کاپیتان‌های بلندقامت

در المپیک لندن برای نخستین بار بسکتبال ایران معرفی شد و حرکت‌های بعدی این ورزش در ایران بعد از المپیک شکل گرفت.

تاسیس تیم‌های بسکتبال تاج، دارایی و بوستان ورزش به گسترش این ورزش کمک کرد. در زمان برپایی المپیک لندن بازیکنان دو رشته والیبال و بسکتبال به طور همزمان در رقابت‌های داخلی این دو رویداد شرکت می‌کردند، مانند حسین جبارزادگان که بعدها پایه‌گذار والیبال نوین در ایران شد.

کاپیتانی مشترک

قبل از آن‌که جبارزادگان والیبال را به طور رسمی در ایران راه‌اندازی کند به همراه حسین سرودی از بهترین بازیکنان تیم ملی بسکتبال بودند. در رقابت‌های المپیک لندن، کاپیتانی به تناوب به هر دو می‌رسید به طوری که یک بازی جبارزادگان کاپیتان بود و بازی بعدی سرودی.

این وضع تا چند سال بعد از المپیک ادامه پیدا کرد. بعد از بازی‌های المپیک، نسل بازیکنان ایران تغییر یافت و بسیاری از بازیکنان در دهه 30 معرفی شدند.

از جمله این چهره‌ها حسین ماهتابانی بود. ستاره بسکتبال این دهه به همراه بیژن قهرمانلو وارد بسکتبال شدند تا پایه‌گذار نسل جدید بسکتبال باشند.

ماهتابانی در بین جوانان آن روزهای بسکتبال ایران از بهترین بازیکنان بود و خیلی زود در جمع ملی‌پوشان بسکتبال قرار گرفت. او از همان زمان تا روز درگذشتش در تیم ملی بسکتبال کاپیتان بود.

ماهتابانی ستاره دهه 30

ماهتابانی در رقابت‌های بین‌المللی چند جانبه در ترکیه، هند، پاکستان و ایران کاپیتان ایران بود و بازیکنان بزرگ آن دوره نظیر قهرمانلو با وجود حضور ماهتابانی کمتر فرصت کاپیتانی داشتند.

بعد‌ها که ماهتابانی در یک حادثه در دریا غرق شد، کاپیتانی تیم ملی بین چند نفر از جمله قهرمانلو، محمود مشحون و محمود عدل دست به دست شد.

بازیکنانی مانند محمود عدل نیز در دو رشته والیبال و بسکتبال به موفقیت‌های زیادی رسیدند؛ اما در نهایت بازیکنانی که تمرکز بیشتری روی یک ورزش می‌گذاشتند موفق‌تر عمل می‌کردند.

بسکتبال با این روش پیش رفت تا این‌که نوبت به نادرکاشانی در اواخر دهه 30 و اوایل دهه 40 رسید.

کاپیتان 2 دهه بسکتبال ایران

با همان توپ پارچه‌ای که نادرکاشانی درست کرده بود و در اتاقش هر بار به دلیل بازی کردن بسکتبال، اشیای قیمتی می‌شکست یک روز کاپیتان تیم ملی شد. پیرمرد امروز بسکتبال ایران کاپیتان بی‌حرف و حدیث دوران ورزشی خود بود.

وقتی مربیان قدیمی مانند بیژن قهرمانلو از بازی‌های نادر کاشانی می‌گویند تصور این‌که کسی دیگر می‌توانست بجای او کاپیتان ایران باشد، سخت است.

کاشانی نزدیک به دو دهه کاپیتانی بسکتبال ایران را تجربه کرد. در دهه 50 با وجود بازیکنانی مانند خلخالی، قره‌خانی، ایلیاوی و محمدرضا مشحون، انتخاب کاپیتان تیم ملی کار ساده‌ای نبود؛ اما تجربه و بازی‌های درخشان کاشانی او را در صدر بازیکنان همدوره خود قرار داد.

کاپیتان‌های بعد از انقلاب

بعد از انقلاب، کاپیتان‌های بسکتبال ایران نسل به نسل تغییر کرد. این ورزش به حدی گسترش پیدا کرد که هر روز تعداد بازیکنان آن بیشتر شد و بالطبع رقابت بر سر کاپیتانی اوج گرفت.

امیر ایلیاوی، عباس مرشدی، امیر سبکتکین و حسن میرزاآقابیگ، کاپیتان‌های بسکتبال ایران در بحبوحه انقلاب و جنگ تحمیلی بودند.

بعد از عزیمت سبکتکین به آمریکا و دوران بازنشستگی مرشدی، حسن میرزاآقابیگ تنها کاپیتان بسکتبال ایران در اواخر دهه 60 شد، اگرچه بازیکنانی مانند بهمن فرزانه و مصطفی هاشمی در دوره‌هایی کاپیتانی را بین خود تقسیم کردند.

انتخاب کاپیتان برای تیم ملی علاوه بر شایستگی‌های اخلاقی و فنی که بازیکنان داشتند به سلیقه و انتخاب مربیان هم مربوط بود. مربیان تیم‌های رنگی، کاپیتان‌ها را از بین بازیکنان خود برمی‌گزیدند و حتی در سال‌های پیش‌تر، کاپیتان‌ها در تعیین مربیان نقش مهمی به عهده داشتند.

در آغاز دهه 70 سعید ارمغانی بسکتبال منظمی را در بین بازیکنانی که تا پیش از او آمده بودند در پست‌های بیرونی بازی کرد و به دلیل رفتار ستایش‌آمیزی که داشت بعنوان کاپیتان ایران برگزیده شد.

او چندی بعد به توصیه مربیانی مانند جورج شیرالیو که به ایران آمده بود به مجارستان رفت تا کاپیتانی تیم ملی بسکتبال در سال‌های بعد بین بازیکنانی مانند محمد ایزدپناه و محسن صادق‌زاده دست به دست شود. صادق‌زاده چند دوره در بازی‌های آسیایی و جام ملت‌ها برای بسکتبال ایران کاپیتانی کرد.

با خداحافظی او، مهران حاتمی این مسئولیت را عهده‌دار شد و سپس تاریخچه کاپیتان‌های بسکتبال ایران با نام‌هایی چون بهزاد افرادی، کرم احمدیان و سعید تابش‌نیا پر شد.

در این بین برخی بازیکنان مانند سعید خانی یا مهدی دوانی‌زاده در مدت کوتاهی کاپیتان شدند اما زمان کاپیتانی پویا تاجیک بیشتر ادامه داشت تا این‌که در سال‌های اخیر نوبت به محمدصمد نیکخواه‌بهرامی رسید.

کاپیتان پرافتخار

نیکخواه‌بهرامی متعلق به نسل طلایی بسکتبال است و در تاریخچه بسکتبال ایران از همه کاپیتان‌های دورهای قدیم و جدید، افتخارات بیشتری دارد.

او دوبار در سال‌های 2007 و 2009 برق طلای قهرمانی آسیا را بر سینه خود دید. صمد نیکخواه‌بهرامی چه به عنوان بازیکن کمکی و چه اصلی بارها جام قهرمانی باشگاه‌های آسیا را مال خود کرد.

در روزهایی که بسکتبال ایران بازیکنانی مانند حامد حدادی و مهدی کامرانی را به عنوان بازیکنان برتر بسکتبال در تاریخ این ورزش دارد، کاپیتانی صمد نیکخواه‌بهرامی به مدت چند سال، نشان از اقتدار و ثبات این بازیکن دارد.

محمد رضاپور - گروه ورزش