قراضه‌های بلاتکلیف

خودروهای فرسوده‌ای که هفته‌ها از نقطه‌ای که پارک شده‌اند، تکان نخورده‌اند، هم فضای عمومی شهر را اشغال کرده‌اند و چهره نازیبایی به کوچه و خیابان داده‌اند، بدون این‌که مالکان این خودروها کوچک‌ترین مسئولیتی را در این زمینه متوجه خود بدانند.

وصله ناجور بر چهره شهر

مسئولیت خودروهای فرسوده رهاشده در گوشه و کنار شهر با کیست؟ شهروندی که مالک خودروست و با بی‌مسئولیتی آن را مانند کالایی که عمر خودش را کرده و بلااستفاده در فضای عمومی شهر رها می‌کند، اما باز هم دلش نمی‌آید آن را بفروشد یا از مقابل چشم خود به محل دیگری منتقل کند و هفته‌ها و ماه‌ها همه اهالی محل را به تماشای اجباری این صحنه ناخوشایند خودروی قراضه‌ای که از آن جز چندتکه آهن‌پاره چیزی نمانده، محکوم می‌کند یا سازمان‌های مسئول مانند شهرداری‌ها که وظیفه برخورد با هرگونه سد معبر و آلودگی بصری در شهر را به عهده دارند؟

عظیم رجب‌پور، کارشناس مسائل شهری در گفت‌وگو با «جام‌جم» بخشی از این مسئولیت را متوجه شهروندان و بخشی را متوجه شهرداری‌ها می‌داند.

وی معتقد است: اگر شهروندان تعریف درستی از زیبایی داشته باشند و در قبال محله‌ای که در آن زندگی می‌کنند، احساس مسئولیت کنند، قطعا خودروی اسقاطی و فرسوده خود را ماه‌ها و شاید سال‌ها در گوشه کوچه و خیابان رها نمی‌کنند.

رجب‌پور خودروی فرسوده را هم نوعی زباله جاگیر که آلاینده‌ای هم برای محیط‌زیست محسوب می‌شود، می‌داند و با اشاره به گذشته می‌گوید: تا چند سال پیش، شهرداری سیاستی را پیگیری می‌کرد مبنی بر این‌که شهروندان تشویق می‌شدند به این‌که خودروی فرسوده خود را از خیابان و کوچه جمع‌آوری کنند و در صورت رویت هم شهروندان متخلف را جریمه می‌کرد، اما حالا این خودروها در کوچه و خیابان رها می‌شود تا به محلی برای زندگی حیوانات مؤذی یا متکدیان و بی‌خانمان‌ها تبدیل شود و چهره شهرمان را زشت کند.

البته این تنها دردسر خودروهای بلاتکلیف در شهر نیست، این خودروها به دلیل داشتن رنگ و مواد شیمیایی، اکسیدهایی از خود در هوا منتشر می‌کنند که به لحاظ زیست‌محیطی، زمین را آلوده می‌کند.

این کارشناس معتقد است: شهرداری باید برای سر و سامان دادن به وضع این خودروها چاره‌ای بیندیشد، زیرا وجودشان باعث مخدوش‌شدن چهره زیبای شهرمان می‌شود و اگر ادعا داریم نگران محیط‌زیست شهری و زیبایی بصری شهرمان هستیم، باید برای جمع‌آوری آنها به عنوان آلاینده زیست‌محیطی​کاری کنیم، چراکه رهاشدن این خودروها در شهر، هم چهره شهر را زشت می‌کند و هم نشان‌دهنده بی‌تد​بیری مدیریت شهری است.

رجب‌پور پیشنهاد می‌دهد: شهرداری‌ها می‌توانند این خودروها را برداشته، دستی بر سر و روی آنها بکشند و به‌عنوان ماکت داخل این خودروها را خاک بریزند و گل‌کاری کنند و در مکان‌هایی از شهر که جلوه زیبایی به محیط می‌بخشد، قرار دهند.

این کارشناس مسائل شهری به تجربه برخی کشورها در این زمینه نیز اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: هرچند ممکن است موضوع خودروهای اسقاطی و فرسوده در کشورهای دیگر به اندازه کشور ما نمود نداشته باشد، اما معمولا در بسیاری از کشورها مکان خاصی برای نگهداری از این خودروها در نظر گرفته می‌شود.

به گفته رجب پور، مدل‌هایی که در کشورهای دیگر برای کالاهای اسقاطی به اجرا در می‌آید، می‌تواند الگوی مناسبی برای این کار باشد، به عنوان مثال در برخی کشورها شماره خاصی طراحی‌شده که شهروندان می‌توانند با آن تماس بگیرند و درخواست کنند که بیایند و کالاهای بدون استفاده و فرسوده مانند قطعات اسقاطی رایانه‌شان را جمع‌آوری کرده و به مکان دیگری منتقل کنند.

شهرداری: کار به این سادگی نیست

گرچه به نظر می‌رسد همگان مسئولیت جمع‌آوری خودروهای فرسوده رها شده در گوشه و کنار شهر را متوجه شهرداری می‌دانند، اما مسئولان شهرداری نظر دیگری دارند، آنها می‌گویند هرچند اکنون این کار از سوی شهرداری‌های مناطق انجام می‌شود، ولی کار به این سادگی‌ها هم که به نظر می‌رسد، نیست.

معاون خدمات شهری شهرداری در گفت‌وگو با «جام‌جم» توضیح می‌دهد: این طور نیست که بشود هر‌خودروی بی‌صاحب فرسوده‌ای را که در گوشه خیابان و کوچه رها شده جمع‌آوری کرد چون ممکن است در میان این خودروها، خودروی سرقتی باشد یا حتی برخی از آنها صاحب داشته باشد.

مجتبی عبداللهی می‌گوید: بارها اتفاق افتاده خودروی فرسوده‌ای که ماه‌ها در کوچه‌ای رها شده بود، به درخواست شهروندان جمع‌آوری شده، اما چندی بعد صاحب آن خودرو پیدا شده و از شهرداری شکایت کرده و حتی ادعای خسارت هم کرده است.

معاون خدمات شهری شهرداری تهران می‌گوید ​ هم‌اکنون برای جمع‌آوری خودروهای مستهلک بلاتکلیف از سطح شهر​ باید مراحل قانونی طی شود، به این معنی که شهرداری باید در یک دوره یک ماهه و در سه مرحله به فاصله هر 10 روز یکبار، اخطاریه‌ای را روی خودروی فرسوده‌ای که بلاتکلیف در گوشه خیابان یا کوچه‌ای رها شده​ نصب کند تا در صورت داشتن مالک، وی خودروی خود را از آن محل منتقل کند، اما در صورتی که با گذشت دوره یک ماهه از مالک خودرو خبری نشود، آن وقت شهرداری می‌تواند با گرفتن حکم قضایی از دادگاه، برای جمع‌آوری و انتقال خودرو اقدام کنند.

عبداللهی تاکید می‌کند: نگهداری این خودروها برای شهرداری هم هزینه دارد، چون پارکینگ‌هایی که برای انتقال و نگهداری از این خودروها در نظر گرفته شده متعلق به بخش خصوصی است و شهرداری هم باید برای نگهداری این خودروها در این پارکینگ‌ها هزینه بپردازد.

با 137 تماس بگیرید

هرچند شهرداری‌ها برای جمع‌آوری خودروهای فرسوده رها شده در شهر باید هفت‌خوان را بگذرانند، اما معاون خدمات شهری شهرداری تهران با این حال تاکید می‌کند ​ شهروندان می‌توانند در صورت مشاهده خودرویی که مدت‌ها بلاتکلیف در کوچه و خیابان محل سکونت‌شان رها شده با سامانه 137 شهرداری تماس بگیرند تا شهرداری منطقه پس از طی مراحل قانونی نسبت به تعیین تکلیف این خودرو اقدام کند.

گرچه مسئولان شهرداری معتقدند​ برخی الزامات قانونی دست آنها را برای این که در مورد خودروهای فرسوده بلاتکلیف بتوانند سریع وارد عمل شوند بسته است، اما راهنمایی و رانندگی می‌گوید قانون به آنها اجازه صریح داده که درخصوص خودروهای بلاتکلیف وارد عمل شود.

مراکز اسقاط؛ خط پایان خودروهای بی‌صاحب

کافی است شهروندان تماس بگیرند و گزارش خودرویی را که از نظر آنها مشکوک به نظر می‌رسد و مالک آن مدت‌هاست سراغی از آن نگرفته​ به پلیس گزارش دهند تا نیروهای راهنمایی و رانندگی در محل حاضر شوند و این خودرو را به پارکینگ منتقل کنند تا تکلیفش روشن شود.

رئیس پلیس راهور تهران در گفت‌وگو با «جام‌جم» با بیان این‌که براساس مصوبه هیات دولت، پلیس اجازه دارد​ در مورد خودروهای بلاتکلیف در شهر اقدامات قانونی را انجام دهد، تاکید می‌کند: شهروندان حق ندارند صرفا به این دلیل که خودرویشان به دلیل فرسوده بودن امکان حرکت ندارد، مدت‌ها آن را در کوچه و خیابان رها کنند و فضای عمومی شهر را که متعلق به همه شهروندان است، اشغال کنند.

حسین رحیمی توضیح می‌دهد ​ پس از انتقال خودرو به پارکینگ، از روی مشخصات خودرو به مالک اطلاع داده می‌شود که خودروی وی به دلیل بلاتکلیف بودن به پارکینگ منتقل شده و باید هرچه سریع‌تر برای تعیین تکلیف آن اقدام کند وگرنه خودرو به مراکز اسقاط تحویل داده خواهد شد.

وی این را هم می‌گوید که به محض مراجعه مالک خودرو، امکان ترخیص آن از پارکینگ وجود دارد البته به ازای هر روز که خودرو در پارکینگ متوقف باشد، مالک خودرو باید هزینه این توقف را بپردازد.

رئیس پلیس راهور تهران تصریح می‌کند: بر‌اساس قانون، پلیس حتی اجازه دارد از تردد خودروهای فرسوده‌ای که آلایندگی بالایی دارد در شهر جلوگیری کند، اما متاسفانه به دلیل نبودن زیرساخت‌های لازم برای نوسازی و تعویض این خودروها هم‌اکنون هزاران دستگاه خودروی فرسوده در شهرها تردد کرده و هوای شهرها را آلوده می‌کنند و پلیس راهور هم چاره‌ای جز کوتاه آمدن ندارد.

فضای عمومی شهر، حق همه شهروندان

کوچه و خیابان، حیاط خانه هیچ شهروندی نیست، فضای عمومی شهر متعلق به همه شهروندان است، بنابراین ایجاد سد معبر و اشغال این فضا برای مدت طولانی از یک سو و هر کاری که موجب زشت شدن چهره شهر شود از سوی دیگر، در‌واقع نادیده گرفتن حقوق شهروندی دیگران است؛ در حالی که هر یک از ما می‌توانیم نسبت به رعایت این حق​مسئولیت‌پذیرتر باشیم.

پوران محمدی - گروه جامعه