نوآوری؛ رمز موفقیت برنامه‌های زنده

در دهه 70، سه شبکه تلویزیونی با هدف جذب مخاطب روی برنامه‌های زنده صبحگاهی خود حسابی ویژه باز کردند. «صبح بخیر ایران» با اجرای واحدی و نظام‌اسلامی از مهم‌ترین برنامه‌ها در آن ایام بود که در برهه‌ای، موفق به جذب مخاطبان میلیونی بویژه در شهرستان‌ها شد. پس از آن بود که برنامه‌های اینچنینی یکی پس از دیگری متولد شد و اغلب به سمت و سوی مجری‌محوری تمایل پیدا کرد. یکی از نمونه‌های موفق این گروه برنامه‌ها، «مردم ایران سلام» با اجرای بسیار خوب محمدرضا شهیدی‌فرد بود؛ برنامه‌ای جذاب با بخش‌های متنوع که با بهره‌گیری از کارشناسان هر رشته ساخته می‌شد. شهیدی‌فرد در این برنامه صبحگاهی بخوبی بخش‌های مختلف را مدیریت می‌کرد و به بهترین شکل از حضور کارشناسانی همچون جهانگیر کوثری و محمدعلی اینانلو بهره می‌گرفت. وی مدت‌ها پس از اتمام این برنامه پربیننده، به سراغ تولید برنامه «پارک ملت» رفت که تمایل بیشتری به سمت نمایش گفت‌وگو داشت. حضور مهمان‌های مختلف در زمینه‌های گوناگون با بهره‌گیری از یک اتاق فکر حرفه‌ای، جذابیت پارک ملت را دوچندان کرد و این برنامه در مدتی کوتاه به یکی از پربیننده‌ترین برنامه‌های سیما تبدیل شد. انتخاب مشاغل نه‌چندان آشنا برای مردم نیز یکی دیگر از برگ برنده‌های پارک ملت در مواجهه با مخاطبان بود که نمونه شاخصش را با حضور کنترلرهای فرودگاه شاهد بودیم. علاقه قلبی شهیدی‌فرد به سینما (با توجه به رشته تحصیلی‌اش) تولید مستند را در برنامه فوق پررنگ کرد و گاه به نتایج درخشانی هم نائل شد. پارک ملت هم مانند مردم ایران سلام با وجود پرمخاطب بودن ادامه نیافت و برنامه‌هایی دیگر از این جنس جانشین آن شد.

در سال‌های اخیر، مجریان جنگ‌های اینچنینی، نقشی فراتر از آنچه در گذشته بوده، پیدا کرده‌اند و اغلب برنامه‌ها به نام آنها در ذهن مخاطبان جا می‌افتد. درست مانند برنامه قدیمی اپرا وینفری که در دنیا کمتر کسی نام خود برنامه را به یاد دارد و همواره از همه کاره آن یاد می‌شود! «کوله‌پشتی»، «شب شیشه‌ای»، «ماه عسل» و... از شاخص‌ترین این برنامه‌ها در کشور به حساب می‌آید که گاه با تغییر مجری و گرداننده‌اش، بشدت از محبوبیتشان کاسته شده است. در میان برنامه‌های ذکر شده، ماه عسل (با اجرای احسان علیخانی) بیش از دیگران مورد توجه قرار گرفته و دوام بیشتری هم نسبت به آنها داشته است. علی ضیاء از تازه‌ترین مجریان جنگ‌های روتین تلویزیونی است که پس از اجرای ماه عسل در ماه مبارک رمضان سال گذشته با برنامه «ویتامین 3» مورد توجه مخاطبان خود قرار گرفت. برنامه‌ای جوان‌پسند با اجرای خوب ضیاء که تنها ایراد آن شاید ساعت پخش نامناسبش باشد.

برنامه پرطرفدار «نود» با اجرای عادل فردوسی‌پور را می‌توان مهم‌ترین برنامه زنده ورزشی سیما در 14 سال اخیر به حساب آورد که روی افکار عمومی همواره اثرگذار بوده است. فردوسی‌پور با دست گذاشتن روی کاستی‌های ورزش فوتبال در این سال‌ها، تلاش زیادی جهت بهبود شرایط باشگاه‌ها به شکل غیرمستقیم داشته است. برای مثال می‌توان به وضع نه‌چندان به‌سامان ورزشگاه‌ها در شهرستان‌ها اشاره کرد که پس از نمایش آن در برنامه 90 تا حدودی سر و سامان یافته است. نود، نمونه‌ای کامل از یک برنامه مجری‌محور است که با صداقت روبه‌روی مخاطبان نشسته و حتی بعضی گاف‌های خود را نیز نمی‌پوشاند.

سینمای ایران هم در سال‌های اخیر، به تولید یک برنامه زنده هفتگی همچون نود نیاز بسیار داشت که با تولد «هفت» این اتفاق رخ داد. سری اول هفت با اجرای فریدون جیرانی و سری دوم با اجرای محمود گبرلو هر یک دارای ویژگی‌هایی بود، اما این برنامه بیشتر به عنوان یک برنامه زنده تلویزیونی برای سینمای ایران دارای اهمیت است و نکته مهم روی آنتن رفتن این برنامه و به‌وجود آمدن فضای نقد تلویزیونی در حیطه سینمای ایران است که سازندگان هردو سری، به‌خوبی از عهده انجامش برآمده‌اند.

شبکه چهارم سیما به عنوان شبکه‌ای نخبه‌گرا برنامه زنده «دو قدم مانده به صبح» را با اجرای متفاوت محمد صالح‌علاء روی آنتن برد که طیف وسیعی از مخاطبان این شبکه را جذب خود کرد. برنامه‌ای ادبی ـ هنری که لطافتی شاعرانه داشت و همواره از کارشناسانی زبده در کنار صالح‌علاء سود می‌برد. دیگر برنامه زنده این شبکه با محوریت تئاتر و مسائل و مشکلات آن، «مجله تئاتر» با اجرای منوچهر اکبرلو است. برنامه‌ای کارشناسانه در حوزه تئاتر که از اطلاع‌رسانی درست به دوستداران تئاتر هم غافل نشده و آنان را در جریان وقایع هفته قرار می‌دهد.

با ورود به فصل تابستان و فراغت بیشتر مخاطبان تلویزیونی جنگ‌های شبانه بیشتری روی آنتن می‌رود که به لحاظ کیفی طیف متنوعی را داراست. «ساعت 25» با محوریت پخش موسیقی همراه با تصویر ازجمله این برنامه‌هاست که طی هفته‌های گذشته، در نیمه‌های شب برای طیف خاصی از مخاطبان روی آنتن شبکه تهران رفته است. هومن حاجی‌عبداللهی که با برنامه کودکانه «پنگول» و کاراکتری به همین نام به محبوبیت خاصی در این طیف سنی رسیده، در دو سه سال اخیر با جنگ تابستانه «راه شب» در شبکه تهران ظاهر شد. برنامه‌ای سرگرم‌کننده که بیشتر به یک دورهمی دوستانه در شب‌های گرم تابستان شبیه بوده و از فرمول قدیمی و امتحان پس داده حضور هنرمندان در برنامه سود می‌برد، با این تفاوت که گفت‌وگوها با اجرای گرم حاجی‌عبداللهی، لحن خودمانی‌تری به خود می‌گرفت و مخاطب احساس راحتی بیشتری با آن می‌کرد. طراح و تهیه‌کننده راه شب از نشانه‌های فصل تابستان مثل هندوانه، شربت و... در طراحی صحنه استفاده هوشمندانه‌ای برده و احساس آرامش خاصی به مخاطبانش در ساعات پایانی شب می‌دهد. در این میان گاه شوخی‌های حاجی‌عبداللهی در چارچوب برنامه نگنجیده و راه شب را به سمت نمایش‌های رادیویی پیش می‌برد که البته ایده ارتباط زنده با استودیوی رادیویی راه شب نیز این امر را تقویت می‌کند.

در این سال‌ها برنامه‌های سیاسی نیز سهمی را از برنامه‌های پرمخاطب زنده تلویزیونی برده‌اند که از مهم‌ترینشان می‌توان به گفت‌وگوی ویژه خبری (شبکه دو)، دیروز، امروز، فردا (شبکه سه) و راز (شبکه چهار) اشاره کرد که هر یک با رویکردهای مختلف، بخشی از مخاطبان سیما را هدف قرار داده و جذب خویش کرده است.

با نگاهی گذرا به جنگ‌های روتین تلویزیونی در دو دهه اخیر می‌توان چنین نتیجه گرفت که برنامه‌های یاد شده در صورت برخورداری از یک اتاق فکر توانا و بهره‌گیری از بخش‌های جدید، همچنان به جذب مخاطبان میلیونی قادر خواهند بود مشروط بر آن که دست از کلیشه‌ها بردارند و همواره به فکر ارتقا و نوآوری باشند.

محمد جلیلوند