کتاب وام‌های بانکی از سوی معدود نورچشمی‌های از دماغ فیل افتاده، همه و همه نشات گرفته از متصور نبودن حق و حقوق برای دیگران و بالطبع رعایت نکردن آن است.

دولت یازدهم از بدو روی کار آمدن و سامان یافتن، تنظیم و تبیین منشور حقوق شهروندی را در دستور خود قرار داده که قابل تقدیر است، اگر چه گویا گره‌ای در کار افتاده و فعلا در پیچ و تاب باید و نبایدها و اما و اگرها گرفتار است. اما فارغ از تلاش‌های رسمی، شناخت حقوق دیگران و تکریم آن باید از کوچک‌ترین هسته‌های تشکیل‌دهنده جامعه یعنی خانواده آغاز و از خردسالی به اعضایش آموزش داده شود. باید آموخت به انسان‌ها از کودکی که تکریم دیگران، احترام به نفس خویش است. در اصل و حقی را اگر ضایع کنی، حقوقت را پایمال می‌کنند روزی بی‌تردید، در عوض.

کتاب فارسی دبستان را یادتان هست. داستان پسرکی که روزی صف نانوایی را رج زده و بی‌نوبت نان گرفته بود و دگر روز، حضورش را نادیده گرفته و حقش را ضایع کرده بودند اساسی. کلامی از معصوم در پایان آن درس آمده بود که آنچه برای خود دوست می‌داری برای دیگران هم دوست بدار و آنچه برای خود نمی‌پسندی برای دیگران مپسند و این همان مفهوم حقوق شهروندی است به زبان ساده و موجز.

محسن محمدی / جام‌جم