روز جهانی بدون نایلکس

آمار جهانی تولید پلاستیک در نوع خود یک فاجعه تمام‌عیار است. بریتانیا به عنوان یک کشور صنعتی سالانه سه میلیون تن پلاستیک دور‌ریختنی تولید می‌کند که 56درصد آن منحصر به صنعت بسته‌بندی است.

در کشورهای اروپای غربی مصرف پلاستیک هر ساله چهار درصد افزایش پیدا می‌کند به طوری که هم‌اکنون آمار تولید پلاستیک در اروپا نسبت به 50 سال گذشته حدود 20 برابر شده است.

تولید پلاستیک در کشور چین نیز به یک آمار نجومی نزدیک شده است. سرانه مصرف پلاستیک در این کشور هم‌اکنون در حدود 48.5 پوند (حدود 24 کیلوگرم) است در حالی که متوسط کل سرانه جهانی 55 پوند (حدود 27 کیلوگرم) است.

ارزش تولید پلاستیک چینی در سال 2012 میلادی به رقمی نزدیک به 53.4 میلیارد دلار رسید و این در حالی است که بازار این محصول را عمدتا کشورهای اروپایی، ایالات متحده آمریکا، ژاپن و کشورهای آسیایی تشکیل می‌دهند.

در ایران نیز آمارها حاکی از تولید سالانه 177 هزار تن پلاستیک است. علاوه بر اینها، حدود چهار درصد از تولید نفت در جهان صرف تولید مواد پلاستیکی می‌شود که در جای خود رقم قابل توجهی است. در واقع تولید پلاستیک در جهان مستلزم مصرف حدود 60 تا 100 میلیون بشکه نفت در هر سال است.

شیوع بیماری به نام پلاستیک

پلاستیک‌ها امروز دنیای ما را تسخیر کرده‌اند؛ از تلفن‌های همراه گرفته تا کامپیوترها، کلاه‌های ایمنی، کیسه سرم‌های دارویی، ظروف غذایی یکبار مصرف، پوشش بسیاری از وسایل برقی همه و همه از پلاستیک ساخته شده‌ است.

پلاستیک‌ها زندگی ما را از جهاتی ساده‌تر کرده‌اند، اما تاثیر حضور مواد سمی آنها در طبیعت بحرانی است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت.‌ هر ساله هزاران ماهی، پرنده، خزنده و پستاندار تنها به دلیل حضور ناخواسته پلاستیک در محیط زندگی‌شان نابود می‌شوند.

کم نبوده تعداد پرندگانی که به دلیل نوک‌زدن به درهای پلاستیکی برای همیشه از خوردن غذا و نعمت حیات محروم مانده‌اند و حتی کم نیست تعداد موجودات آبزی که به دلیل پیچیدن پلاستیک به دور باله‌ها و گردنشان کم‌کم خفه شده‌اند. حال بهتر است کمی دقیق‌تر این بیماری مهلک را مورد بررسی قرار دهیم.

چرا خطرناک؟

پلاستیک‌هایی که ما در طول روز با آنها سر و کار داریم از یک جنس بخصوص نیستند. به عنوان مثال صفحه‌کلید و محفظه اصلی کامپیوتر از جنس ای. بی. اس، لوله‌های پلاستیکی خودکارهای معمولی از جنس پلی‌پروپیلن، لنزهای چشمی از جنس پلی‌کربنات، کابل‌های مهارکننده پلاستیکی و شانه‌ها از جنس نایلون، قاشق و چنگال‌های یکبار مصرف از جنس استیرن و پوشش ابزارهای اولیه نظیر چهارسو از جنس استات سلولز است.

ترکیبات اولیه و سمی پلاستیک‌ها عبارتند از اتیلن اکسید، هیدروکربن‌های سمی و قابل اشتعال و در نهایت بنزن. پلاستیک در حین تجزیه معمولا مواد سمی و خطرناکی همچون پلی‌استرین، بیسفنول آ و استیرن تریمر را وارد محیط می‌کند.

بیسفنول‌ آ​ماده خطرناکی است که بر توان باروری موجودات زنده تاثیر منفی بر جا خواهد گذاشت. استیرن تیمر میزان ترشح غده تیروئید را افزایش می‌دهد و در نهایت پلی‌استیرن هم برای ریه‌ها مضر است. شواهد نشان می‌دهد مواد شیمیایی که به پلاستیک افزوده می‌شود، می‌تواند توسط بدن انسان جذب شود.

برخی از این ترکیبات باعث تغییرات هورمونی می‌شو​د و برخی دیگر به صورت غیرمستقیم سلامت انسان‌ها را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. حتی بلعیده‌شدن پلاستیک توسط موجوداتی که به هر شکل منبع غذایی انسان هستند، می‌تواند بر سلامت انسان‌ها تاثیرگذار باشد.

بسیاری از مواد شیمیایی پلاستیک‌ها نظیر فتالات‌ها بعد از ورود به بدن بسرعت از آن خارج می‌شوند، اما تاثیری که بر جا می‌گذارند، در طولانی‌مدت مشخص خواهد شد. فتالات‌ها بیشتر در صنایعی همچون کاغذهای دیواری، بسته‌بندی مواد غذایی و تولید ابزارهای پلاستیکی پزشکی تولید می‌شوند.

آزمایش‌ها نشان می‌دهد از هر ده کودک، هشت تای آنها مقادیر قابل‌توجهی از فتالات‌های سمی را در بدن خود دارند. از آنجا که این مواد اثر خود را در بلندمدت نشان می‌دهند، لذا اغلب آن طور که باید مورد توجه قرار نمی‌گیرند.

از مرز امحاء تا احیاء

هوا، غبار، آب و غذا می‌‌توانند براحتی ما را در معرض مواد شیمیایی موجود در پلاستیک‌ها قرار دهند. دفن پلاستیک لزوما به معنای محو شدن یا نابودی این مواد سمی نخواهد بود، بلکه برعکس آنها را وارد زنجیره غذایی و آب‌های زیرزمینی خواهد کرد.

جالب است بدانید بیشتر از یک میلیارد تن پلاستیک دور انداخته شده از دهه 1950 میلادی هنوز هم از بین نرفته‌اند و احتمالا تا صدها سال بعد هم در طبیعت باقی خواهند ماند. تجدیدنظر بسیاری از ما در مصرف پلاستیک می‌تواند راه‌حل بحرانی باشد که نسل‌های آینده قطعا مجبور هستند به طور جدی با آن دست و پنجه نرم کنند.

فرناز حیدری ‌-‌ جام‌جم