مسائل زمان، پیش‌روی پیشوای هفتم

بعد از قیام عاشورا و شهادت مظلومانه سیدالشهدا(ع) که باعث بیداری جامعه شد، در گوشه و کنار حکومت اسلامی قیام‌هایی بر ضد دستگاه خلافت شروع شد تا این‌که عباسیان با شعار پرچمداری خاندان علی (ع) وارد معرکه شده، با زیرکی گوی سبقت را ربوده و خلافت را از آن خود کردند، ولی طولی نکشید که چهره دیگر خویش را آشکار ساخته، شروع به ظلم و ستم حتی به نزدیکان خود کردند، چنان که ابومسلم سردار رشید ایرانی را که در رسانیدن آل‌عباس به حکومت معاضدت‌های فراوانی کرده بود به قتل رساندند و تا توانستند شیعیان علی(ع) را آزار، زندانی و شکنجه کردند.

کد خبر: ۶۷۷۲۲۸

در این زمان سیره و روش ائمه علی‌الخصوص حضرت باقر(ع) بر مدار گسترش علوم نبوی (ص) و تبیین اسلام اصیل استوار شد و بعد از ایشان صادق آل محمد (ع) همین روش را ادامه داد تا این امر در وجود مبارک علی بن موسی الرضا(ع) به گونه‌ای دیگر به تجلی و ظهور رسید.

در این میان اوضاع زمان در دوران امام موسی کاظم(ع) علی‌الخصوص برای شیعیان بسیار حساس است، چه بعد از امام صادق(ع) شیعیان به گروه‌های مختلف تقسیم شدند که دو شعبه از آن تاکنون به حیات خویش بشدت و حدت ادامه می‌دهند و آثار و اثرات بسیاری در تاریخ از خویش به یادگار نهاده‌اند.

بعد از آن‌که اسماعیل فرزند بزرگ جعفر صادق(ع) در ایام حیات پدر وفات کرد عده‌ای قائل به امامت اسماعیل شدند که البته این اندیشه بعد از شهادت امام صادق (ع) شدت بیشتری یافت و عده‌ای به مهدویت اسماعیل قائل شده و عده‌ای نیز به امامت فرزندش ایمان آوردند، در این میان برخی دیگر نیز که عده کمی را تشکیل می‌دادند به امامت عبدالله (معروف به عبدالله افطح) فرزند دیگر حضرت صادق (ع) اعتقاد یافتند که البته این عده دیری نپاییدند، اما برخی دیگر از شیعیان قائل به امامت موسی بن جعفر (ع) شده و به خدمت حضرت مشرف شدند.

حال در این گیر و دار فرقه‌ای، کار امام(ع) در تبیین اصول اساسی و شریعت بسیار دشوار بود؛ بگذریم از این‌که خلفای وقت به دلیل شورش‌های پیاپی علویان اعم از زیدیه و امامیه که هر از چند گاهی در گوشه و کنار بلاد اسلامی علم طغیان می‌افراشتند بسیار با شیعیان تند برخورد کرده به این منظور حضرت کاظم(ع) را در حبس و زندان نگاه می‌داشتند تا روابط ایشان با مردم کم و محدود باشد.

از این‌رو هم مساله گسترش علمی و پاسخگویی به شبهات مطرح شده از سوی فرقه‌ها و مذاهب گوناگون و هم متوجه کردن شیعیان به روند جریان امامت و تبیین مسائل اساسی و احکام صحیح نبوی(ص) در آن برهه حساس وظیفه‌ای خطیر بر دوش موسی بن جعفر (ع) بود و چون ایشان دارای فرزندان متعدد نیز بودند موضوع جانشین و امامت بعدی و شناساندن علی بن موسی (ع) نیز از دیگر وظایف حضرت بود که مجبور بودند در خفا و دور از چشم عمال خلیفه اقدام به این امر کنند، تا هم خط امامت تبیین وهم مساله شیعیان مشخص شود تا جامعه اسلامی بیش از این متشنج نشود.

از این حیث می‌توان دوران زندگانی امام کاظم(ع) را یکی از حساس‌ترین دوران تاریخ اسلام و شیعه قلمداد کرد که با وجود خلفای جابر و زیرکی چون هارون الرشید این دشواری دوچندانی می‌گشت؛ اما بر اثر همین مساعی و برگزیده شدن علی بن موسی الرضا(ع) به امامت بعد از حضرت موسی بن جعفر(ع)، ادامه روند تعالیم شیعی به واسطه وجود منورش متجلی شد که از افتخارات ایرانیان مجاورت با این امام همام و بهره‌گیری از الطاف بیکران حضرت رضا (ع) است.