تولید علم و نشاط سیاسی؛ 2 بال دانشگاه برای پاسخ به نیازهای روز

آسیب‌شناسی مقاله‌گرایی در روند تولید علم دانشگاهی

در اولین بخش از این برنامه ابتدا روح‌الله ایزدخواه به ایراد سخن پرداخت و نظام آموزشی را متهم به تحجر و انحطاط کرد. به عقیده این پژوهشگر، در حالی که گاهی دانشگاه‌ها به دلیل اظهارات یک فرد به آشوب کشیده می‌شود، فضا برای طرح مباحث عدالتخواهی نیست و همین امر بیم پسرفت در سیستم آموزشی را دوچندان می‌کند.

رضا روستاآزاد، دیگر سخنران این بخش نیز جایگاه علم در دانشگاه‌ها را علم معطوف به عمل و عمل را نیز در جهت اقتدار و رشد کشور دانست و از همین زاویه، علم و سیاست را برای دانشجویان همراه و همراستا ارزیابی کرد.

محمدصادق کوشکی، اما با انتقاد از وارداتی بودن مفهوم دانشگاه و سیاست و اختلالات مفهومی این نهادها در کشور، گفت که تبدیل دانشگاه‌ها به پیاده‌نظام احزاب یا خودداری از تحرکات سیاسی در دانشگاه در مقاطع تاریخی مختلف، ناشی از نبود تعریف خودبنیاد براساس شاخص‌های تمدنی داخلی است. به عقیده کوشکی وقتی می‌توان هم نشاط سیاسی داشت و هم تولید علم که جایگاه دانشگاه به عنوان یک نهاد هدایتگر را به‌رسمیت شناخته و دست از مفاهیم وارداتی در این حوزه برداریم.

با وجود انتقادات بیان شده به نظام آموزشی کشور، محمود ملاباشی به عنوان معاون وزیر علوم تلاش کرد از زاویه‌ای دیگر به دانشگاه‌ها نظر کرده و از نظام آموزشی دفاع کند. رتبه 15 ایران در تولید علم جهانی و رتبه اول در منطقه طی پنج ماهه نخست سال جاری میلادی و... از جمله مصادیقی بود که ملاباشی با اشاره به آن تلاش کرد نشان دهد نظام آموزشی اکنون موقعیتی قابل دفاع برای رشد علمی دارد. او انجام 3300 سخنرانی انتخاباتی در دانشگاه‌ها برای خلق حماسه سیاسی بیست و چهارم خرداد را نشانی از نشاط سیاسی دانست و گفت که با تعاملات قوی‌تر دانشگاه با محیط بیرونی می‌توان به کارکردهای علمی و سیاسی دانشگاه دست یافت.

رضا ملک‌زاده، اما کاستی‌های کنونی در نظام آموزشی را نه ناشی از ضعف دانشگاه‌ها و دانشجویان، بلکه برآمده از ایجاد برخی محدودیت‌ها برای فعالیت دانشجویان دانست و از عدم ایجاد فضا برای فعالیت برخی تشکل‌های دانشجویی انتقاد کرد.

وزیر پیشین بهداشت خواستار تغییر فضای امنیتی دانشگاه‌ها شد و درباره وضع تولید علم در دانشگاه‌ها گفت: تولید علم فقط تولید مقاله نیست، بلکه خلاقیت و نوآوری است، اما به دلیل نبود بودجه، نخبگان ما در دانشگاه‌ها نمی‌مانند و ما هنوز در مرحله نوشتن مقاله متوقف هستیم.

نادری، آخرین سخنران در این بخش نیز با اشاره به کارکردهای چهارگانه دانشگاه، بازتولید نظام سیاسی و جامعه‌پذیری سیاسی را از جمله کارکردهای نظام آموزشی دانست و با این حال از ترجمه‌محور شدن و مقاله‌گرایی در دانشگاه‌ها، بدون توجه به واقعیات دانشگاهی انتقاد کرد.

پژوهش‌های دانشجویی، نیازمند توجهات حاکمیتی

اما در بخش دوم این مناظره، مهمانان به نقد اظهارات یکدیگر پرداخته و در همین راستا ایزدخواه، با نقد آمارهای ارائه شده از سوی معاون وزیر علوم، گفت که بیکاری ده برابری فارغ‌التحصیلان نسبت به دیگران و کاستی در نیازسنجی در تعریف ظرفیت‌های دانشگاهی نشان از ضعف در وضع فعلی دانشگاه دارد.

او همچنین نقد وزیر پیشین بهداشت نسبت به کمبود بودجه را نیز مورد اشاره قرار داد و گفت: مشکل ما کمبود بودجه نیست، بلکه این است که سرمایه‌گذاری هدفمند روی پژوهش‌های دانشجویی صورت نمی‌گیرد.

ملک‌زاده اما در پاسخ به این اظهارات گفت که اتفاقا یکی از علل رفتن نخبگان از کشور نبود بودجه در دانشگاه‌های کشور و سرمایه‌گذاری دانشگاه‌های خارجی روی دانشجویان ایرانی است.

کوشکی نیز با اشاره به موضوع نبود اعتبارات کافی در دانشگاه‌ها، این پرسش را مطرح کرد که آیا متولی تامین بودجه و اعتبار، دولت است یا بخش خصوصی؟

او با بیان این‌ که اگر دانشگاه‌های ما 25هزار مقاله تولید کرده‌اند، پنج میلیون فارغ‌التحصیل بیکار هم داشته‌اند، تاکید کرد: هر دانشجو باید یک مساله از کشور را حل کند و به عنوان مثال در حوزه علوم سیاسی و علوم انسانی، حاکمیت باید از دستاوردهای علمی و پژوهشی دانشگاه‌ها استفاده کند.

روستاآزاد هم در ادامه این برنامه، در واکنش به برخی نقدها درباره خروج نخبگان از کشور گفت: وقتی که به‌ازای هر 30 فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد، تنها یک ظرفیت دکتری وجود دارد، طبیعی است که دانشجویان بیرون از کشور ادامه تحصیل می‌دهند؛ بنابراین به‌ جای این‌ که انتقاد کنیم که چرا دانشجویان از کشور بیرون می‌روند و درس می‌خوانند، باید ببینیم که چرا آنها پس از اتمام تحصیل دوباره به کشور بازنمی‌گردند؟

نادری اما دوباره به موضوع فرار مغزها اشاره کرد و پرسید: ما چه کرده‌ایم که این مغزها نروند؟ چرا صورت مساله را پاک می‌کنید؟

او همچنین در پاسخ به اظهارات ملک‌زاده درباره فعالیت تشکل‌های دانشجویی گفت که چنین بحث‌هایی انتخاباتی است و تشکل‌ها همه امکان فعالیت در دانشگاه دارند. مشکل ما این است که دانشگاه ما با جامعه بیگانه است و این آسیب باید از بین برود. رئیس جهاددانشگاهی واحد تهران همچنین از قرار گرفتن علوم انسانی در چنبره علوم مهندسی انتقاد کرد.

ملک‌زاده اما در پاسخ به نادری گفت: خواست دانشگاه این است که به همه دانشجویان به یک چشم نگریسته شود و صرف وجود دفتر یک تشکل، به‌ معنای وجود فضا برای فعالیت آن نیست. وی همچنین موضوع خروج دانشجویان از کشور را ریشه‌دار در فضاهای بیرون از دانشگاه و رشد مردم‌سالاری را عامل جلوگیری از خروج نخبگان دانست.

در ادامه این برنامه، مهمانان حاضر در برنامه به برخی سوالات حاضران در استودیو پاسخ گفتند و ملاباشی در این بخش در پاسخ به پرسشی درباره تفکیک جنسیتی کلاس‌های دانشجویی گفت که این راهکار فرهنگی اجبار نبوده و بسته به تصمیم مدیران و آسیب‌شناسی معضلات فرهنگی در هر دانشگاه این راهبرد اجرایی شده است.

در پایان این برنامه نیز مناظره دو نفر میان روح‌الله ایزدخواه و رضا ملک‌زاده، از مهمانان این برنامه برگزار شد و برخی موضوعات روز و راهکارهای عبور از آسیب‌های کنونی در نظام آموزشی مورد بررسی قرار گرفت.