شنا کردن در برکه کروکودیل‌ها

این‌که نظریه آشوب تا چه حد درست یا غلط است در تخصص من نیست، اما آنچه در ترافیک اتفاق می‌افتد، همیشه مرا به یاد این جمله می‌اندازد. گاهی یک پارک دوبل در خیابانی فرعی سرریز می‌کند به اتوبان و باعث بسته شدن آن می‌شود یا گاهی دور زدن غلط یک خودرو در عرض راه تا مدتی ترافیک را نامنظم می‌کند. امثال این مسائل را هر روز می‌توانید در خیابان‌های شهرمان ببینید.

ترافیک مجموعه‌ای به هم پیوسته یا امری جمعی است. مفهوم «فرهنگ ترافیک» از اینجا شکل می‌گیرد. فرهنگ نیز در اغلب تعاریف، مقوله‌ای کل‌نگر است. فرهنگ ترافیک تاکید می‌کند که رفتارهای ترافیکی یک‌یک افراد جامعه در نظامی کلی عمل می‌کند و تاثیر و تاثر متقابل دارد. این تاثیرات محدود به گروهی خاص از کاربران نیست. راننده، راکب و عابر هر کدام بخشی از ترافیک را تشکیل می‌دهند و رفتار صحیح یا غلطشان، ترافیکی منظم یا آشفته می‌سازد.

شاید در این چرخه، نقش عابران پیاده بیش از دیگران باشد. عابر کاربر آسیب‌پذیر ترافیک است، چراکه بی‌هیچ حفاظی در سطح راه حرکت می‌کند و با کمترین برخورد بیشترین آسیب را می‌بیند. با این‌ حال می‌بینیم که عابران گاهی از محل‌های غیرمجاز رد می‌شوند یا در حاشیه سواره‌رو راه می‌روند. بیشترین آمار تصادفات فوتی و جرحی عابران پیاده مربوط به همین دو رفتار است.

مساله گاهی بغرنج‌تر هم می‌شود؛ هرکدام از ما بارها کسانی را دیده‌ایم که از عرض بزرگراه می‌دوند! سرعت مجاز بزرگراه‌های ایران بنا بر تدابیری از 80 تا110 کیلومتر بر ساعت است و احتمال فوت عابر در تصادف با خودرویی که بیشتر از 50 کیلومتر بر ساعت سرعت دارد، نزدیک به صد درصد می‌شود. به بیان ساده، دویدن از عرض بزرگراه کاری شبیه شنا کردن در برکه کروکودیل‌هاست.

رفتارهای عابران پیاده را از منظری دیگر نیز می‌توانیم ببینیم؛ ورود عابران به خیابان‌ها باعث کندی حرکت، ترمزهای پیاپی رانندگان و بی‌نظمی عبور و مرور می‌شود و در بزرگراه می‌تواند به تصادف شدید بین خودروها هم منجر شود، چراکه ترمز ناگهانی راننده در برابر عابری که وسط راه پریده، کاری کاملا غیرارادی است یا در موقع شلوغی خیابان‌ها و زیاد شدن مسافرها که رقابتی برای پیدا کردن ماشین‌های مسافربر در می‌گیرد، جمعیت رفته رفته در خیابان پیشروی می‌کنند تا جایی که به میانه راه می‌رسند و این خود باعث هرچه کندتر شدن آمد و شد و باز هم انبوه‌تر شدن جمعیت منتظر می‌شود. عابر متخلف از این منظر فقط خودش را در معرض خطر قرار نداده بلکه به حقوق دیگران نیز تعرض کرده است.

متاسفانه باوجود مسئولیت‌های پیش‌بینی شده در قانون برای رفتارهای غلط عابران مانند مقصر شناخته‌شدنشان در برخی تصادفات، افرادی هستند که تصور می‌کنند عابر پیاده مجاز به هر کاری است و هیچ مسئولیتی در قبال دیگران ندارد، اما در مواردی که گفته شد و باز هم می‌توان به آن افزود، دیدیم که عابر مسئولیت قانونی و اخلاقی دارد.

بیایید یک‌بار دیگر رفتارهایمان را بازبینی کنیم. عابری را تصور کنید که برای طی کردن عرض خیابان از پل هوایی یا زیرگذر استفاده می‌کند یا راهش را دور می‌کند و صرفا از روی خط‌کشی رد می‌شود و مقایسه کنید با کسی که همزمان که در حال دویدن از عرض سواره‌رو است، آمبولانس بیماری بدحال را به بیمارستان می‌برد.

ترمز شدید آمبولانس چه وضعی برای بیمار به وجود می‌آورد؟ اگر راننده نتواند خودرو را کنترل کند و مصدومی دیگر روی دستش بماند چه می‌شود؟ اوقاتی را که در این میانه هدر می‌شود و برای بیمار اورژانسی هر لحظه‌اش حکم مرگ و زندگی دارد، چه کسی می‌تواند جبران کند؟ و.... از این تصویر چنان آشوبی در ذهن درست می‌شود که ترجیح دارد به آن فکر کنیم. پس بیاییم کاری کنیم که هیچ‌ وقت چنین تصویرهایی ساخته نشود.

سرهنگ عین‌الله جهانی ‌/‌ معاون آموزش پلیس راهور تهران