روزشادی آسمان وزمین

عید نوروز، کهن ترین جشن تاریخ بشر است. ایرانیان باستان بر این باور بودند که خداوند آفرینش جهان را در 365روز به پایان رسانیده و نوروز پایان آفرینش خداوند است.

کد خبر: ۶۱۲۶۹

پیروان مذهب شیعه نیز معتقدند: عیدنوروز روز برگزیده شدن حضرت علی ع به جانشینی پیامبر خاتم حضرت محمدص است و نیز عقیده بر این است که هجرت پیامبر اسلام ص از مکه به مدینه مصادف با اول فروردین و نوروز بوده است.
نوروز را روز جشن خلقت و شادمانی زمین و آسمان نامیده اند. این جشن و شادمانی در آذربایجان نیز مانند سایر نقاط کشورمان باشکوه برگزار می شود.مقصود سامع سردرودی «سایا» چی ها در فرهنگ و آداب و رسوم مردم آذربایجان تقریبا شبیه همان «حاجی فیروز»ها در دیگر مناطق کشورمان هستند با این تفاوت که سایاچی ها اشعار و کلمات خود را داشته و به جای سیاه کردن صورت خود با استفاده از ابزار آلات خاصی به نام «شیطان قاوالی» شبیه طبل کوچک و دسته داری که 2تکه سنگ در اطرافش از نخهایی آویزان است و نیز 2تکه چوب با ملودی های خاصی به خواندن اشعاری در توصیف بهار، عید، کشت و زرع و خیر و برکت می پردازند.
این سایاچی ها که معمولا بیش از یک نفر می باشند، چند روز به عید مانده با خواندن «سایا»هایی (مجموعه اشعار هفت و هشت هجایی و کلمات لیریک) و ذکر خیر و دعا به در خانه ها سرزده و طلب عیدی می کنند: قاپویا «سایا» گلیب / خیر و برکت گلیب / بو سایا کیمدن قالیب ؛/ آدم آتادان قالیب /...(به در «سایا» آمده /خیر و برکت آورده / این سایا از کی مانده ؛/ از آدم بابا مانده است.)...

سبزه رویاندن
رویاندن دانه های غلات و حبوبات (گندم ، جو، عدس ، ارزن و...) در آذربایجان برای مراسم عید نوروز، ریشه در باورهای کهن دارد.
در این دیار اواخر دهه دوم اسفند، خانمهای خانه با خیس کردن دانه های غلات اقدام به رویاندن سبزه برای سفره هفت سین می کنند. بعد از جوانه زدن دانه ها، آنها را در ظروف مخصوصی ریخته تا برای چهارشنبه سوری و عید نوروز آماده شوند. بعضی خانواده ها از این جوانه ها برای تهیه سمنو نیز استفاده می کنند.
این سنت زیبا هنوز هم ، چون گذشته با جلوه های ویژه در بین خانواده ها مرسوم بوده و جاری است . بدین گونه که بعضی خانواده ها با استفاده از انواع تزیین ها و بستن روبان و... طراوت و زیبایی خاصی به این نماد بهار می دهند. این سبزه ها تا روز سیزده فروردین نگهداری شده و در روز سیزده بدر به آب انداخته می شوند.

سفره هفت سین
تقدس عدد هفت در نزد بسیاری از ملل و اقوام بشری مورد توجه بوده است مانند: هفت آسمان ، هفت دریا، هفت شهر عشق ، هفت روز هفته و... این عدد در باورهای دینی و اعتقادات مذهبی نیز از قداست خاصی برخوردار است : هفت موضع نمازگزار، هفت تکبیر در صفا و مروه ، هفت سلام قرآن ، هفت فرشته یا ملک موکل ، هفت موضوع قرآن (وعد، وعید، وعظ، قصص ، امر، نهی و ادعیه) و... هفت سین سفره نوروز نیز از دیگر «هفت »های مورد توجه در فرهنگ و آداب و رسوم عید نوروز است.
در آذربایجان ساعاتی به تحویل سال نو مانده ، زنان و دختران خانواده با گستردن سفره اقدام به چیدن و تزیین سفره نوروزی یا سفره هفت سین می کنند.
این سفره همان گونه که از نام آن پیداست با هفت سمبل نمادین که با حرف «س » شروع می شوند به اضافه برخی نمادهای دیگر چیده می شود: سبزه ، به عنوان نشانه سرسبزی / سنبل ، نماد خوشبو بودن / سیب ، نشانه عشق و دلدادگی / سکه ، نماد برکت و دارندگی / سنجد، نشانه عشق و دلباختگی / سمنو، نشانه و نماد شیرینی / سیر، نماد تندرستی و سلامت / آب ، نشانه بی رنگی و حیات / ماهی زنده ، نماد شادابی و زندگی / آیینه ، نماد صداقت و یکرنگی / قرآن ، نماد دین باوری و خداجویی / شمع ، نماد نور و روشنایی / تخم مرغ ، تمثیلی از نطفه و باروری و...

بایرام سویو (آب تحویل)
ساعتی مانده به نو شدن سال ، در مساجد جامع برخی نقاط آذربایجان ، به عنوان تبرک تشتک هایی نهاده و درون آنها را با آب پر می کنند، موقع تحویل سال با قرائت دعاهایی همچون: سوره «یاسین » و دعای تحویل سال آن را متبرک می کنند.
این آب که حالت تقدس دارد در اشکال مختلفی مورد استفاده قرار می گیرد. برای مثال بعضی ها از آن برای بهبودی و شفای بیماران مورد استفاده قرار می دهند. عده ای نیز آب مزبور را در چهار گوشه منازل خود می پاشند تا به باورشان از گزند حشرات گزنده در طول سال در امان بمانند.

تبریک سال نو
با غلبه برج حمل (فروردین) بر برج حوت (اسفند)، ساعت تحویل سال فرا می رسد. در این زمان معمولا بیشتر خانواده ها دور سفره هفت سین گرد هم می آیند. در آذربایجان از قدیم الایام رسم بر این بوده که هنگام نو شدن سال در سر سفره نوروزی ، دعای تحویل قرائت می شود.
بعد از خواندن دعا و تبریک گفتن اعضای خانواده به همدیگر، بزرگتر خانواده ها سکه و اسکناس هایی که قبلا لای قرآن قرار داده اند به عنوان تبرک به حاضران عیدانه می دهند. ساعتی بعد از آغاز سال نو (اگر زمان تحویل روز باشد) نخست کوچکترها به عید دیدنی بزرگترها می روند و روزهای بعد بزرگترها بازدید کوچکترها را پاسخ می دهند. بعضی ها نیز که بزرگ خاندان محسوب می شوند به اصطلاح «می نشینند» تا دیگران برای عید مبارکی به دیدنشان بروند.
در این دیدارها، دیدارکنندگان ضمن مصافحه ، سال خوبی را برای همدیگر آرزو می کنند. اما اگر ایام نوروز مصادف با ایام سوگواری دهه اول محرم باشد، مردم در عیددیدنی های خود به جای گفتن تبریک ، معمولا بر یزید و شمر لعنت می فرستند و در سوگواری شهادت حضرت امیرع و لیالی قدر «ابن ملجم» را لعن می کنند. دید و بازدید عید در آذربایجان معمولا تا سیزده نوروز ادامه می یابد ولی عید دیدنی خانمها در اصطلاح محلی به طنز تا فراهم آمدن میوه توت نیز طول می کشد.