سیاست‌های ناخوانا برای هنر خوشنویسی

این کلام معمولا یا الهی و قدسی است یا از بزرگان دین و شاعران و عارفان است. درهم‌تنیدگی هنر خوشنویسی با کلام، چنان است که هرگز نمی‌شود این دو را از هم تفکیک کرد و هر جا که خوشنویسی هست، قطعا کلامی درخور هم وجود دارد که هنر خوشنویسی با رنگ هنر، آن را صورتگری کرده است.

تاریخچه‌ای اجمالی از هنر خوشنویسی

خوشنویسی که هنری گره خورده با فرهنگ ایرانی ـ اسلامی است از زمانی پا به عرصه ظهور نهاد که آدمی توان نوشتن آموخت. از آن زمان تا به امروز، استادان سرشناسی این هنر را پی گرفتند و بر زیبایی و پیچیدگی آن افزودند.

در ایران پس از این‌ که خط تصویری تبدیل به میخی شد مدتی میخی و آشوری و بابلی و اوستایی رواج یافت.

در زمان ساسانیان خط پهلوی با خط حروفی خیلی نزدیک شد تا این‌ که بعد از اسلام خواه ناخواه خط کوفی در ایران رواج یافت و مسیر ترقی خود را پیمود و از کوفی بی‌نقطه به نقطه‌دار و نسخ و نستعلیق و ثلث و رقاع و شکسته و غبار رسید.

هنر خوشنویسی امروز هم در ایران جایگاه ویژه‌ای دارد و یکی از شاخص‌ترین شاخه‌های هنرهای تجسمی محسوب می‌شود و در نمایشگاه‌های هنری، جشنواره‌ها و گالری‌های جهان، آثار خوشنویسی و نقاشیخط‌های ایرانی با قیمت‌های نجومی به فروش می‌رسد.

از بعد اجتماعی هم خوشنویسی تا به آنجا در سیر توسعه خود پیش رفته و اهمیت دارد که امروز در مدارس، درسی با عنوان خوشنویسی در کنار دیگر دروس، زنگی خاص را به خود اختصاص داده و در برنامه هفتگی دانش‌آموزان جا گرفته است. اما با این حال این هنر امروز با چالش‌ها و بی‌توجهی‌هایی نیز روبه‌روست.

هنری که با یک چشم‌انداز کلی بخش عظیمی از فرهنگ ایران را در برگرفته، هنرمندانی را طی سال‌های سال به خود دیده که شاید کمترین خواسته ایشان حمایت مسئولان هنری از این هنر ماندگار باشد.

ظهور 1100 خوشنویس زن در کشور

انجمن خوشنویسان ایران پرسابقه‌ترین و یکی از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین محافل هنری غیردولتی در تاریخ معاصر ایران بوده است که طی بیش از ۶۰ سال به تربیت خوشنویسان و هنرمندان ایرانی پرداخته است.

این انجمن از سال ۱۳۲۹ با همت استادان سیدحسین میرخانی و علی‌اکبر کاوه، ابراهیم بوذری و سیدحسن میرخانی، با اهتمام زنده‌یاد دکتر مهدی بیانی محقق و استاد دانشگاه و تعدادی از هنرمندان این عرصه، با همکاری وزارت فرهنگ و هنر وقت تاسیس و راه‌اندازی شد.

انجمن خوشنویسان که اکنون نیز با مرکز هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی همکاری دارد و همانند دیگر انجمن‌های این وزارتخانه نقش اجرایی در شاخه مورد فعالیت خود را دارد، توانسته با تاسیس شعبه‌های استانی و نیز پرورش هنرمندان شاخص، هنر خوشنویسی را به بهترین شکل ترویج دهد.

محمد سلحشور رئیس انجمن خوشنویسان ایران درباره فعالیت‌های این انجمن می‌گوید: ما هیچ‌گاه در انجمن خوشنویسان فعالیت اقتصادی نداشته‌ایم بلکه تنها هدفمان تربیت جوانان بوده است. به گونه‌ای که هم‌اکنون شاهد فعالیت 14 هزار خوشنویس در کل کشور هستیم و توانسته‌ایم با آموزش درست در این عرصه تعداد خوشنویسان زن را از شش نفر در گذشته به یکهزار و 100 نفر خوشنویس زن ممتاز در کشور ارتقا دهیم.

وی ادامه می‌دهد: در انجمن خوشنویسان از استادان مجرب برای آموزش این هنر بهره می‌بریم ولی متاسفانه تا به امروز نتوانسته‌ایم از نظر مادی، حقوق قابل‌توجهی به این عزیزان پرداخت کنیم و امیدواریم در آینده بتوان این مشکل را برطرف کرد.

رسانه ملی و خوشنویسی

خوشنویسی شاید بیشترین سهم را در میان برنامه‌های هنری رسانه ملی داشته باشد. با این حال، آن‌طور که شأن این هنر ایرانی ایجاب می‌کند، و آنچنان که توسعه و ترویج این هنر می‌طلبد، هنوز هم هنر خوشنویسی به جایگاه شایسته و بایسته خود در صداوسیما دست نیافته است. از آنجا که یکی از رسالت‌های رسانه‌ها تبلیغ و ترویج هنر برای تعالی جوانان و ریل‌گذاری مسیر درست برای آنان است، می‌طلبد تا رسانه‌ها بیش از این به هنرها بخصوص هنر خوشنویسی که هنری برآمده از فرهنگ ایرانی و اسلامی است توجه داشته باشند.

رئیس انجمن خوشنویسان ایران نیز می‌گوید: هدف ما در انجمن خوشنویسان این است که بتوانیم جامعیت این هنر را در تلویزیون بیشتر مطرح کنیم.

سلحشور جشنواره‌های متناسب با خوشنویسی ایران را یکی از عوامل گسترش و توجه به این هنر می‌داند و ادامه می‌دهد: متاسفانه برخی جشنواره‌هایی که با موضوع خوشنویسی در کشور برگزار می‌شود آثاری از هنرمندان را به نمایش می‌گذارد که خطاطی‌های خوانایی نیستند و هر مخاطبی نمی‌تواند به مفهوم آنها پی ببرد که به نظر من این عوامل باعث شده که ما یک مقدار از هدفمان در برپایی نمایشگاه‌ها دور شویم.

این هنرمند خوشنویس با ابراز خرسندی از جایگاه خوشنویسی در دنیا می‌گوید: این هنر در کنار ادبیات و فرش توانسته جایگاه قابل قبولی در دنیا برای خود داشته باشد و ما نیز امیدواریم بتوانیم با برطرف کردن مسائل اقتصادی در انجمن خوشنویسان به سمت برپایی نمایشگاه‌هایی از هنرمندان کشورمان حرکت کنیم.

هر روزه در شهر شاهد برگزاری نمایشگاه‌ها و جشنواره‌هایی هستیم که گاه توسط مراکز دولتی و گاه با همت نهادهای خصوصی و خود هنرمندان برگزار می‌شود. در میان انبوهی از برنامه‌های هنری بخصوص تجسمی طی سال‌های گذشته سهم خوشنویسی بسیار ناچیز است و این سهم کوچک تا جایی پیش رفت که مرکز هنرهای تجسمی تصمیم به برگزاری دوسالانه‌ای برای این هنر ایرانی با عنوان دوسالانه خوشنویسی گرفت.

این دوسالانه را که امسال پا به سومین دوره برگزاری خود می‌گذارد، می‌توان نیم نگاه توجه مسئولان به این هنر دانست؛ به طوری که اصغر امیرنیا، رئیس مرکز هنرهای تجمسی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خوشنویسی را شاخص‌ترین هنر به دلیل ایرانی و اسلامی بودن می‌داند و می‌گوید: با توجه به داشتن این جایگاه والا، مرکز هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در خرید آثار هنری، خوشنویسی را در اولویت قرار داده است.

همچنین انجمن خوشنویسان ایران نیز که بازوی مرکز هنرهای تجسمی است، شعبه‌هایی در سراسر کشور دارد که بخوبی فعالیت می‌کند و نمایشگاه‌های مختلفی را از هنرمندان استانی برگزار می‌کند که این خود باعث انگیزه جوانان برای خلق آثار هنری در این زمینه می‌شود.

خوشنویسی در نمایشگاه‌های خارجی

امیرنیا که بتازگی حکم مدیریت مرکز هنرهای تجسمی را دریافت کرده، ادامه می‌دهد: در کشور ما نیم میلیون هنرمند خوشنویس وجود دارد که از نظر نوع و شیوه کاری در سطح قابل قبولی قرار دارند. با توجه به این آمار و نیز به دلیل کاربرد خوشنویسی در کتابت کلام الهی و سخن بزرگان خودمان را ملزم می‌دانیم و این ضرورت را احساس می‌کنیم که توجه بیشتری به این بخش داشته باشیم. بر این اساس تلاش ما این خواهد بود که این هنر در داخل و خارج از کشور رواج پیدا کند؛ به طوری که در برگزاری هفته‌های هنر در شهرها و کشورهای مختلف بخصوص جشنواره‌های اسلامی، حتما خوشنویسی را عرضه خواهیم کرد تا بتوانیم از طریق تبادل هنرها، ‌رشد و توسعه این گونه هنری را شاهد باشیم.

خوشنویسی ایران هیچ چیز کم ندارد

جلیل رسولی از پیشکسوتان خوشنویسی کشور نیز معتقد است: هنر خوشنویسی ایران هیچ چیز کم ندارد و دوسالانه خوشنویسی ما هم اگر بدون گروه‌‌گرایی، حب و بغض و مسائل حاشیه‌ای برگزار شود و با پشتوانه مالی محکم و برنامه‌ریزی دقیق و منظم در هر دوره همراه باشد، این قابلیت را دارد که به یک رویداد جهانی تبدیل شود و همه اینها نیازمند یک مدیریت قوی و کارآمد است که بتواند همه افکار و شیوه‌های مختلف خوشنویسی را گردهم آورد و آنها را به هم پیوند بزند.

استعدادهای جوان در شهرستان‌ها

یادگار خیام، خوشنویس اهل مریوان که اردیبهشت امسال نمایشگاهی از آثار خود و چند خوشنویس دیگر را در قالب گروهی برگزار کرده نیز معتقد است: نشان دادن هنر خوشنویسی از طریق نمایشگاه به نوجوانان و جوانان راهی است برای زنده نگه داشتن این هنر در بین آحاد مردم. خوشبختانه شهرستان‌ها مملو از هنرمندان توانا در عرصه خوشنویسی و دیگر هنرهاست که اگر با حمایت مسئولان همراه شود، می‌تواند زبانزد عام و خاص در دنیا شود.

این هنرمند حضور نداشتن مسئولان حتی در افتتاحیه و اختتامیه نمایشگاه‌های خوشنویسی را حاصل ایجاد شکاف عمیق بین مسئولان فرهنگی و هنرمندان می‌داند و معتقد است تا زمانی که هنرمندان بدون دغدغه و با تمرکز و صرف انرژی مضاعف دست به خلق اثر نزنند، هیچ‌گاه هنر در بین مردمان زنده نخواهد ماند.

سحر طاعتی ‌-‌ جام‌جم