امروز سوم خرداد در تاریخ

هجری شمسی

3 خرداد 1350

پرویز پویان، صادقی نژاد و رحمت پیرو نذیری در زد و خورد مسلحانه با پلیس کشته شدند. در این زد و خورد پنج پلیس کشته و عده زیادی مجروح شدند. پلیس اعلام کرد کشته شدگان قاتلین فرسیو بوده اند.

3 خرداد 1361

خرمشهر پس از 578 روز اسارت در جریان عملیات بیت‏المقدس آزاد شد. چهارمین مرحله عملیات پیروزمندانه بیت‏المقدس در اول خرداد 1361 به قصد آزادسازی خرمشهر آغاز گشت. این عملیات که با رمز "یا محمدبن عبداللَّه(ص)" شروع شد در مراحل اولیه با تصرف پاسگاه مرزی کوشک همراه بود. همچنین ضربات هولناک و سختی بر تیپ‏های گارد مرزی دشمن وارد آمد و تعداد کثیری از عراقی ها به اسارت درآمدند که در میان آنها افسران عالی‏رتبه رژیم بعثی نیز به چشم می‏خوردند. به دنبال این پیروزی‏های بزرگ بود که خاکریزهای دشمن یکی پس از دیگری به تصرف نیروهای ایرانی درآمد و فرماندهان عراقی در اوج وحشت و هراس، پی در پی فرمان عقب‏نشینی صادر می‏کردند. در ساعت 6 و 15 دقیقه بامداد روز یکشنبه دوم خرداد سال 1361 شمسی سپاهیان اسلام، خرمشهر را به محاصره خویش درآورند و دشمن را که چاره‏ای جز فرار نداشت با بلندگو دعوت به تسلیم کردند. تا ساعت 9 بامداد بیش از 5/000 نفر از نیروهای عراقی به اسارت درآمدند. روز سوم خرداد، نیروهای عراقی به قصد باز پس‏گیری مناطق آزاد شده اقدام به پاتک نمودند که با هوشیاری رزمندگان این پاتک دفع شد و تعداد زیادی از آنان کشته و زخمی و بیش از 3/000 نفر دیگر به اسارت درآمدند. در نهایت خرمشهر پس از 578 روز اسارت در چنگال دشمن بعثی آزاد شد و به آغوش میهن اسلامی ایران بازگشت. نتایج نهایی عملیات بزرگ بیت المقدس عبارتند از: آزادسازی 5400 کیلومتر مربع از خاک میهن اسلامی از جمله خرمشهر و تأمین 180 کیلومتر خط مرزی؛ 19 هزار اسیر و 16 هزار کشته و زخمی از دشمن؛ انهدام 60 فروند هواپیما، 3 فروند هلی کوپتر، 418 دستگاه تانک و ده‏ها دستگاه خودرو؛ به غنیمت درآوردن یک فروند هلی کوپتر، 105 دستگاه تانک و نفربر، 95 هزار عدد انواع مین و هزاران قبضه سلاح انفرادی. سالروز آزادسازی خرمشهر، به عنوان یک روز ملی - مذهبی در کشور گرامی داشته می‏شود و از رشادت‏ها و شجاعت‏های رزمندگان اسلام و شهیدان سرافراز، تجلیل به عمل می‏آید. امام خمینی(ره) در این باره فرمودند: "خرمشهر را خدا آزاد کرد".

هجری قمری

24 رجب 7

قلعه‏ خیبر به دست توانای "حضرت علی"(ع) فتح شد. خیبَر، سرزمین حاصلخیزی در 32 فرسخی شمال مدینه، دارای هفت قلعه و بالغ بر بیست هزار سَکنه‏ی یهودی بود. یهودیان خیبر، همچون پایگاه دشمن در نقطه‏ای حساس در حکومت اسلامی، برضد اسلام عمل می‏ کردند. یهودیان فرصت‏ طلب، علی‏رغم پیمانی که با مسلمانان داشتند، خیبر را کانون مبارزه با اسلام قرار داده و تا می‏توانستند، مشرکان را بر ضد اسلام می‏ شوراندند و کمک می‏ کردند. پیامبر اسلام(ص) تصمیم گرفت این آخرین کانون ضداسلامی دشمن در مدینه را نیز نابود کند و ریشه‏ی فتنه را درآوَرَد. پیامبر اکرم(ص) با هزار و ششصد نفر، با روش غافلگیرانه، خود را به قلعه های خیبَر رساندند. یهودیان به قلعه ‏های خود پناه برده و قلعه‏ ها را به روی خود بستند. مسلمانان قلعه ‏ها را یکی پس از دیگری گشودند ولی فتح دو قلعه‏ی آخر ده روز به طول انجامید. حضرت رسول اکرم(ص) پس از این که عده‏ای از اطرافیانش موفق به فتح آن دو قلعه نشدند، فرمود: فردا پرچم جنگ را به مردی می‏دهم که جنگجویی است که فرار نمی‏ کند، خدا و رسول خدا(ص) را دوست دارد، خدا و رسولش نیز او را دوست دارند و خدای تعالی خیبر را به دست او فتح می ‏کند. فردا حضرت علی(ع) حاضر شد و حضرت رسول(ص) پرچم را به دست او سپرد. حضرت علی(ع) به سوی خیبر شتافت و پس از آن که پهلوانان یهود را به هلاکت رساند قلعه‏ خیبر را به دست مبارک خویش فتح کرد.

24 رجب 101

عمربن عبدالعزیز، خلیفه اموی درگذشت. عمر بن عبدالعزیز را نیکوکار بنی امیه می‏ دانند. وی چون به خلافت رسید، سنت زشتی را که معاویه در دشنام و لعن علی(ع) رایج کرده بود، پس از 60 سال منسوخ کرد. عمر بن عبدالعزیز لشکریان اسلام را از چپاول ممالک اطراف بازداشت و باغ فدک را به اولاد علی(ع) باز گردانید. مرگ او را بر اثر زهر مروانیان گفته ‏اند.

24 رجب 339

ابونصر فارابی معروف به معلم ثانی وفات یافت. محمد بن طرخان، حکیم و فیلسوف شهیر، معروف به ابونصر فارابی، در سال 260 ق در روستایی نزدیک فاراب در خراسان قدیم به دنیا آمد. فارابی از بزرگ‏ترین دانشمندان اسلامی قرن چهارم هجری بوده و به معلم ثانی، استاد الفلاسفه و مَلِکُ الحُکَما خوانده می‏شود. وی پس از تحصیل مقدمات در فاراب، به بغداد رفته و زبان عربی، ریاضیات و فنون حکمت را آموخت. فارابی با هوش سرشاری که داشت، در تحصیل، دقتِ بسیار می ‏ورزید و با وجود عدم بضاعت مالی، به سرعت در علوم پیشرفت کرد. وی همچنین در طب، منطق، موسیقی و زبانشناسی استاد کامل بود. فارابی در اثر تسلط بر زبان‏های متعدد، کتب یونان قدیم را به عربی ترجمه کرد. آراءُ اهلِ المدینةِ الفاضِله، اِحصاءُالعلوم، القیاس و ده‏ها اثر دیگر از تالیفات اوست. وی در 79 سالگی در دمشق وفات یافت ودر آن شهر به خاک سپرده شد.

میلادی

24 می1543

نیکُلا کوپرنیک ریاضی‏دان و ستاره شناس مشهور لهستانی درگذشت. وی در 19 فوریه 1473م در شهر تورن لهستان به دنیا آمد و پس از طی تحصیلات متوسطه، علوم پزشکی و ستاره ‏شناسی را در ایتالیا آموخت و پس از آن به تدریس و تحقیق پرداخت. وی پس از مدتی مطالعه ، در سی سالگی اعلام کرد که با نظریه مبتنی بر حرکت دوَرانی زمین موافق است و قبول کرد که زمین، هر 24 ساعت یک بار به دور خود می‏چرخد. او با این عمل خود، مطلبی را که هجده قرن پیش مطرح شده بود زنده کرد و دو مرتبه همان مخالفت‏ها و مشکلات را به وجود آورد. ولی کوپرنیک برای این‏که لطمه ‏ای بر زندگی آرامِ وی وارد نشود، نزدیک به چهل سال تمام، از انتشار افکار و عقاید خود چشم پوشی کرد. ولی عاقبت تصمیم به انتشار عقایدش درباره نجوم گرفت و در اواخر عمر، اثر ارزش‏مند خویش را به نام دوران اجسام آسمانی به رشته تحریر در آورد. این کتاب در دانش آن زمان، تحول ایجاد کرد. او محاسبات دامنه‏ داری در مورد حرکت زمین، ماه و دیگر سیاره ‏ها انجام داد و نمودارهایی رسم کرد که مسیر هرستاره در روی آن‏ها مشخص بود. کوپرنیک با استفاده از جدول‏هایی که در اختیار داشت، حرکت و وضعیت سیاره‏ ها را نسبت به زمین پیش‏بینی کرد، اما چون پیش‏بینی ‏های او از نظر علمی چندان دقیق نبود، بعدها توسط اخترشناسان دیگر تصحیح و تکمیل شد. کوپرنیک اولین کسی نبود که با تئوری جنجالی "خورشید در مرکز گیتی است" شهرت پیدا کرد، با این حال از آن جا که کوپرنیک، در قرون معاصر، به عنوان نخستین فرد اروپایی است که به گردش زمین به دور خورشید پی برد، وی را پدر علم نجوم لقب داده‏ اند. البته چند قرن قبل از کوپرنیک، ابوریحان بیرونی، دانشمند مسلمان و منجم شهیر ایرانی، گردش زمین به دور خورشید را کشف و در یکی از آثارش به آن اشاره کرده بود. نیکلا کوپرنیک سرانجام چند روز پس از انتشار کتابش، در 24 مه 1543م در هفتاد سالگی درگذشت.