جشنواره​ای برای حمایت از مخترعان

چند سالی است که این جشنواره به عنوان یکی از مراسم رسمی دهه فجر انقلاب اسلامی محسوب شده و هرساله برگزار می‌شود. به‌گفته دکتر آریا الستی، دبیر ششمین جشنواره بین‌المللی نوآوری و شکوفایی فجر انقلاب اسلامی، این جشنواره عمدتا با هدف ایجاد نمایشگاهی برای ارائه ایده‌ها و اختراعات مخترعان و نوآوران کشور و همچنین فراهم کردن محیطی مناسب برای به‌نمایش گذاشتن این ایده‌ها و معرفی هر چه بهتر آنها راه‌اندازی شده است. در صورت امکان ایده‌های برتر به مرحله تجاری‌سازی راه پیدا کرده و آثار آنها به مرور در زندگی روزمره مردم قابل مشاهده خواهد بود.

دبیر جشنواره نوآوری و شکوفایی با اشاره به خلاقیت و جدید بودن به عنوان دو مولفه اصلی برای به‌رسمیت شناختن فعالیت‌های نوآورانه‌ای که تحت عنوان اختراع از آن نام برده می‌شود، می‌گوید: اگر فعالیت نوآورانه‌ای این دو ویژگی را داشته و مالکیت معنوی آن تثبیت شده باشد به آن اختراع می‌گوییم. ما باید این اختراعات را در معرض دید سرمایه‌گذاران و صاحبان صنایع به نمایش بگذاریم تا در صورت نیاز و جذاب بودن، روی آن سرمایه‌گذاری شود. نخستین سوال مطرح برای صاحبان صنایع این است که چگونه می‌توان تشخیص داد اختراعی پایه و اساس علمی دارد و اگر روی آن سرمایه‌گذاری کنیم، چطور مشخص می‌شود این کار در نهایت به سود سرمایه‌گذار خواهد بود. اگر صاحبان صنایع روی طرحی سرمایه‌گذاری کنند و بعد متوجه شوند این اختراع از اساس اشتباه بوده، چه کسی پاسخگو خواهد بود؟ بنیاد ملی نخبگان چند سالی است با هدف جلب اطمینان جامعه سرمایه‌گذار دولتی و غیردولتی ارزیابی اختراعات را شروع کرده که امیدوار است ادامه این کار در سال‌های آینده از سوی دیگر نهادها حمایت شود. بعد از این‌که اختراعات در سازمان ثبت اختراعات به ثبت رسید، مخترعانی که علاقه‌مند باشند می‌توانند در جشنواره‌های مختلف ثبت‌نام کنند یا این‌که از طریق پرتال بنیاد ملی نخبگان برای ارزیابی اختراع خود، فرم تقاضا را پر کنند. اختراع از سوی داوران و ارزیابان از جنبه‌های مختلف مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. گرفتن تائیدیه از هیات داوران می‌تواند نقطه قوت و امیدی برای پیدا کردن سرمایه‌گذار باشد.

مسیر تجاری‌سازی اختراعات

وی در ادامه با اشاره به معیارهای مختلف مطرح در روند ارزیابی اختراع می‌گوید: اختراع باید بتواند مشکل یا محدودیتی را از میان بردارد. علاوه بر این باید نوآورانه باشد. همچنین باید قابلیت تجاری‌سازی و امکان تولید هم داشته باشد. بنابراین در این روند، اختراعات فقط از جنبه ارزش‌های علمی دسته‌بندی نمی‌شود. براساس اصول اساسی، این اختراع یا ادعا نباید با اصول علمی مغایرت داشته باشد و همین ویژگی کافی است. پس از آن باید بررسی شود که این اختراع مناسب بازار است و می‌تواند مشکل مردم را برطرف کند. اگر اختراعی چنین ویژگی‌هایی را داشته باشد، بنیاد ملی نخبگان از آن حمایت می‌کند تا این اختراع به مرحله‌ای برسد که قابل عرضه و بیان باشد.

دبیر جشنواره ششم به اهمیت فرآیند تجاری‌سازی اختراعات اشاره کرده و می‌افزاید: برای تجاری‌سازی اختراعات سلسله‌فعالیت‌هایی انجام می‌شود که آغاز این مسیر جشنواره نوآوری و شکوفایی است. اختراعاتی که ثبت شده و مورد حمایت بنیاد قرار گرفته است، در مرحله بعد با حمایت‌های بنیاد به سطحی می‌رسد که می‌تواند قابل عرضه باشد و در بخش تجاری‌سازی جشنواره شرکت کند. برای اختراعاتی که به نمایشگاه راه پیدا می‌کند، غرفه جداگانه‌ای اختصاص داده می‌شود و برای هر اختراع یک شناسنامه یک صفحه‌ای آماده می‌شود. در زمان برگزاری نمایشگاه مجموعه‌ای از موسسات که با بنیاد قرارداد دارند به نمایشگاه مراجعه می‌کنند و آن دسته از اختراعاتی را که قدرت نفوذ بالاتری دارند، انتخاب می‌کنند. برای این گروه از اختراعات طرح کسب و کار آماده می‌شود که بنیاد ملی نخبگان هزینه آن را پرداخت می‌کند. علاوه بر این مخترعان می‌توانند از خدمات دیگری نیز بهره‌مند شوند که البته هزینه این خدمات را باید خودشان بپردازند.

وی می‌افزاید: در جشنواره نوآوری و شکوفایی علاوه بر مخترعان و کالاهایی که محصول اختراعات است، مجموعه‌های دیگری نیز حضور دارند که در حقیقت تکمیل‌کننده این جورچین هستند. در بخشی از نمایشگاه که به آن دالان تسهیل‌کنندگان گفته می‌شود مجموعه موسساتی حضور دارند که خدمات مختلفی از مشاوره فناوری، ثبت اختراع و مشاوره حقوقی ارائه می‌کنند. این خدمات کمک بزرگی است که مخترعان می‌توانند با استفاده از آن اختراعشان را معامله کنند. در بخش دیگر نمایشگاه که دالان سرمایه‌گذاری است، نهادهایی حضور داشته که تامین منابع مالی را بر عهده دارند. این نهادها به مخترعان پیشنهاد سرمایه‌گذاری می‌کنند یا با تامین وام سرمایه، کسب و کار برای آنها فراهم می‌کنند.

حلقه واسط صاحب ایده و صاحب سرمایه

الستی با اشاره به بخش‌های جنبی نمایشگاه می‌گوید: در بخش جنبی کارگاه‌های آموزشی برگزار می‌شود که محتوای آموزشی مورد نیاز مخترعان برای ارائه طرح کسب و کار و برآورد ارزش اختراع و همچنین مطالب مربوط به مالکیت فکری و تجاری‌سازی اختراع در این کارگاه‌ها ارائه می‌شود. علاوه بر این از مجموعه‌ای از شرکت‌های دانش‌بنیان، مراکز رشد و شرکت‌هایی که در زمینه تجاری‌سازی اختراعات موفق بوده‌اند دعوت می‌شود تا با حضورشان محیطی را برای جذب مخترعان فراهم کنند. بسیاری ​ اختراعات از سوی افراد حقیقی ارائه می‌شود و یکی از توصیه‌های جدی ما این است که این افراد باید از طریق مراکز رشد شرکتی را تاسیس کنند و به این ترتیب به‌طور آهسته کسب و کارشان را رشد دهند یا باید جذب موسسات حقوقی موجود شوند که بتوانند به صورت شرکتی کارشان را رشد دهند. ما در بنیاد ملی نخبگان در یکی دو سال گذشته با همکاری دیگر موسسات، مجموعه بولتن‌های نیازمندی‌های فناورانه را آماده کرده‌ایم که حدود 200 نیازمندی ملی فناورانه در آن گنجانده شده است و در این جشنواره در اختیار صاحبان ایده، مخترعان و پژوهشگران قرار می‌گیرد.

دبیر ششمین جشنواره نوآوری و شکوفایی می‌گوید: برای همه اختراعات شناسنامه اختراع به‌صورت کتابچه یا به‌صورت الکترونیک روی لوح فشرده و همچنین به صورت یک پرتال مجزا آماده شده است که صاحبان صنایع و سرمایه‌گذاران می‌توانند از آن استفاده کنند. از تعداد قابل توجهی از سرمایه‌گذاران موفق و صاحبان صنایع به‌طور مستقیم و از طریق نامه رسمی دعوت می‌شود تا از جشنواره دیدن کنند. در حقیقت در این نمایشگاه شرایطی فراهم شده است تا صاحبان سرمایه و صاحبان ایده در کنار هم حضور داشته باشند. موسسات مشاوره‌ای در اتاق‌های مذاکره حضور پیدا می‌کنند. اگر صاحب صنعت از اختراعی خوشش آمد و به این نتیجه رسید که می‌خواهد برای آن سرمایه‌گذاری کند، می‌تواند به این اتاق‌های مذاکره مراجعه کند تا اختراع مورد نظرش را با راهنمایی کارشناسان مذاکره فناوری ارزیابی و برآورد قیمت کند. از طرف دیگر مخترع می‌تواند از این خدمات مشاوره‌ای استفاده کند. به این ترتیب این دو مجموعه با اطمینان بیشتری معامله می‌کنند. یعنی نمایشگاه حلقه مفقوده بین صاحب ایده و صاحب سرمایه یا به عبارتی حلقه واسط صنعت و دانشگاه است.

وی هدف از این جشنواره را ایجاد یک محیط امن و مطمئن برای دو طرف معامله یعنی صاحب ایده و اختراع و صاحب سرمایه و صنعت می‌داند و تاکید می‌کند: ما باید نگرانی‌های صاحب سرمایه را هم به رسمیت بشناسیم. نمی‌توانیم بگوییم چرا در کشور ما اختراعات مورد توجه قرار نمی‌گیرد. صاحبان صنعت به دانشگاه‌ها و دانشگاه‌ها به صنعت اطمینان ندارند. ما باید اطمینان دو طرف را جلب کنیم و این یک الگوی کارکردی است. این الگو باید در همه نمایشگاه‌ها و جشنواره‌ها اتفاق افتاده و مورد توجه قرار گیرد. ما اینجا خیلی به دنبال جذب منابع مالی برای مخترعان نیستیم. در جشنواره‌های اول و دوم دنبال این هدف بودیم که هیچ‌گاه هم موفق نبودیم.

بخش خصوصی وارد عمل می‌شود

به گفته الستی، زمانی یک اختراع به صورت پایدار وارد بازار و حلقه تولید می‌شود که به جیب مردم و سرمایه بخش خصوصی متصل باشد. اگر این اتصال درست باشد بعد از گذشت زمان هیچ یک از دو طرف احساس خسران و زیان نمی‌کنند. هدف ما این است تلاش کنیم چنین اتفاقی نیفتاده و دو طرف معامله برد ـ برد داشته باشند. به همین دلیل تاکید ما روی بخش خصوصی است؛ البته همیشه از صنایع دولتی هم دعوت می‌کنیم اما انرژی و فعالیت اصلی‌مان را روی بخش خصوصی متمرکز می‌کنیم. اختراعات برگزیده که در این نمایشگاه رتبه‌بندی می‌شود و سرانجام آن دسته از اختراعاتی که از نظر تجاری‌سازی ارزش بالایی داشته باشد، انتخاب می‌شود تا با همکاری موسساتی که با بنیاد ملی نخبگان در ارتباط هستند، وارد چرخه تجاری‌سازی شود.

الستی در پایان می‌گوید: کار جدیدی که درنمایشگاه امسال مورد توجه قرار گرفته ایجاد بازار دارایی‌های فکری و ورود شرکت فرابورس است که امیدواریم در این زمینه هم به موفقیت‌های چشمگیری دست پیدا کنیم. ما در جشنواره دوم نوآوری و شکوفایی موفق شدیم 3.4 میلیارد تومان سرمایه برای مخترعان جذب کنیم. در حقیقت ما در این جشنواره، بازاری را برای مخترعان آماده کرده‌ایم تا کسانی که در این نمایشگاه شرکت می‌کنند، بتوانند از این امکان استفاده کنند. در جشنواره سوم این عدد به 3.5 میلیارد تومان رسید و یک سال بعد به موجب تفاهم‌نامه‌هایی که در این زمینه تصویب شد، سرمایه جذب شده از بخش خصوصی با ده میلیارد تومان افزایش به 13.5 میلیارد تومان رسید که در جشنواره چهارم به 14 میلیارد تومان افزایش یافت. در جشنواره پنجم موفق شدیم از بخش خصوصی بیش از 36 میلیارد تومان سرمایه جذب کنیم. این اعداد و ارقام قابل توجه است و از آنجا که بخش قابل توجهی از آن از طریق بخش خصوصی تامین شده، می‌توان امیدوار بود که در آن منافعی وجود دارد. در نتیجه مشارکت بین مخترع و سرمایه‌گذار، هم مخترع نتیجه کارش را می‌بیند و هم سرمایه‌گذار از سرمایه‌گذاری در بخش علم و فناوری بهره‌مند می‌شود. گروه سومی که از این مشارکت بهره می‌برد، مردم هستند که می‌توانند نتیجه این اختراع را در زندگی روزمره شان ببینند.

فرانک فراهانی‌جم‌ / گروه دانش