کم و زیاد ید خطرناک است

کم‌کاری غده تیروئید در میان بیماری‌های غدد درون‌ریز یکی از شایع‌ترین‌ها پس از بیماری دیابت است. برای درمان آن معمولا استفاده از غذاهای غنی از ید توصیه می‌شود، اما باید توجه داشت مصرف بیش از اندازه ید در رژیم غذایی می‌تواند عوارض بالینی این بیماری را بشدت افزایش دهد. عوارض ناشی از کم‌کاری غده تیروئید اغلب در معاینه‌های بالینی قابل تشخیص نیست، اما دانشمندان معتقدند مصرف بی‌رویه ید و عوارض بالینی حاصل از کم‌کاری تیروئید چندان با بیماری‌های قلبی بی‌ارتباط نیست.

کمبود ید یک معضل مهم بهداشتی در سراسر جهان تلقی می‌شود، اما متاسفانه مضرات مصرف زیاد ید چندان مورد توجه قرار نگرفته است. ید یک ترکیب معدنی است که در نمک ید دار، غذاهای دریایی، تخم‌مرغ‌، لبنیات و برخی از انواع نان‌ها یافت می‌شود. کمبود ید بیشتر در مناطق کوهستانی شایع است، اما علت اهمیت این ماده معدنی چیست؟ ید توسط غده تیروئید مورد استفاده قرار می‌گیرد و از این طریق کمک می‌کند متابولیسم بدن تنظیم شود. این ماده معدنی بخصوص در سیر رشد طبیعی کودکان و نوزادان نیز تاثیر بسزایی دارد.

کمبود ید در طول دوره جنینی و مراحل ابتدایی رشد کودکان دلیل عمده اختلالات مغزی است. بدون شک به همین دلیل است که بیشتر تحقیقات و پژوهش‌ها به سمت استفاده نادرست از ید گرایش پیدا کرده است، اما این که واقعا مصرف چه میزان ید زیاد محسوب می‌شود، موضوعی است که در بیشتر موارد از آن غفلت می‌شود. بتازگی تحقیقی در این زمینه انجام شده که نتایج حاصل از آن در مجله تغذیه بالینی چاپ شده است. این مقاله حاصل مطالعات محققان چینی ظرف مدت پنج هفته متوالی است. تحقیقات به صورت کاملا تصادفی روی نحوه تغذیه و میزان مصرف مقادیر گوناگون ید در افراد بزرگسال سالم انجام شده است. در این مقاله آمده که مصرف مقادیر نسبتا بالای ید باعث بروز اولین نشانه‌های کم‌کاری غده تیروئید می‌شود. از علائم بالینی کم‌کاری غده تیروئید که اغلب قابل تشخیص نیست، می‌توان به مواردی نظیر خستگی، افسردگی، خشکی پوست و افزایش وزن اشاره کرد. محقق ارشد این تیم تحقیقاتی وانکی ژانگ از دانشگاه علوم پزشکی تیان جیندر در مقاله خود حداقل به مردم کشور چین توصیه می‌کند در طول روز بیشتر از 800 میکروگرم ید مصرف نکنند. بدیهی است مقادیر مجاز در کشورهای مختلف متغیر است. به عنوان مثال در آمریکا اصول بهداشتی حاکی از آن هستند که حد مجاز برای مصرف ید در بزرگسالان حدود 1100 میکروگرم در روز است.

دکتر الیزابت پیرس استادیار دانشگاه بوستون که خود در این تحقیق شرکت نداشته، می‌گوید که اغلب افراد در آمریکا خیلی کمتر از 800 میکروگرم ید را در طول روز مصرف می‌کنند. وی همچنین هشدار می‌دهد مصرف مکمل‌های دارویی یا مولتی‌ویتامین‌هایی که بیشتر از 150 میکروگرم ید را وارد بدن می‌کنند، خطرناک است. پروفسور پیرس که خود نیز مطالعاتی در زمینه مصرف ید و تاثیر آن بر غده تیروئید انجام داده، می‌گوید در مجموع اغلب افراد حد کافی و لازم ید را در طول وعده‌های غذایی دریافت می‌کنند ولی البته استثناهایی هم وجود دارد. برخی از افراد خاص همچون زنان باردار باید حتما برای تامین ید کافی از مکمل‌های دارویی استفاده کنند. توصیه وزارت بهداشت آمریکا این است که افراد بزرگسال روزانه 150 میکروگرم، زنان باردار 220 میکروگرم و زنان شیرده 290 میکروگرم ید را از طریق مکمل‌های دارویی دریافت نمایند. انجمن تیروئید این کشور نیز توصیه کرده که زنان باردار و مادران شیرده حتما از ویتامین‌های حاوی ید استفاده کنند، زیرا مصرف ید کمتر نه‌تنها می‌تواند خطر سقط جنین و مشکلات مربوط به غده تیروئید را در مادران افزایش دهد بلکه در عین حال خطر ناتوانی‌ها و اختلالات مغزی را نیز در کودکان افزایش می‌دهد.

دکتر پیرس و همکارانش معتقدند افراد گیاهخوار نیز باید از مکمل‌های دارویی حاوی ید استفاده کنند. آنها پس از انجام یکسری تحقیقات متوجه شدند که در اغلب افراد گیاهخوار میزان ید بدن از حد متوسط توصیه شده کمتر است.

چه کسی هستید و کجا زندگی می‌کنید؟

یافته‌های اخیر تیم تحقیقاتی چینی براساس آزمایش‌هایی است که روی 256 نفر بزرگسال سالم انجام شده است. تحقیقات نشان داد عوارض بالینی کم‌کاری غده تیروئید در افرادی که روزانه 400 میکروگرم ید دریافت می‌کنند، تا حد 5 درصد بیشتر است، اما افرادی که روزانه 2000 میکروگرم ید دریافت می‌کنند، عوارض بالینی کم‌کاری غده تیروئیدشان حدود 47 درصد بیشتر از افراد عادی است. دکتر پیرس یادآور شد این اطلاعات از آنجا حائز اهمیت است که اطلاعاتی از این دست که مربوط به مصرف مازاد ید است، وجود ندارد. حتی بررسی‌های اخیر نشان داده افزایش خطر بیماری‌های قلبی در بلندمدت با مصرف بی‌رویه ید بی‌ارتباط نیست. محققان بر این باورند که شرایط آب و هوایی و نوع خاک منطقه نیز در این معادله بسیار تاثیرگذار است، اما در مجموع همه تاثیرات بستگی به افراد گوناگون و محل‌هایی دارد که در آنها زندگی می‌کنند.

انستیتوی پزشکی ایران حداکثر مقدار مجاز و سالم را برای دریافت ید در کودکان یک تا سه سال 200 میکروگرم در روز، کودکان سه تا 9 سال 300 میکروگرم در روز، نوجوانان 9 تا 13 سال 600 میکروگرم در روز، جوانان 14 تا 18 سال 900 میکروگرم در روز، بزرگسالان اعم از زن و مرد 1100 میکروگرم در روز، زنان باردار و شیرده کمتر از 18 سال 900 میکروگرم در روز، زنان باردار و شیرده بین 19 تا 50 سال 1100 میکروگرم در روز اعلام کرده است.

فرناز حیدری/ جام‌جم