انتخابات افغانستان؛ بیم ها و امیدها

بسیاری از ناظران سیاسی، انتخابات پیش روی ریاست جمهوری افغانستان را مهمترین رویداد سیاسی یک دهه اخیر افغانستان پس از سقوط حکومت طالبان تا کنون می دانند.

برگزاری موفقیت آمیز این انتخابات با حضور گسترده مردم از قبایل و نژادهای مختلف افغانستان و یک نتیجه قابل قبول برای همه بدور از اتهامهای تقلب و دستکاری در انتخابات، می تواند گام مهمی در تثبیت شرایط سیاسی و پیشرفت در جهت حل مشکلات این کشور رنجور جنوب آسیا باشد؛ کشوری که در تاریخ معاصر خود شلاق نیروهای اجنبی انگلیسی، اشغالگری نیروهای ارتش سرخ کمونیستی، جنگ و اختلافات داخلی در میان نیروهای مجاهدین افغان پس از خروج نیروهای شوروی، حکومت واپسگرای طالبان و بالاخره حمله نظامی ائتلاف غربی را تجربه کرده است.

برگزاری موفقیت آمیز انتخابات ضربه مهمی به تشکیلات طالبان در افغانستان به شمار می آید که شاید برخی سران آن در آرزوی بازگشت به قدرت بخصوص پس از خروج نیروهای غربی تا پایان سال 2014، از راه ارعاب و تهدید مردم این کشور هستند.

از همین روست که طالبان در ماهها و هفته های اخیر تهدیدهای مختلفی را علیه انتخابات و برگزارکنندگان و شرکت کنندگان در آن مطرح کرده و تا کنون چند اقدام تروریستی نیز برای اخلال در روند انتخابات و ایجاد فضای رعب و وحشت برای تاثیرگذاری بر فرایند برگزاری آن، انجام داده است.

کشتن دو تن از دستیاران یکی از نامزدهای انتخاباتی در ولایت هرات در غرب افغانستان، حمله مسلحانه در اولین روز سال نو به هتلی در کابل و کشتن 9 نفر در این هتل و بمب گذاری در نزدیکی خانه یکی دیگر از نامزدهای انتخاباتی از جمله این اقدامات است.

سال گذشته همچنین افراد مسلح در ولایت قندوز در شمال افغانستان یک عضو کمیسیون مستقل انتخابات را به قتل رساندند. در تازه ترین مورد خشونت انتخاباتی پنجم فروردین، پنج فرد مسلح به یک دفتر کمیسیون انتخابات در کابل حمله کردند که در این حمله پنج نفر ازجمله یکی از نامزدهای انتخابات شوراهای ولایتی کشته و هشت نفر دیگر مجروح شدند.

روی کار آمدن یک دولت با وجاهت ملی و مورد قبول همه اقوام و قبایل افغانستان می تواند از یک سو نیروهای طالبان را دچار یاس و سرخوردگی کند و از سوی دیگر آغازگر فرایند مذاکرات دولت با طالبان برای پایان دادن به شورشگری این نیروها و بازگشت صلح و آرامش به افغانستان و شروع فرایند بازسازی این کشور با کمک همسایگان و جامعه بین المللی باشد.

از سوی دیگر انتخاباتی غیرشفاف و تحت الشعاع اقدامات تروریستی با نتیجه ای مبهم و غیرقابل قبول برای اقوام و قبایل می تواند موجب تشدید تنشها و اختلافات قومی و حتی زمینه ساز بازگشت افغانستان به ورطه درگیریها و جنگ داخلی باشد.

توافق امنیتی با آمریکا در انتظار نتیجه انتخابات

حامد کرزای رییس جمهوری افغانستان در ماههای اخیر با خودداری از امضای توافق امنیتی دوجانبه با آمریکا و انجام اقداماتی مانند آزادی 65 زندانی مظنون به عضویت در گروه طالبان بی توجه به مخالفت های آمریکا، تلاش کرده تا در آخرین ماههای مسئولیت خود با چهره یک رییس جمهور مستقل کاخ ریاست جمهوری را ترک کند.

البته چنین اقدامات و مواضعی برای کرزای و دولت افغانستان بدون هزینه هم نبوده است. کنگره آمریکا در ماه ژانویه (دی ماه 92) بودجه مربوط به کمک برای توسعه افغانستان را به نیم و کمک امنیتی به افغانستان را هم به میزان 60 درصد کاهش داد و باراک اوباما رییس جمهوری آمریکا نیز این مصوبه کنگره را بدون هیچگونه اعتراضی امضا کرد.

برخی کارشناسان بر این باورند که کاهش یا قطع کمک های خارجی به افغانستان نشانه خوبی برای آینده این کشور نیست زیرا دولت این کشور منابع درآمدی زیادی ندارد و قطع کمک های خارجی می تواند دولت را با مشکلات جدی رو به رو کند.

سابقه تاریخی نیز این مساله را تائید می کند؛ در واقع دولت کمونیستی تحت حمایت شوروی سابق در افغانستان پس از خروج نیروهای شوروی در فوریه سال 1989 (بهمن ماه 1367) از میان نرفت بلکه «نجیب الله» آخرین رییس جمهور کمونیست افغانستان تا سال 1992 (1371 خورشیدی) دوام آورد و تنها با قطع کمک های مالی بود که سقوط کرد و مجاهدین افغان قدرت را به دست گرفتند.

نگرانی از مداخله آمریکا در انتخابات

هر چند آمریکا بطور رسمی هرگونه مداخله ای در انتخابات افغانستان را رد می کند اما در برخی محافل سیاسی و رسانه ای افغانستان همواره نگرانی هایی از امکان مداخله آمریکا به نفع یک نامزد خاص وجود دارد.

این نگرانی ها وقتی بیشتر می شود که بدانیم رابرت گیتس وزیر سابق دفاع آمریکا در خاطرات خود نوشته که آمریکا در انتخابات سال 2009 برای شکست کرزای تلاش کرده بود.

آمریکا در ادامه سیاست های خود در منطقه ازجمله تلاش برای محاصره جمهوری اسلامی ایران و تسلط بر افغانستان به عنوان یک مسیر تجارتی مهم مسلما مایل به ورود شخصی به ارگ ریاست جمهوری افغانستان است که بیشترین نزدیکی را با دیدگاههای آمریکا داشته باشد.

تهدید طالبان و مرگ قسیم فهیم دو خبر بد برای انتخابات

تهدید مستقیم طالبان علیه شرکت کنندگان و برگزارکنندگان انتخابات و نیز مرگ «مارشال محمد قسیم فهیم» معاون بانفوذ رییس جمهوری افغانستان در اواخر اسفند سال 92 ازجمله اخبار بدی است که تردیدها درباره به سرانجام رسیدن موفقیت آمیز انتخابات را بیشتر کرده است.

وی کسی بود که به اعتقاد بسیاری، می توانست از بروز اختلافات شدید بین جناح های مختلف پس از انتخابات جلوگیری کند.

قسیم فهیم تاجیک تبار، در گذشته معاون احمد شاه مسعود فرمانده اسطوره ای «ائتلاف شمال» بود؛ شاه مسعود تنها دو روز پیش از حملات تروریستی 11 سپتامبر 2001 در یک بمب گذاری انتحاری کشته شد.

سیاست قومی - قبیله ای و آرایش نامزدهای انتخاباتی

تحولات سیاسی در افغانستان ارتباط نزدیک و تنگاتنگی با مسائل قومی و قبیله ای در این کشور دارد. حدود نیمی از جمعیت افغانستان از قومیت پشتون هستند و پشتون ها نیروهای اصلی گروه طالبان را تشکیل می دهند.

حدود 25 درصد جمعیت افغانستان را قومیت تاجیک و بقیه هم متشکل از قومیت های دیگر از جمله هزاره ها و ازبک ها هستند.

به این ترتیب ، دشوار می توان تصور کرد که هر یک از نامزدها در دور اول بتواند بیش از 50 درصد رای لازم برای پیروزی را به دست آورد.

از میان 11 نامزد تائید صلاحیت شده نهایی تا کنون سه نفر انصراف داده اند و هشت نامزد در کارزار انتخاباتی باقی مانده اند.

«نادر نعیم» نوه «محمد ظاهر شاه» آخرین پادشاه افغانستان - که از سال 1933 تا 1973 به مدت چهل سال بر افغانستان حکومت کرد - روز چهارشنبه (ششم فروردین) از نامزدی در انتخابات به نفع «زلمی رسول» انصراف داد.

پیش از این نیز «عبدالرحیم وردک» وزیر سابق دفاع بدون اعلام حمایت از نامزد خاصی از رقابت کنار رفته بود.

«عبدالقیوم کرزای» برادر بزرگتر حامد کرزای رییس جمهور کنونی نیز به نفع زلمی رسول از رقابت کنار رفت و به این ترتیب گمانه زنی ها در این مورد تقویت شده که زلمی رسول نامزد مورد حمایت دولت و شخص حامد کرزی در انتخابات است.

رسول متولد 1332، پزشک و وزیر سابق امور خارجه افغانستان است که با محمد ظاهر شاه آخرین پادشاه این کشور نیز نسبت دوری دارد.

رسول تنها نامزد انتخابات است که یک زن را نیز در تیم انتخاباتی خود وارد کرده است. شاید یکی از بزرگترین مشکلات رسول این باشد که ازدواج نکرده زیرا این امر در جامعه سنتی افغانستان موضوع جالب توجهی برای مردم نیست.

اما دو نامزد جدی انتخابات افغانستان که در بیشتر نظرسنجی ها هم پیشتاز هستند، عبدالله عبدالله وزیر سابق امور خارجه و اشرف غنی احمدزی از مدیران سابق بانک جهانی هستند.

عبدالله متولد 1338 که از چهره های اصلی نبرد نیروهای مجاهدین افغان علیه شوروی سابق و از یاران احمد شاه مسعود است، تنها نامزد جدی انتخابات است که پایگاه اصلی مردمی اش بیرون از قوم پشتون قرار دارد. او در سال 2005 از مقام وزیر امور خارجه افغانستان استعفا کرد و در سال 2009 به عنوان رقیب حامد کرزی وارد انتخابات شد و به دور دوم راه یافت هر چند از ادامه رقابت انصراف داد.

ناظران مسائل افغانستان بر این باورند که تمام تلاش عبدالله معطوف به پیروزی در دور اول انتخابات است زیرا در صورت رفتن به دور دوم به احتمال زیاد تمام پشتون ها علیه او بسیج می شوند و او بخت زیادی برای پیروزی در دور دوم نخواهد داشت.

نزدیکی او با احمد شاه مسعود فرمانده محبوب و افسانه ای جنگهای ضد شوروی و ائتلاف شمال ضد طالبان یکی از برگهای برنده عبدالله است اما از قضا، احمد ضیا مسعود برادر احمد شاه مسعود فقید در تیم انتخاباتی زلمی رسول و در نقش معاون اول رسول وارد انتخابات شده است که این مساله نیز می تواند موجب ریزش بخشی از آرای عبدالله به نفع رسول بشود.

اشرف غنی احمد زی از مدیران سابق بانک جهانی و وزیر سابق دارایی افغانستان هم نامزد دیگر انتخابات است که برخی از او به عنوان نامزد مورد حمایت آمریکا یاد می کنند.

او در انتخابات سال 2009 تنها سه درصد آرا را به دست آورد اما این بار رقابت را جدی تر آغاز کرده و با «عبدالرشید دوستم» ازبک تبار از فرماندهان سابق شبه نظامیان شمال افغانستان ائتلاف کرده است.

«دوستم» از چهره های جنجالی اما محبوب افغانستان است و احمدزی به منظور کاستن از بار منفی ائتلاف با چهره ای جنجالی، به نقل از دوستم بابت اشتباهات مربوط به دوران جنگهای داخلی - که در واقع اشاره ای به جنایات جنگی است - عذرخواهی کرده است.

«عبدالرب رسول سیاف» متولد 1323 دیگر نامزد ریاست جمهوری افغانستان است که از چهره های تندرو است و گفته می شود اولین کسی است که اسامه بن لادن را به افغانستان دعوت کرده است.

«هدایت امین ارسلا» متولد 1320، «محمد داود سلطان زوی»، «قطب الدین هلال» متولد 1331 و «محمد شفیق گل آغا شیرزی» دیگر نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری افغانستان هستند.

در حالی که چند روز به انتخابات افغانستان باقی مانده است ، رایزنی های سیاسی ادامه دارد و امکان انصراف برخی از نامزدهای باقی مانده به نفع چند نامزد اصلی وجود دارد اما در نهایت این مردم افغانستان هستند که باید تعیین کنند که آیا منافع ملی افغانستان را در اولویت اصلی قرار می دهند یا مسائل قومی و قبیله ای را. (ایرنا)