تشخیص زودهنگام، کلید درمان ناشنوایی

هرچند در گذشته ناشنوایی یا کم‌شنوایی محدودیت‌های بیشتری برای فرد مبتلا ایجاد می‌کرد و باعث محرومیت کودک کم‌شنوا از تحصیل و دیگر فعالیت‌های اجتماعی می‌شد، ولی در دنیای امروز، با پیشرفت‌هایی که در درمان‌های اختلالات شنوایی از طریق دارو، درمان جراحی و وسایل کم‌شنوایی نظیر سمعک و کاشت حلزون صورت گرفته است و به دنبال تغییر قابل توجه نگرش و فرهنگ مردم نسبت به پدیده معلولیت، اختلالات شنوایی به معنای محدودیت در برخورداری از تحصیلات دانشگاهی یا دستیابی به شغل نیست.

از سوی دیگر به گفته دکتر سعید ملایری متخصص شنوایی‌شناسی، پژوهش‌ها نشان داده است اگر کم‌شنوایی یا ناشنوایی در سنین پایین، یعنی کمتر از شش ماهگی تشخیص داده شود، قابلیت‌ها و توانایی‌های فرد در یادگیری زبان و گفتار تقریبا شبیه کودکان عادی خواهد بود. به بیان دیگر کلید درمان مناسب ناشنوایی، تشخیص زودهنگام آن است.

این متخصص در گفت‌وگو با جام‌جم تاکید می‌کند: البته تقریبا در همه انواع کم‌شنوایی یا ناشنوایی، امکان درمان وجود دارد، اما نکته مهم این است که تشخیص ناشنوایی باید هر چه سریع‌تر انجام شود. در این حالت امکان استفاده از درمان‌های مختلف وجود دارد. به بیان دیگر هر چه سن تشخیص کم‌شنوایی یا ناشنوایی افزایش پیدا کند، نتیجه درمان محدودتر خواهد بود.

کم‌شنوایی‌های مادرزادی

اصولا کم‌شنوایی‌ها به دو گروه مادرزادی و اکتسابی تقسیم می‌شود. در کم‌شنوایی‌های مادرزادی، آسیب شنوایی از بدو تولد وجود دارد که دکتر ملایری در ارتباط با این گروه از کم‌شنوایی‌ها می‌گوید: در این گروه، عامل کم‌شنوایی می‌تواند ژنتیکی یا ناشی از بیماری‌های دوران بارداری باشد. البته در برخی موارد، بیماری‌هایی نظیر مننژیت یا زردی بالا می‌تواند باعث آسیب شنوایی در روزهای اول تولد نوزاد شود. در دوران کودکی و خردسالی، غیر از بیماری‌هایی نظیر مننژیت یا زردی بالا، والدین باید توجه کنند که استفاده از داروهای مسمومیت زای گوش مانند جنتامایسین حتما با مشورت پزشک متخصص انجام گیرد.

نشانه‌های اولیه نقص شنوایی در نوزادی

کم‌شنوایی یا ناشنوایی در بدو تولد فقط با استفاده از دستگاه‌های ویژه شنوایی سنجی امکان‌پذیر است. این دستگاه یا آزمون که «AE» نام دارد، اکنون در بیشتر بیمارستان‌های دولتی و خصوصی و نیز مراکز بهداشت سراسر کشور، تحت نظارت متخصصان شنوایی‌شناس مورد استفاده قرار می‌گیرد.

دکتر ملایری در این ارتباط با تاکید بر این ‌که کم‌شنوایی یا ناشنوایی، نوعی اختلال پنهان محسوب می‌شود، می‌افزاید: امکان تشخیص اختلالات شنوایی از سوی افراد غیرمتخصص یا والدین به آسانی امکان‌پذیر نیست. البته دقت نظر والدین به پاسخ‌ها و واکنش‌های اولیه موردانتظار در هفته‌ها و ماه‌های آغازین تولد نوزاد، می‌تواند به تشخیص زودهنگام کم‌شنوایی و ارائه درمان مناسب برای آن کمک کند. مهم‌ترین واکنش نوزاد نسبت به صدا، ایجاد مکث یا توقف در مکیدن یا شیرخوردن است و در سنین بالاتر، واکنش‌هایی نظیر گشادشدن مردمک چشم، ایجاد حالت تعجب، حرکت چشم، بیدار شدن از خواب سبک یا برگشتن نسبت به صدا می‌تواند نشانه شنیدن باشد. در هر حالت، اگر والدین نسبت به کم‌شنوایی نوزاد خود شک داشته باشند، باید به متخصص مربوط مراجعه کنند.

هر نقص شنوایی با اختلالات تکلم همراه نیست

به گفته دکتر ملایری آسیب‌های شنوایی به سه گروه انتقالی، حسی ـ عصبی و مرکزی تقسیم می‌شود. کم‌شنوایی انتقالی معمولا از طریق دارودرمانی یا جراحی قابل درمان است. اوتیت یا التهاب گوش میانی شایع‌ترین عامل کم‌شنوایی انتقالی در نوزادان و کودکان است. متاسفانه اگر اوتیت گوش میانی در سنین خردسالی به طور مکرر اتفاق بیفتد، می‌تواند باعث ایجاد بدشنوایی و مشکلات جدی تحصیلی در دوران مدرسه شود.

این متخصص شنوایی‌شناسی اظهار می‌کند: در کم‌شنوایی حسی ـ عصبی، استفاده از وسایل کم‌شنوایی نظیر سمعک یا کاشت حلزون و انجام اقدامات آموزش و توانبخشی شنوایی می‌تواند بسیار مفید باشد. کم‌شنوایی حسی ـ عصبی، شایع‌ترین نوع کم‌شنوایی در حد شدید و عمیق در نوزادان و کودکان محسوب می‌شود البته در بدشنوایی استفاده از دارودرمانی، جراحی یا سمعک کمک‌کننده نیست و فقط از طریق آموزش و توانبخشی شنوایی می‌توان به فرد مبتلا کمک کرد. آسیب در مناطق اعصاب مرکزی سیستم شنوایی نیز اتفاق می‌افتد که در این حالت، اختلال شنوایی به صورت کم‌شنوایی نیست، بلکه باعث بدشنوایی یا اختلال در تمایز صداها از یکدیگر یا تشخیص صدای دیگران از اصوات محیطی می‌شود.

درمان را به تاخیر نیندازید

دارودرمانی، جراحی، استفاده از وسایل کم‌شنوایی نظیر سمعک و کاشت حلزون و اقدامات توانبخشی شنوایی نظیر تربیت شنوایی و گفتاردرمانی از درمان‌های مرسوم برای درمان کم‌شنوایی یا ناشنوایی محسوب می‌شود، اما متخصصان تاکید می‌کنند که اگر کم‌شنوایی یا ناشنوایی بهنگام تشخیص داده نشود و تحت درمان قرار نگیرد، باعث تاخیر در رشد زبان و گفتار می‌شود و به تبع آن، فرد مبتلا را در انجام فعالیت‌های روزمره ازجمله تحصیل، فعالیت‌های اجتماعی و شغلی دچار محدودیت‌های جدی می‌کند.

پیشگیری از بروز نقص‌های شنوایی

به گفته دکتر ملایری در دوران نوجوانی، استفاده محدود از هدفن‌های داخل گوشی و گوش دادن به صدای موسیقی با شدت معمول از اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از کم‌شنوایی‌های احتمالی محسوب می‌شود. در دوران بزرگسالی و سالمندی نیز دوری از قرارگیری در موقعیت‌هایی که شدت صدا بسیار زیاد است نظیر صدای شلیک یا انفجار ناگهانی و اصوات شدید در کارخانجات پرسروصدا در طولانی مدت می‌تواند به پیشگیری از کم‌شنوایی کمک کند. همچنین در حالتی که شغل فرد در محیط پرسر و صداست، فرد باید از محافظ‌های شنوایی که از سوی متخصص شنوایی‌شناس تجویز می‌شود، استفاده کند.

پونه شیرازی‌ - ‌گروه سلامت