با عطاران به کن بروید

«ردکارپت» یک تجربه سرخوشانه و شیطنت‌آمیز از همان جنسی است که از رضا عطاران می‌شناسیم که بیشتر میل به تجربه‌گرایی او را در بازنمایی فضاهای تازه برملا می‌کند. فیلمی که تجربه شخصی فیلمساز از سفر به جشنواره کن را به واسطه ملاحت شخصی خود عطاران جذاب می‌کند و یک سفرنامه تصویری از جشنواره کن به روایت یک بازیگر ایرانی را تثبیت می‌کند. فیلم از لحاظ فرآیند تولید نیز یک اثر شخصی بوده و نمی‌توان آن را محصول متعارف سینمایی قلمداد کرد. گویی عطاران که قصد سفر به جشنواره کن را داشته دوربین شخصی‌اش را روشن کرده و از خاطرات و تجربیات این سفر تصویر گرفته و با روایت طنازانه خود در یک تدوین مجدد آن را به یک فیلم سینمایی بدل کرده است.

در واقع ردکارپت یک مستند داستانی است که قصه مشخصی ندارد و فراز و فرودهای داستان برگرفته از تخیل نویسنده نیست و شاید همین فقدان فیلمنامه منسجم ضعف آن محسوب شود. این حفره‌های فیلمنامه‌ای توسط طنازی‌های شخصی خود عطاران یا برخی جذابیت‌های توریستی و حاشیه‌های کن، پرکه نه فراموش می‌شود. البته این کمبودها در نهایت چندان مخاطب را اذیت نمی‌کند و او بتدریج و با پیشروی قصه متوجه می‌شود قصه خاصی در جریان نیست، بلکه همین سفر و تقابل‌ها و تضادهای فرهنگی در آن در کنار برخی موقعیت‌های دراماتیکی که به شکل ناپیوسته رخ می‌دهد تماشای اثر را جذاب می‌کند.

رضا عطاران که علاقه ویژه‌ای به خلق کمدی موقعیت دارد در اینجا نیز از پارادوکس‌های فرهنگی و تضاد و تناقض‌هایی که در این هماوردی قابل ردیابی است استفاده کرده و کمدی موقعیت خود را خلق می‌کند. ضمن این که سعی کرده نگاهی آسیب‌شناسی هم به فرهنگ خودی در مقابل نقد به فرهنگ غیر خودی را در هم آمیخته تا تصویری مستندگونه از تقابل و تعامل فرهنگی را که در اینجا در یک جشن بین‌المللی تجلی کرده روایت کند.

واقعیت این است که در نمایش این تفاوت‌ها و اصلا حضور عطاران به عنوان بازیگر در دل قصه که از یک سو توسط هموطن خود فریب‌خورده و مورد کلاهبرداری قرار می‌گیرد و هم گاه از سوی مردم آنجا تحقیر شده یا فاصله زیادی بین خود و دیگران احساس می‌کند، اما در نهایت عطاران در مقام کارگردان تلاش کرده لحن و نگاه رئالیستی خود را حفظ کرده و تحت تاثیر فضا و جو جشنواره دچار سانتی‌مانتالیست وطن‌پرستانه یا وادادگی و خودباختگی نشود. مثلا رعایت نکردن قوانین راهنمایی و رانندگی و عبور عطاران از عرض خیابان، وقتی چراغ قرمز است را بگذارید کنار حس همدلی و انسان دوستانه او وقتی نردبان را برای تماشای مراسم افتتاحیه آورده تا متوجه شوید اگرچه لحن و زبان اثر واجد رویکردی انتقادی است، اما تلاش کرده تعادل را حفظ کند. برخلاف تحلیل‌های افراطی، غرور ملی در این اثر مخدوش و سرکوب نشده، بلکه موقعیت سینمای ما در یک رقابت جهانی نمایش داده می‌شود؛ درست شبیه حضور و جایگاه تیم ملی در مسابقات جام جهانی فوتبال. اتفاقا اکران ردکارپت همزمان با جام جهانی، زمان مناسبی بوده و همزمان‌شدن با ماه رمضان ​ امضای عطاران پای اثر می‌تواند در فروش آن تاثیر بگذارد. تمام جاذبه رد کارپت در کنشمندی‌ها و واکنش‌های عطاران نسبت به محیط و آدم‌های اطرافش رقم می‌خورد. از این رو ردکارپت را بیش از آن که یک کمدی موقعیت بدانیم، باید کمدی عطارانی ببینیم که حالا نگاه جدی و انتقادی را با نوع ولنگاری دراماتیک که ویژگی ذاتی اوست، همراه کرده است. ردکارپت، سفرنامه عطاران از حضور در جشنواره کن و برداشت و حس شخصی او از این سفر بوده که حالا گزارش یک جشن را به فیلم بدل کرده است.

با این حال نمی‌توان از لحظات مفرح که البته در فرازهایی به انفجار خنده مخاطب منجر می‌شود براحتی گذشت. عطاران این توانایی را دارد که اگر با قصه‌اش ارتباط برقرار نکردی یا اصلا قصه‌ای در میان نبود باز هم تو را با توانایی و قدرت طنازانه‌اش بخنداند و گاه از تمهیداتی دراماتیک برای این کار بهره می‌برد که شگفت‌انگیز است. مثلا استفاده ازکارت خانه سینما برای ورود به سالن یا تلاش او برای حرف زدن با استیون اسپیلبرگ یا مثلا توصیف او از اصغر فرهادی، همچنین تصویر او از زبان دانستن هنرمندان نمونه‌هایی از این رویکرد عطارانی است که فارغ از نسبت منطقی با خط سیر داستان، خنده مخاطب را درمی‌آورد! ساختار زبانی ـ روایی فیلم هم خود را با این لحن و نگاه هماهنگ کرده و بتدریج با گفتمان عطارانی انطباق می‌دهد. اگر انتظار یک کمدی تمام‌عیار را به اعتبار نام عطاران دارید، شاید تماشای فیلم چنگی به دل نزند و چه‌بسا وجوه جدی فیلم بیشتر از موقعیت‌های کمدی باشد، اما اگر همین نگاه عطارانی و ابزورد ایرانی در نگاهش را می‌پسندید، حتما از تماشای ردکارپت لذت خواهید برد. فارغ از این دلایل اگر علاقه‌مند جدی سینما هستید و تاکنون مراسم جشنواره کن را تجربه نکرده‌اید، می‌توانید از طریق این فیلم یک سفر مجازی به کن را تجربه کنید و از تماشای این اثر لذت ببرید. ردکارپت در تماشای دوم ممکن است خیلی از جذابیت‌های خود را از دست بدهد، اما در تماشای اول شما را به گزارش یک جشن دعوت می‌کند که دلنشین است.

سیدرضا صائمی / جام‌جم