وداع باشکوه جهان با ماندلا

این استادیوم یک بار دیگر نیز میزبان ماندلا بود. زمانی که او از زندان آزاد شده بود و برای نخستین‌بار داشت برای جمع زیادی از هوادارانش سخنرانی می‌‌کرد. حال با گذشت سه سال، این ورزشگاه بار دیگر مملو از جمعیت شد، اما این بار هزاران نفر به این ورزشگاه آمدند تا برای آخرین بار با نلسون ماندلا وداع کنند.

آن‌طور که شبکه‌های خبری همچون الجزیره و بی.بی.سی اعلام کردند این مراسم از ساعت 11 دیروز به وقت محلی آغاز شد و حدود چهار ساعت طول کشید. آنچه که بیش از همه مورد توجه بود، حضور رهبران و سیاستمداران سرشناس کشورهای مختلف در این مراسم بود.

باراک اوباما همراه جورج بوش، بیل کلینتون و جیمی کارتر، روسای جمهور سابق آمریکا، دیوید کامرون همراه تونی بلر، گوردن براون و جان میجر، نخست‌وزیران سابق انگلیس و روسای جمهور افغانستان، فرانسه، چین، کوبا و تعداد دیگری از کشورهای جهان و همچنین دبیرکل سازمان ملل و روسای سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی از شرکت‌کنندگان در این مراسم بودند. بنا بر گزارش‌های رسیده 91 نفر از سران و مقامات کشورهای جهان در این مراسم حضور داشتند.

از دیگر شرکت‌کنندگان مشهور در این مراسم می‌توان به اوپرا وینفری مجری معروف برنامه‌های تلویزیونی آمریکا، بونو، خواننده و فعال ایرلندی، پیتر گابریل موسیقیدان انگلیسی و شاهزاده چارلز به نمایندگی از ملکه الیزابت دوم انگلیس اشاره کرد. از جمله غایبان این مراسم نیز می‌توان بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی و دالایی لاما رهبر معنوی تبت‌ را نام برد.

مردم آفریقای جنوبی نیز از هرسو دیروز خود را به این ورزشگاه رساندند. گزارش‌های خبری حاکی بود با وجود بارندگی در ژوهانسبورگ، شمار زیادی از مردم دوشنبه شب را در نزدیکی استادیوم محل برگزاری مراسم گذراندند تا بتوانند با باز شدن درها، وارد این محل شوند. دیروز در حین مراسم باران در حال باریدن بود و برخی از آفریقایی‌ها به این سنت کشورشان اشاره می‌کردند که می‌گوید «وقتی باران می‌بارد یعنی خدا ورودتان را به بهشت خیر مقدم می‌گوید»!

گفته می‌شود حدود 11 هزار نیرو برای تضمین امنیت مراسم‌ مربوط به خاکسپاری و یادبود نلسون ماندلا بسیج شده بودند. بیش از 2500 خبرنگار نیز مراسم روز گذشته را پوشش دادند. از نکات قابل توجه این بود که شبکه تلویزیونی انگلیسی زبان راشا تودی و روسیا 24 (روسی زبان) مراسم ماندلا را پوشش ندادند.

از خواندن دعا تا ادای احترام

آن‌طور که مایک هانا، خبرنگار الجزیره از ژوهانسبورگ گزارش داد، برای مراسم یادبود ماندلا شش سخنران از روسای کشورها و دولتمردان انتخاب شده بود. نکته مهم این بود که این سخنرانان به کشورهایی تعلق داشتند که پیشینه استعمار در آنها وجود داشته است. در این میان از اوباما نیز خواسته شده بود به‌دلیل دوستی و رابطه نزدیکش با ماندلا در این مراسم صحبت کند.

یکی از نکات قابل توجه پیش از آغاز این مراسم ورود وینی ماندلا، همسر دوم ماندلا در میان تشویق گسترده مردم به ورزشگاه بود. وینی پس از ورود به جایگاه مخصوص رفت و در آنجا گراسا ماشل، همسرسوم و بیوه نلسون ماندلا وی را در آغوش گرفت. طبق برنامه از پیش تعیین شده، در ابتدا گروه کر سرود ملی آفریقای جنوبی را اجرا کرد و سپس دعا خوانده شد. نحوه دعا خواندن نیز به این ترتیب بود که ابتدا خاخام ارشد وارن گلداشتاین دعای خود را خواند و سپس یک روحانی مسلمان و بعد از آن نماینده هندوها دعای خود را خواندند. ماندلا گویی برای همه ادیان شخصیتی قابل احترام داشت.

پس از مراسم دعاخوانی اولین نفری که شروع به‌سخنرانی کرد، اندرو ملانگنی، هم‌سلولی ماندلا در زندان بود. ملانگنی در سخنان خود ضمن اعلام این‌که ماندلا جوهره ارزش‌هایی همچون صبر، فداکاری و درایت بود، اظهار کرد: مادیبا زمانی امید را در دل‌های ما به‌وجود آورد که به هیچ وجه به آن باور نداشتیم. پس از ملانگنی، اعضای خانواده و چهار نفر از نوادگان او برای جمعیت سخنرانی کردند. آنها ماندلا را همچون درخت تنومندی توصیف کردند که سرانجام بر زمین افتاد.

اولین شخصیت بین‌المللی که در مراسم روز گذشته سخنرانی کرد، بان‌کی‌مون، دبیرکل سازمان ملل بود. وی اظهار کرد: ماندلا به‌عنوان یک رهبر بی‌نظیر، درس بزرگی مثل قدرت بخشش را به ما داد. پس از بان‌کی‌مون نوبت باراک اوباما، رئیس‌جمهور آمریکا رسید که هنگام ورود به جایگاه مهمانان ویژه خارجی با دیگر رهبران حاضر در محل از جمله رائول کاسترو، رئیس‌جمهور کوبا دست داد.

اوباما در آغاز سخنرانی خود عنوان کرد، حضور در این مراسم را افتخاری بزرگ برای خود می‌داند و خطاب به مردم آفریقای جنوبی گفت: جهانیان به‌خاطر این‌که به آنان اجازه دادید در زندگی ماندلا با شما شریک باشند، از شما سپاسگزارند. رئیس‌جمهور آمریکا، ماندلا را با آبراهام لینکلن مقایسه کرد و گفت که هر دو نفر توانستند ملتشان را متحد نگه دارند.

اوباما در ستایش درک عمیق و انسانیت ماندلا گفت: او نه‌ زندانی، بلکه زندانبانان را هم آزادی بخشید و یادآور شد که از زندانبانان سابق خود خواست تا در مراسم تحلیفش به‌عنوان مهمانان گرانقدر حضور یابند. اوباما گفت هنوز در سراسر جهان، فقر و بیماری باقی است و در نقاط مختلف، افرادی به‌خاطر اعتقاداتشان حبس و فشار را تحمل می‌کنند. رئیس‌جمهور آمریکا افزود: رهبران بسیاری در جهان هستند که خود را پیرو ماندلا می‌نامند، اما اندک تخطی از خط مشی مورد نظرشان را تحمل نمی کنند. اوباما در پایان سخنان خود گفت خدا ماندلا و آفریقای جنوبی را در پناه رحمت خود بگیرد.

دیلما روسف، رئیس‌جمهور برزیل و لی یوان چائو، معاون رئیس‌جمهور چین دیگر سخنرانان این مراسم بودند.

پیکر نلسون ماندلا از یازدهم تا سیزدهم دسامبر (بیستم تا بیست و دوم آذر) در پرتوریا، پایتخت آفریقای‌جنوبی قرار داده می‌شود و پس از آن در روستای محل تولدش «کونو» به خاک سپرده می‌شود.

حسین خلیلی ‌/‌ گروه بین الملل