موقعیت لرزان دولت جدید اوکراین

اکنون این پرسش پیش‌روی بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان قرار دارد که سمت و سوی تحولات سیاسی در اوکراین پس از انتخابات به کدام سمت است و آیا برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری اوکراین می‌تواند نویددهنده از سر گذراندن بحران سیاسی در اوکراین باشد؟

چالش‌های فراوانی پیش‌روی پترو پوروشنکو قرار دارد. قرار گرفتن در میانه معادله جنگ سرد جدید میان روسیه و آمریکا را می‌توان عمده‌ترین چالش دولت پورشنکو دانست.

چالش‌های دیگری را که اوکراین امروز با آن مواجه است عمدتا می‌توان ذیل این معضل اصلی قرار داد. از دست رفتن اتحاد اوکراین یکی دیگر از چالش‌های اصلی پوروشنکو است.

جدایی شبه‌ جزیره کریمه و الحاق آن به روسیه و همین‌طور اعلام جمهوری‌های خودمختار در دو استان لوهانسک و دونتسک، از جمله چالش‌های فراروی دولت پوروشنکو است.

در کنار این چالش‌های سیاسی، بحران اقتصادی اوکراین را نیز باید اضافه کرد. بحران اقتصادی‌ای که به نظر می‌رسد علت‌العلل بحران‌های متوالی اوکراین طی دهه اخیر باشد.

هرکدام از این چالش‌ها به تنهایی می‌تواند موجب ساقط شدن یک دولت شود. حال این‌که همه این بحران‌های عمیق در اوکراین بر هم بار شده است بنابراین فروکش کردن بحران اوکراین که زمینه‌های خارجی و داخلی فراوانی دارد در شرایط فعلی به نظر رویایی دور از دسترس می‌رسد.

دولت پوروشنکو برای مواجهه با این چالش‌ها بشدت نیازمند دیدی وسیع است؛ زیرا بحران اوکراین فقط در یک قاب بزرگ قابل تحلیل و تدبیر صحیح است.

با توجه به شرایط موجود سیاسی اوکراین و سقوط دولت روسگرای یانوکوویچ از سوی مخالفان، پیروزی گرایش غربگرا در انتخابات ریاست‌جمهوری اوکراین طبیعی به نظر می‌رسید. با این حال در درون غربگرایان اوکراین گرایش‌های میانه و رادیکال وجود دارد.

با توجه به شرایط فعلی پیروزی جریانات رادیکال ناسیونالیست‌های افراطی با نامزدی دیمترو یاروش، رهبر حزب اسبودا، می‌توانست موجب تشدید بحران شود.

این جریان گرایشی بشدت ضدروس دارد و با اعتقاد به این‌که اوکراین را روس‌ها اداره می‌کنند، خود را جریانی غربگرا و ضد روسیه می‌داند.

پوروشنکو را می‌توان یک غربگرای میانه‌رو دانست. او در کمپین انتخاباتی خود و همین‌طور پس از پیروزی، مواضع خود را به مرور روشن‌تر کرده است.

پوروشنکو اولویت اصلی و شعار اصلی خود را بازگرداندن صلح و امنیت به اوکراین قرار داده است.

صلح و امنیت در نظر پوروشنکو پذیرفتن وضع فعلی اوکراین نیست، بلکه او بشدت جدایی کریمه را رد کرده و عنوان کرده است که هرگز این جدایی
را نخواهد پذیرفت.

با این حال وی در کمپین انتخاباتی خود در مقابل روسیه ادبیاتی خصمانه را به کار نبرده و اعلام کرده که حاضر به مذاکره با روسیه است.

از سوی دیگر موضع پوروشنکو در برابر آمریکا و اتحادیه اروپا به وضوح موضعی همدلانه است. او پیوستن به اتحادیه اروپا را از اهداف اصلی خود قرار داده و اعلام کرده است که برای حل بحران سیاسی و اقتصادی اوکراین باید از حمایت‌های آمریکا و اروپا کمک گرفت.

بحران اوکراین در مقطع فعلی ابعادی بین‌المللی پیدا کرده است؛ بحرانی که به نظر می‌رسد در میدان جنگ سرد جدیدی قرار گرفته است.

در چنین شرایطی به نظر می‌رسد دولت اوکراین توان مانور اندکی برای مدیریت کردن بحران دارد، با این حال این نکته روشن است که هر نوع افراط‌گرایی و رویکرد خصمانه ضدروسی یا ضدغربی می‌تواند سبب تحریک یکی از دو طرف ذی‌نفع در اوکراین شود.

دولت جدید در اوکراین بخوبی از موقعیت لرزان خود آگاه است. بخشی از خاک این کشور جدا شده است، نواحی شرقی با اعلام استقلال و تشکیل جمهوری‌های مردمی در انتخابات شرکت نکردند و مشروعیت این انتخابات را زیر‌سوال بردند.

بحران اقتصادی، مشکلات معیشتی فراوانی را ایجاد کرده است که موجب نارضایتی وسیع مردم از جریانات سیاسی گوناگون شده است.

روس‌تبارهای نواحی شرقی و گروه‌های نماینده آنان حرکت به سمت یک نظام فدرالی و اعطای خودمختاری را تنها راه بازگشت آرامش به این نواحی می‌دانند.

در مقابل راستگرایان افراطی، سرکوب شدید اعتراض‌های جدایی‌طلبان نواحی شرقی و همین‌طور نشان دادن شدت و حدت در مقابل روسیه و بازپسگیری شبه‌جزیره کریمه با حمایت نظامی و سیاسی غرب و آمریکا را راه بازگشت به اوکراین متحد و یکپارچه می‌دانند.

بنابراین پرهیز از افراط‌گرایی و رویکردی واقع‌گرایانه می‌تواند حداقل از تشدید بحران در اوکراین جلوگیری کند.

پوروشنکو برای دستیابی به هدف اعلانی خود؛ یعنی بازگشت صلح و امنیت گریزی از این ندارد که قدرت روسیه را به رسمیت بشناسد و با این کشور وارد مذاکره و گفت‌وگو شود.

در کنار این، گفت‌وگو و مصالحه با روس‌تباران نواحی شرقی و نمایندگان آنها نیز می‌تواند زمینه‌های بازگشت امنیت و ثبات در داخل را نیز فراهم کند.

دکتر محمود رضا امینی ‌-‌‌ جام‌جم