«فرهنگنامه اسارت آزادگان» به روایت ده‌نمکی

در بحث قانونی همه آزادگان باید استخدام می‌شدند، ولی باید براساس شرایط‌شان در دوران اسارت طبقه‌بندی می‌شدند که شغل‌های مهم یا معمولی داشته باشند. از همان جا مطالعه من روی مساله اسارت شروع شد. تقریبا در سال 73 ستاد به پیشنهاد بنده و حمایت رئیس وقت ستاد آزادگان یک بخش را به عنوان واحد پژوهش ستاد آزادگان تشکیل داد. بین سال‌های 73 تا 75 در این واحد تقریبا ده جلد کتاب را با عنوان «خاکریز پنهان» که خاطرات دست‌نخورده آزادگان بود چاپ کردیم. بعدها به دلیل مشاغل فرهنگی، سیاسی و مطبوعاتی که داشتم همکاری در ستاد دیگر برایم میسر نبود. از ستاد خارج شدم، ولی دلم نیامد ‌ این کار را ادامه ندهم. از سال 75 به صورت شخصی کار پژوهش در مورد آزادگان را انجام دادم. در واقع به نوعی مجبور شدم از صفر شروع کنم. تحقیقات با همکاری طیفی از دانشجویان انجام می‌شد.

بعد به سراغ مقوله اسارت در جراید رفتیم. در میان مقالات جنگی حدود 250 عنوان مقاله در رابطه با اسارت وجود دارد. ما یک تیم تحقیقاتی را تشکیل دادیم تا طی چند سال مقالات مطبوعاتی را بررسی کرده و اخبار و مطالب مربوط به اسارت را جمع‌آوری، استخراج و پیش‌نویسی کنیم. سرانجام حدود دو، سه هزار عنوان مطلب جمع‌آوری کردیم. سپس سراغ فیلم‌نگاری اسارت رفتیم. بخش کمی از فیلم‌های جنگی مربوط به اسارت بود. آنها را جمع‌آوری ‌ و مجموعه‌ای را درست کردیم. محصول این مجموعه سه جلد کتاب‌شناسی اسارت در جبهه و فیلم‌نگاری اسارت بود. بعد وارد مقوله عکس شدیم و سعی کردیم هر چه عکس در مطبوعات، سایت‌ها، اینترنت و... بود را جمع‌آوری کنیم. بحث عکس اسارت بحث بسیار فقیری است، چراکه عکاسان ما در اردوگاه‌ها حضور نداشتند و عکاسان خارجی از اسرای ما عکس می‌گرفتند. با این حال هر آنچه را می‌شد جمع‌آوری کردیم. همه این عکس‌ها موضوع‌بندی شدند و جلد چهارم فرهنگنامه تاریخ با عنوان اسارت و آزادگان به روایت تصویر به چاپ رسید. این تصاویر از لحظه اسارت تا آزادی بود، بدون شناسنامه فقط به عنوان روایت تصویری از اسارت نقل شده است. سپس عکس‌های پرسنلی آزادگان را جمع‌آوری کردیم. حدود 37 هزار عکس آزادگان را در کتابی با عنوان اسارت و آزادگان به روایت تصویر درآوردیم. این عکس‌های پرسنلی همراه با اطلاعات شناسنامه‌ای آزادگان شامل نام و نام خانوادگی، تاریخ اسارت و مدت اسارت آزادگان بود.

تقریبا با 400 آزاده مصاحبه کردیم که 50 سر فصل را برایمان تعریف کنند. از این سرفصل‌ها می‌توان به هنر و فرهنگ در اسارت، آموزش اسارت، درمان و بهداشت در اسارت، تغذیه در اسارت، قوانین اسارت و... اشاره کرد.

فاز اول «فرهنگنامه اسارت آزادگان» به همت اداره کل منابع نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در 16 جلد در نمایشگاه کتاب امسال رونمایی شد. این 16 جلد حدود 20 هزار صفحه است. همین طور فاز دوم هم که 70 جلد است، ان‌شاءالله امسال در هفته دفاع مقدس رونمایی خواهد شد. فاز سوم هم که 20 جلد است، به امید خدا در چهار، پنج سال آینده تکمیل و راهی بازار کتاب خواهد شد. نگارش این مجموعه را از 20 سال پیش آغاز کرده‌ام. ‌فرهنگنامه اسارت آزادگان‌ یک کار مرجع است. این فرهنگنامه شامل حدود صد هزار صفحه مکتوبات تحلیلی، تصویری، روایی و اسنادی درباره اسارت و آزادگان است که در بخش خصوصی تهیه و تالیف شده است.