کاربردهای متفاوت هواپیماهای بدون‌سرنشین

سابقه به وجود آمدن هواپیماهای بدون‌سرنشین به جنگ جهانی اول برمی‌گردد و حتی برخی مورخان بحث آن را به کمی پس از ساخت نخستین هواپیمای دنیا توسط برادران رایت مربوط می‌دانند، ولی از لحاظ عملی و به فرم کنونی، نخستین هواپیمای بدون‌سرنشین که از نوع هدف پرنده بود، در سال 1948 به نام XQ2 توسط شرکت رایان آئروناتیکال (آمریکا) ساخته شد. پس از آن تمامی کشورهای دنیا به ضرورت ساخت و پیشرفت در این فناوری پر سود پی بردند و با صرف بودجه‌های کلان شروع به تحقیقات و ساخت انواع گوناگون هواپیماهای بدون‌سرنشین کردند.

هواپیماهای بدون‌سرنشین به‌دلیل ابعاد کوچک‌تر نسبت به هواپیماهای معمولی طبیعتا هزینه ساخت بسیار کمتری دارند، از امکان مداومت پروازی طولانی‌تری برخوردارند، رادارهای دشمن نمی‌تواند آنها را ردیابی کند و حتی در صورت ردیابی، انهدام آنها کار بسیار مشکلی است. در اینجا به برخی کاربردهای غیر نظامی از این پرندگان اشاره می‌کنیم.

1 ـ تحقیق و اکتشاف

برای اولین‌بار ناسا طرحی را عملی کرد که در آن بتواند از هواپیماهای بدون‌سرنشین در تحقیقات خود استفاده کند. مرکز تحقیقات درایدن وابسته به ناسا در سال 1975 پس از پایان طرح‌های مقدماتی شروع به ساختن نوعی هواپیما به نام مینی اسنیفر کرد.

این هواپیما باید تا ارتفاع صدهزار پایی اوج می‌گرفت و در آنجا وظایف گوناگونی مانند نظارت و مراقبت (غیرنظامی)، نمونه برداری از مواد آلاینده جوی، سنجش مقدار مواد شیمیایی طبیعی و مصنوعی موجود در لایه‌های فوقانی اتمسفر و تحقیقات گوناگون هواشناسی را انجام می‌داد و چنانچه این امر محقق می‌شد دیگر نیازی به هواپیماهای پردردسر فوق‌العاده گرانی مانند یو ـ 2 یا اس آر ـ 71 نبود.

مینی اسنیفر، اولین هواپیمای بدون‌سرنشینی بود که موتور راکتی داشت و از سوخت هایدرازین (N2H4) استفاده می‌کرد.

2 ـ پهپادهای نامرئی

استفاده از پهپادها برای عملیات جاسوسی و جمع‌آوری اطلاعات نیز مرسوم بوده است. تقریبا اکثر کشورهایی که به تولید این‌ نوع هواپیماها اقدام می‌کنند یکی از اهداف مهم‌شان جمع‌آوری اطلاعات است.

آمریکا از سال‌ها پیش در جریان جنگ کوبا از این هواپیماها برای جمع‌آوری اطلاعات استفاده کرد و حتی تعدادی از این‌گونه هواپیماها در چین مشاهده و توقیف شدکه کارشان جاسوسی بود.

بعدها با همین هدف، هواپیماهایی طراحی شد که نامرئی بودند تا بتوانند به دور از دید دشمن به جاسوسی اقدام کنند. پهپادهای نامرئی نسل جدید پهپادهای کنونی و آینده نزدیک را تشکیل خواهند داد. یکی از پیشرفته‌ترین نوع از این هواپیماها با ماموریت جاسوسی، هواپیمایی است به نام بومرنگ که سال 2006 در آمریکا به تولید انبوه رسید.

بومرنگ، اولین پهپاد نیمه‌نامرئی جهان است که شباهت زیادی به بومرنگ داشته و در بدترین شرایط آب و هوایی قادر به پرواز است. این هواپیمای جاسوسی دستی کوچک که فانتوم دیده‌بان ‌نام دارد، ساخت شرکت آمریکایی Vera Tech Areo بوده و با باتری کار می‌کند.

با توجه به چرخش این پهپاد، شناسایی آن در آسمان مشکل بوده و تقریبا غیرقابل رویت است. این پرنده دارای قابلیت عکسبرداری لحظه به لحظه از زیر پای خود و ارسال تصاویر را به صورت زنده به سربازان دارد.

کسانی که این پهپاد جدید را عملیاتی می‌کنند عینک‌های ویژه‌ای به چشمان خود می‌زنند که آنها را قادر می‌سازد تا بتوانند تصاویر ارسالی از بومرنگ را به صورتی که برای مغز انسان قابل فهم باشد، دریافت کنند.

انواع روتورکرافت تک تیغه‌ای این نوع پهپاد قابلیت نزدیک‌شدن به هدف تا فاصله 75 پایی را داشته و توانایی دریافت و ارسال تصاویر جاسوسی به صورت ویدئویی و لحظه‌ای از هدف را به دور از دید چشم انسان دارد. این پهپادها به یک دوربین پرسرعت و قابلیت دسترسی با میدان دید کروی 360 درجه مجهز است.

3 ـ خدمات عمومی

استفاده از هواپیماهای بدون‌سرنشین در راه ارائه خدمات عمومی دریچه تازه‌ای به روی تولید و بهره‌بر‌داری از این‌گونه پرنده‌ها گشوده است. چندی پیش شرکت آمازون اعلام کرد از این هواپیماها برای ارسال بسته‌های پستی استفاده کرده است.

در گزارشی مربوط به این اتفاق آمده بود: «تصور کنید از خانه یا محل کارتان گوشی تلفن را برمی‌دارید و کتاب مورد نیازتان را سفارش می‌دهید. نیم‌ساعت بعد هواپیمای بدون‌سرنشین کتاب را جلوی در منزل به شما تحویل می‌دهد. این تصور بیشتر ما را به یاد فیلم‌های علمی ـ تخیلی می‌اندازد. ولی دیگر این تصور، فقط یک خیال یا یک فیلم نیست؛ ایده‌ای است که شرکت آمازون آن را کم‌کم به واقعیت نزدیک می‌کند!»

مدیرعامل شرکت آمازون اعلام کرد این شرکت قصد دارد در آینده با استفاده از هواپیماهای بدون‌سرنشین بسته‌های سفارشی مشتریان را طی 30 دقیقه تحویل دهد. این‌گونه هواپیماهای کوچک بدون‌سرنشین موتورهایی الکتریکی دارند و می‌توانند تا شعاع 16 کیلومتری پرواز کنند. این هواپیماها با استفاده از جی.‌پی.‌اس نشانی مشتریان را پیدا کرده و به طور خودکار بسته را به آنها تحویل می‌دهد. به گفته مدیرعامل آمازون این روش دوستداران محیط‌زیست را هم متقاعد می‌کند، زیرا بهتر از کامیون یا هر وسیله نقلیه دیگری است.

4 ـ امداد و نجات

محمود مظفر، رئیس سازمان امداد و نجات هلال احمر ایران چندی پیش، از ساخت نوعی پهپاد جستجو و نجات ایرانی به وسیله مبتکران کشورمان برای نخستین بار در جهان خبر داد و گفت: ۲۱ پایگاه امدادی در سراسر کشور به این پهپاد تجهیز می‌شوند. به گفته وی، پهپادهای مذکور قابلیت پرواز عمودی را داشته و امدادرسانی در نقاط صعب‌العبور مانند کوهستان و دریا را نیز تسهیل می‌کند، همچنین در زمان تاریکی با استفاده از دوربین‌های مادون قرمز قادر خواهند بود مصدوم را شناسایی کنند.

به گفته مظفر، هزینه ساخت این پهپادها هریک ۲۳ میلیون تومان خواهد بود. وی در مورد مشخصات این تجهیز امدادی خاطرنشان کرد: این پهپادها که دارای گوی‌های نجات هستند می‌توانند در حوادث دریایی و ساحلی با سرعت بیشتری نسبت به تیم‌های غریق نجات وارد عمل شوند و به مصدومان کمک کنند.

5 ـ سایر موارد

استفاده از هواپیماهای بدون‌سرنشین روز به روز تنوع بیشتری می‌گیرد. دراین میان برخی از آنها به عنوان ابزارهای مفید استفاده می‌کنند و برخی دیگر به عنوان ابزارهایی مضر در جهت اهدافی که غیرقانونی است.

به گزارش بی‌بی‌سی، متاسفانه استفاده‌های غیرقانونی از هواپیماها و هلیکوپترهای کنترل از راه دور که بسادگی در دسترس همگان هستند روز‌به‌روز در حال افزایش است. چندی پیش پلیس استرالیا مردی را دستگیر کرد که قصد داشت با استفاده از هواپیمای بدون‌سرنشین به داخل زندانی در ملبورن مواد مخدر قاچاق کند.

سال گذشته نیز چهار نفر در آمریکا به اتهام انتقال غیرقانونی توتون به داخل زندان از طریق پرنده‌های کنترل از راه دور دستگیر شدند.

در روسیه، کانادا، بریتانیا و برزیل نیز اتفاقاتی از این دست گزارش شده است. بی‌بی‌سی در ادامه گزارش خود می‌افزاید: این فناوری ابتدا استفاده نظامی داشت و بعد برای عکسبرداری هوایی و تحقیقات پلیس به کار رفت، اما اکنون هواپیماهای بدون‌سرنشین براحتی در دسترس همگان قرار دارد. قیمت آنها زیاد نیست و استفاده از آنها آسان است و نیاز به تخصص یا مهارت خاصی ندارد.

چندی پیش یک شهروند سوئیسی مقیم آمریکا با استفاده از این پهپادها اقدام به تبلیغات کرد. البته آمریکا بشدت تلاش می‌کند جلوی شیوع این نوع استفاده از پهپادها را بگیرد.