پهپادها در خدمت مردم

وسایل پرنده، از پیشرفته‌ترین ابزارهای ساخت بشر است که ساخت و پرواز آنها بسیار گران است. یک هواپیما میلیون‌ها دلار می‌ارزد و اگر هزینه‌های مربوط به آموزش و دستمزد خلبان و هزینه‌های تعمیر و نگهداری را به آن اضافه کنیم، به رقم سرسام‌آوری می‌رسیم که حتی استفاده از هواپیماهای کوچک تک‌نفره ارزان‌تر را در بسیاری حوزه‌ها بدون توجیه می‌کند، اما اگر خلبان را از هواپیما حذف کنیم، یک پرنده‌ هدایت‌پذیر از راه دور یا پهپاد ارزان‌قیمت خواهیم داشت که می‌توان از آن استفاده‌های گوناگونی کرد.

این پرنده‌های وحشی

نخست نظامی‌ها بودند که پهپادها را به طور جدی در جنگ جهانی اول به خدمت گرفتند. پهپادهای نظامی اولیه در واقع بمب‌های هدایت شونده بودند. با گذر زمان و به‌کارگیری دوربین در پهپادها از آنها برای شناسایی دشمن استفاده شد و این ماموریت تا امروز به‌عنوان مهم‌ترین نقش پرنده‌های بدون سرنشین باقی‌مانده است. پهپادها همچنین اسباب‌بازی خوبی برای تمرین هدف‌گیری نیروهای پدافند هوایی هستند. گاهی اوقات سربازانی که دوست دارند با یک پرنده بزرگ و واقعی تمرین کنند، هواپیماهای جنگنده از رده خارج را تبدیل به هواپیمای بدون سرنشین کرده، آنها را ساقط می‌کنند. این بلایی است که بر سر فانتوم مشهور در آمریکا آمد. چندی پیش اعلام شد آمریکا آخرین فانتوم بدون سرنشین خود را به دست خود ساقط کرد. البته انواع جدید این اسباب‌بازی‌ها را که با عنوان پهپادهای رزمی شناخته می‌شوند، باید در زمره پیشرفته‌ترین ابزارهای ساخت دست بشر قرار داد. عکاسی، یک کار بچگانه برای پهپادهای رزمی محسوب می‌شود و این جنگجویان آهنین با استفاده از جنگ افزارهای خود قادرند هر هدفی را مورد تهاجم قرار دهند. در سال‌های اخیر قدرت‌های هوایی جهان به دنبال هوشمند کردن این پهپادهای خطرناک هستند. پهپاد‌های رزمی خودمختار یکی از مخوف‌ترین سلاح‌های آینده خواهند بود. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد، پهپادهای آینده در حملات الکترونیکی نیز حضور پر‌رنگ‌تری داشته باشند و از آنها به‌عنوان رله‌های مخابراتی استفاده شود، اما هیجان‌انگیزترین ماموریت آینده پهپادها به عهده گرفتن بخشی از وظیفه تخریب و سرکوب دفاع هوایی دشمن (SEAD‌/‌DEAD) خواهد بود. روزی که اولین موشک پهپادهای خودمختار به سمت یک هدف انسانی نشانه رود، احتمالا آیزاک آسیموف در قبر خواهد لرزید. این نویسنده علمی تخیلی، تصور کرده بود یک ربات انسان‌نما قوانین سه‌گانه‌اش را نقض کند، اما یک هواپیمای بدون سرنشین ـ که به صورت خود مختار به انسان حمله کند ـ از تخیلات او هم خارج بود.

پهپادها در خدمت مردم

این پرنده‌های وحشی انواع اهلی نیز دارند که از آنها به منظور ارائه خدمات به مردم استفاده می‌شود، دو سال پیش، طرحی با عنوان شبکه انتقال مواد یا MATTERNET از سوی دو شرکت آمریکایی در هاییتی اجرا شد که در آن با استفاده از 150 پهپاد، 50 پایگاه و صرف 900 هزار دلار هزینه، شبکه‌ای از پهپادها و پایگاه‌های آنها ـ که 15 دقیقه از یکدیگر فاصله داشتند ـ کار حمل و نقل بسته‌های کوچک تا وزن دو کیلوگرم را به صورت خودکار انجام دادند. به گفته مجریان این طرح، با کمک این شبکه انتقال مواد، می‌توان اقلام حیاتی از قبیل داروهای ضروری، نمونه‌های خون و از این قبیل را در مناطق دورافتاده ـ که امکان دسترسی مناسبی ندارند. بسرعت جابه‌جا کرد. همچنین ناسا با جایگزین کردن ابزارهای نظامی چند پهپاد پریدیتور و ابزارهای علمی، اکنون از آنها برای برخی مطالعات جوشناسی خود که در ارتفاع بالا انجام می‌شود، استفاده می‌کند. کاربردهای غیرنظامی پهپادها به طور حیرت‌انگیز در حال گسترش است و گزارش‌های جدید منتشر شده نشان می‌دهد که در آینده‌ای نزدیک، پهپادها جنبه‌های مختلف زندگی را دگرگون خواهند کرد.

چراکه تولیدکنندگان بخش خصوصی هر روز در رقابت با یکدیگر قیمت آنها را کاهش می‌دهند و قانونگذاران هم سعی می‌کنند، موانع قانونی موجود برای استفاده عمومی از پهپادها را بردارند. با وجود این‌که هم‌اکنون از پهپادهای غیر‌نظامی در بسیاری بخش‌ها بویژه عکسبرداری و فیلمبرداری هوایی استفاده می‌شود، اما نباید از نظر دور داشت که تمام مزایای بهره‌مند شدن از پهپادها در آینده در گرو حل برخی چالش‌هاست که هم‌اکنون بسیاری نهادهای کشوری و بین‌المللی در حال فعالیت برای مرتفع کردن آنها هستند. یکی از مهم‌ترین گام‌ها در این ارتباط حل مسائل قانونی از قبیل قوانین هوانوردی یا حفظ حریم شخصی است که هم‌اکنون دغدغه بسیاری از کارشناسان است. همچنین ساده کردن استفاده از پهپادها و فرهنگسازی عمومی در این خصوص، یکی دیگر از موضوعاتی است که در گسترش استفاده از پهپادها نقش مهمی دارد. در حال حاضر، اداره فدرال هوانوردی آمریکا مشغول وضع قوانینی است که تا سال ۲۰۱۵ فضای پروازی پهپادها را با حریم هوایی ملی این کشور یکپارچه کند. با این کار استفاده از پهپادهای غیرنظامی بشدت رواج خواهد یافت و از هم‌اکنون، بسیاری بنگاه‌های اقتصادی در صنف‌های مختلف اعلام کرده‌اند که با وضع قوانین جدید از پهپادها در ارائه خدمات خود استفاده خواهند کرد.

از فرستادن پیتزا تا مبارزه با سوداگران مرگ

فرستادن پیتزا از آسمان، شاید یکی از خلاقانه‌ترین ایده‌های آینده باشد که از سوی یک پیتزافروشی پیشنهاد شده است. در این طرح، مکان مشتری حتی در پارک یا خیابان با جی‌پی‌اس مشخص شده و پهپاد برای رساندن پیتزا به محل اعزام می‌شود. همچنین شرکت خودروسازی رنو بتازگی خودرویی را طراحی کرده که به ریز پهپاد روی سقف برای اطلاع از وضع ترافیک جاده‌ها مجهز است. این طرح‌های خلاقانه هرچند به گسترش بازار پهپادها کمک خواهد کرد، اما براساس پیش‌بینی موسسات مطالعاتی، در بازار آینده پهپادهای غیرنظامی در بخش کشاورزی حجم بسیار بزرگی از خریدها را به خود اختصاص خواهد داد.

روش‌های کشاورزی دقیق ـ که به مدیریت بهتر عملیات‌ کشاورزی می‌پردازد ـ با کمک پهپادها تحولات بزرگی را پشت سر خواهد گذاشت. همچنین پیش‌بینی می‌شود پهپادها علاوه بر کشاورزی چهره بسیاری از بخش‌ها را تغییر دهند، به گونه‌ای که برخی تحلیلگران اظهار کرده‌اند آنچه پهپادها با رباتیک خواهند کرد، قابل مقایسه است با آنچه اینترنت با رایانه کرد.

توانمندی‌های پهپادها بویژه در ترکیب با فناوری‌های رباتیک موجب شده تا این وسایل جای خود را در انجام اموری مانند نقشه‌کشی راه‌ها و پروژه‌های بزرگ عمرانی، بازرسی و نظارت در صنایع نفت و گاز، آتش‌نشانی، عملیات جستجو و نجات در مناطق بحران‌زده، مطالعات زیست‌محیطی و باستان‌شناسی باز کنند. همچنین حوزه امنیت داخلی از بخش‌های دیگری است که به میزان زیادی از این پرنده‌های سودمند در آینده بهره خواهد جست. برزیل ازجمله کشورهای پیشتاز در این زمینه است که از پهپادها به صورت گسترده‌ای به منظور پیدا کردن مخفیگاه‌های سوداگران مواد مخدر در جنگل‌های آمازون استفاده می‌کند. این کشور سال ۲۰۱۰ با کمک پهپادها، موفق به کشف ۲۴۰ آزمایشگاه تولید مواد مخدر شد. پلیس برزیل به دنبال موفقیت‌ عملیات پهپادها قصد دارد از آنها برای شناسایی و نظارت بر گروه‌های خشن گانگستری در محله‌های فقیرنشین ریودوژانیرو ـ که گاهی با سلاح‌های سنگین خود بالگردها را مورد هدف قرار می‌دهند ـ استفاده کند.