تلویزیون ‌خودش را هم نقد می‌کند

در این مصاحبه، فرصتی برای طرح سوالات اساسی درباره سیاست‌های کلی و جزئی تلویزیون فراهم شد؛ سوالاتی که مسائل متنوعی همچون شبکه‌های تازه‌تاسیس، فیلم‌های تلویزیونی، محدودیت‌های ایجاد شده برای مجریان، ممنوع‌التصویر شدن چهره‌های تلویزیون، ساماندهی برنامه‌های شبانگاهی و... را دربر می‌گرفت.

معاون سیما به تک‌تک سوالات بادقت و حوصله پاسخ گفت و چاشنی صراحت را هم فراموش نکرد. او تاکید کرد خودش هم نسبت به برخی اتفاقات رخ داده در تلویزیون مثل حضور همزمان مجریان در شبکه‌های مختلف نقد دارد و در برخی موارد قرار است تغییراتی هم ایجاد کند.

این گفت‌وگو در دفتر علی دارابی واقع در طبقه سیزدهم ساختمان تولید صدا و سیما انجام شد؛ نقطه‌ای که پنجره‌اش شما را به دیدن نمایی زیبا از شهر تهران و ساختمان‌های مسکونی مخاطبان پرشمار تلویزیون دعوت می‌کند.

آیا در تلویزیون منظومه و نقشه راهی برای تولیدات وجود دارد و آنچه تولید می‌شود، چقدر با این نقشه هماهنگ است؟‌

ما برای تولیدات‌مان، هم منظومه و هم نقشه راه داریم. در سازمان صدا و سیما بحثی به نام افق رسانه داریم که جزو اسناد بالادستی ماست. برنامه پنجساله داریم و مطالبات مقام معظم رهبری در احکامشان هم مشخص است. اما دو سه کار مهم هم انجام داده‌ایم، مثلا منظومه فکری را برای کارهای الف ویژه (فاخر)‌ تدوین کرده‌ایم. این منظومه دو اصل دارد که یکی گفتمان قرآن و عترت و دیگری نظام امامت و ولایت است. ما بر پایه مولفه‌هایی این دو گفتمان کارهایمان را تولید می‌کنیم. مثلا ما می‌گوییم نظام هالیوود مبتنی بر لیبرالیسم است. لیبرالیسم شامل حق رای، آزادی، فمینیسم،‌ اومانیسم و صلح و دموکراسی می‌شود. اینها این مولفه‌ها را در کارهای خودشان نشان می‌دهند. ما در تلویزیون گفتیم نقطه مورد نظر ما نظام امامت و ولایت است.

ما یک نظام مردم‌سالاری دینی داریم. مولفه‌های این نظام چیست؟‌ این مردم‌سالاری مبتنی بر عدالت، خداباوری و مشارکت مردم است. بنابراین باید این چیزها را در تولیداتمان جانمایی کنیم. اگر بخواهم به صورت خلاصه بگویم تولیدات ما مبتنی بر نقشه راه و اسناد مصوب در معاونت سیماست. ما اصول هفتادگانه‌ای را برای کارهای نمایشی تدوین کرده‌ایم. رهبری دستور فرموده‌اند ارتقای معرفت دینی در کارها لحاظ شود. ما در برنامه‌های معارفی این نکته را عملیاتی کرده‌ایم.

فکر نمی‌کنید ابلاغ این اصول هفتادگانه باعث سخت شدن کار هنرمندان شود؟ یعنی کارگردان باید به بایدها و نباید‌های زیادی فکر کند و این‌طور دست و پای هنرمند بسته می‌شود. مثلا شما گفته‌اید در کارها تلخی و سیاهی وجود نداشته باشد و به جایگاه خانواده توجه شود و... قبول دارید یک مولف هنگام ساخت اثر مدام باید به این چیزها فکر کند؟‌

ما بخش خصوصی نیستیم، یک نهاد حاکمیتی هستیم. اصول کارمان باید روشن باشد. این 60، 70 اصل به معنای توضیح مسائل ریز است، وگرنه همه اینها را می‌شود در 20 اصل خلاصه کرد. مثلا ما گفته‌ایم ممنوعیت خشونت که در 10 بند ریز شده است. مثلا گفته‌ایم فرو رفتن چاقو در شکم را نباید نشان بدهیم. کثرت اینها به معنای محدودیت نیست. اتفاقا این کار به معنای تسهیل نظام تولید است. تولیدکننده باید بداند چه چیزهایی را می‌تواند تولید کند. در سینما مخاطب بنا به اراده خودش انتخاب می‌کند که چه ببیند، اما تلویزیون عضوی از خانه همه مردم است. دکتر حدادعادل می‌گفت تلویزیون محترم‌ترین فرد خانواده است، چون همه به سمت تلویزیون می‌نشینند و نگاهش می‌کنند. تلویزیون باید اخلاق‌گرا باشد تا خانواده‌ها با آرامش برنامه‌هایش را تماشا کنند. ما هم یک خانواده اسلامی و فرهنگی هستیم. این اصول نظام تولید را تسهیل می‌کند.

در چند سال اخیر، رویکرد معاونت سیما به ایجاد شبکه‌های جدید روی گیرنده‌های دیجیتال بوده است. اولا فلسفه راه‌اندازی این شبکه‌ها چیست و ثانیا چرا در عملکردشان موازی​کاری دیده می‌شود؟ مثلا شبکه‌های تماشا، آی‌فیلم و نمایش هر سه کارهای نمایشی را پخش‌می‌کنند.

برای شروع این بحث چند نکته را باید در نظر داشته باشیم؛ اول این که تا سال 2015 در کل دنیا سیستم آنالوگ تعطیل می‌شود، الان این‌طور نیست که در یک نقطه از دنیا اتفاقی بیفتد و در جای دیگری با 30 سال تاخیر همان اتفاق تکرار بشود. کشور ما هم الزاما باید به سمت دیجیتالی شدن حرکت کند.

نکته دوم؛ تخصصی شدن شبکه‌هاست. ما از دوره شبکه‌های عمومی گذشته‌ایم. مخاطب می‌خواهد وقتش را مدیریت کند و بنشیند در زمان مشخص یک برنامه را تماشا کند. مساله سوم هویت داشتن شبکه است. دوران سوپرمارکتی شبکه‌ها به پایان رسیده است. شما در یک سوپرمارکت همه چیز پیدا می‌کنید، اما شبکه‌های تلویزیون باید هویت داشته باشند. بر این اساس، ما به شبکه‌های جدیدی دست پیدا کرده​ایم. افتتاح شبکه‌های مستند، ورزش، پویا و نمایش کار واجبی بود. در روزهای پایانی سال، دو شبکه تماشا و سلامت را رسما افتتاح خواهیم کرد. با افتتاح آنها تعداد شبکه‌ها به عدد 20 می‌رسد. شبکه‌ آی‌فیلم در حوزه برون‌مرزی فعالیت می‌کند و در زیرمجموعه معاونت سیما قرار نمی‌گیرد. این شبکه برای مخاطبان خارج از کشور افتتاح شده و فقط بناست سریال‌های ایرانی را برای مخاطبان خارجی پخش کند. زبان آنها زبان بین‌المللی است. اول برای کشورهای عربی افتتاح شده و بعد زبان انگلیسی هم به آن اضافه شده. چون آی‌فیلم زودتر از نمایش و تماشا افتتاح شده دوستان ما زبان فارسی را هم رویش گذاشتند. سیستم گیرنده دیجیتال که آمد، مردم یکسری سریال‌ها را از طریق آی‌فیلم دیدند. آی‌فیلم ماموریت برون‌مرزی دارد. با آغاز فعالیت شبکه تماشا، زبان فارسی آی‌فیلم باید حذف شود. البته این اتفاق باید در یک مدت زمانی رخ دهد. شبکه تماشا سریال‌های ایرانی و خارجی پخش می‌کند. ولی آی‌فیلم نباید سریال خارجی پخش کند. شبکه تماشا جدول شبکه‌های ما را تکمیل می‌کند. به‌عنوان مثال در نوروز سال 92، شبکه تماشا سریال‌های نوروزی را بازپخش می‌کند. شبکه نمایش اصلا سریال پخش نمی‌کند. بنابراین حوزه کار اینها از یکدیگر تفکیک شده است.

یعنی شما معتقدید آی‌فیلم باید بخش فارسی‌اش‌را حذف کند؟‌

بحث اعتقاد من نیست. باید این کار بشود. ضرورتی ندارد که‌ آی‌فیلم به زبان فارسی برنامه پخش کند.

خیلی از سریال‌های الف ویژه با نگاتیو ضبط شده‌اند. با توجه به رونق فیلمبرداری دیجیتال آیا برنامه‌ای برای حذف سیستم‌های قدیمی دارید؟‌

در کل ما داریم به سمت HDمی‌رویم. در مسابقات المپیک هم دیدیم کیفیت تصاویر خیلی بهتر شده بود، چون از سیستم HD استفاده می‌کردند. جشنواره فجر هم دیجیتال برگزار شد. یک الزاماتی از بیرون خودش را بر ما دیکته می‌کند. بخش فنی باید زیرساخت‌ها را آماده کند تا ما اعلام کنیم تولید براساس سیستم موجود متوقف می‌شود. در این رابطه دوره‌های آموزشی هم گذاشته‌ایم. استادانی از خارج آمده‌اند و کلاس‌هایی گذاشته‌اند. دانشگاه صدا و سیما در این زمینه فعال است.

ما نمی‌توانیم سختگیری کنیم که همه با HD کار کنند، اما چون در شرایط تحریم قرار گرفته‌ایم خیلی از قطعات را نداریم، اما داریم نظام تولید را به سمتی می‌بریم که نگاتیو حذف بشود، اما اگر دیدید در آینده از هر دو استفاده می‌کنیم به خاطر محدودیت‌هاست.

یک‌بار اشاره کردید شبکه‌های جدید در جهت سیاست مدیریت داشته‌ها شکل گرفته اند. سخن شما به این معناست که این شبکه‌ها دست به تولید نمی‌زنند و فقط کارهای تکراری و قدیمی را پخش می‌کنند؟‌

شبکه‌های نسل جدید عمدتا شبکه‌های تامینی هستند. اینها باید جدول پخش خوبی از آنچه ما داریم طراحی کنند؛ اما این موضوع برای هر شبکه‌ متفاوت است. مثلا ما کارکرد شبکه ورزش را 60 به 40 دیده‌ایم. 60 درصد برنامه‌های این شبکه تولیدی است. بخش عمده شبکه مستند تامینی است، اما برنامه‌های تولیدی هم دارد. شبکه نمایش برخی برنامه‌ها مثل زیگزاگ و حس مشترک تولید کرده است، اما بنا نیست شبکه نمایش و تماشا فیلم و سریال تولید کنند. ما به شبکه نمایش اجازه داده‌ایم برخی فیلم‌های خارجی را برای نخستین بار پخش کند. ممکن است این اتفاق در شبکه تماشا هم رخ دهد.

برخی تهیه‌کنندگان سازمان صدا و سیما گلایه می‌کنند به آنها کار سفارش داده نمی‌شود و سفارش‌ها عمدتا روانه تهیه‌کنندگان بیرون از سازمان می‌شود. برای این گلایه‌ها چه پاسخی دارید؟‌

امروز افتخاراتی وجود دارد که حاصل کار گذشتگان است. آنها زحمت کشیده‌اند و ما کارشان را تکمیل می‌کنیم، اما برخی سیاست‌های نادرست هم وجود داشته است. در گذشته تهیه‌کنندگی تبدیل به شغلی در داخل سازمان شد. یک کارمند رسمی، هم حقوقش را می‌گرفت و هم تهیه‌کننده بود. این کارمند، هم سر کار بود و هم نبود. چند سال است که جلوی این کار گرفته شده است. اولا باید رقابت سالمی میان تهیه‌کنندگان ایجاد شود.

ما باید تهیه‌کنندگان خوب را تشویق و حمایت کنیم. باید به این افراد کار بیشتری بدهیم. اگر تهیه‌کننده‌ای ده کار خوب تولید کرده باید حمایت شود. در سال‌های اخیر تهیه‌کننده رسمی نداشته‌ایم. این کار نتوانست جریان مهمی را ایجاد کند که سازمان بتواند با بخش خصوصی رقابت کند. این کار نظام تولید و کارمندی را به هم می‌ریخت. الان ما تهیه‌کننده رسمی و غیررسمی نداریم. هر تهیه‌کننده‌ای- چه رسمی و چه غیر‌رسمی- اگر کار ضعیف داشته باشد به او کار نمی‌دهیم. به شبکه‌ها هم همین موضوع اعلام شده است. ما نظام تهیه‌کنندگی را که با مشارکت خود تهیه‌کنندگان تدوین شده، بزودی ابلاغ می‌کنیم.

در حوزه تولیدات نمایشی یک بار اشاره کردید برنامه‌ریزی دوسالانه داشته‌اید. جزئیات این برنامه به‌چه صورت است؟‌

ما برای تولیدات نمایشی تا نوروز 94 برنامه‌ریزی کردیم. با مدیران گروه فیلم، سریال و سیما فیلم جلسه‌ای گذاشتیم و بحث و بررسی کردیم. در مجموع 187 عنوان کار نمایشی تعریف کردیم که 51 سریال مربوط به مناسبت‌های مذهبی است. قرار است در نوروز هفت عنوان، در تابستان 16عنوان و در ماه مبارک رمضان هشت عنوان سریال ساخته شود. هفت و 13 عنوان سریال هم برای دهه فجر در نظر گرفته شده است. این برنامه دو سالانه است. برای نوروز همین امسال برخی شبکه‌ها دو سریال تولید می‌کنند.

این کار را به دو دلیل انجام می‌دهیم. ما تاکید کرده‌ایم که کار باید برای قبل از عید آماده بشود. دومین مورد بحث جذابیت است. ما باید حق انتخاب داشته باشیم. برخی منتقدان فکر می‌کنند سیاست تولید ما روشن نیست. اتفاقا روشن است، ولی ما باید حق انتخاب داشته باشیم و به همین خاطر تولید را دو برابر کرده‌ایم.

مثلا امسال شبکه یک به جز پایتخت 2 چه کاری را دردست تهیه دارد؟‌

این شبکه فقط یک کار دارد. گاهی وقت‌ها ما سریالی به‌سیمافیلم سفارش می‌دهیم و کار آنها بهتر در می‌آید. نوروز گذشته شبکه‌های یک و سه هر کدام دو تا سریال داشتند. شبکه سه مسیر انحرافی را داشت که بعد از نوروز پخش شد. ما نمی‌خواهیم بعد از عید آنتن شبکه‌ها افت کند. آنتن باید کارش را گرم و جذاب ادامه بدهد.

در حوزه اجرا می‌بینیم برخی از مجریان یکباره حذف می‌شوند و مدت‌ها خبری از آنها نیست. این‌طور بازار شایعات خیلی داغ می‌شود و این تصور به‌وجود می‌آید شما به خاطر فلان جمله یک مجری را ممنوع‌التصویر کرده‌اید. محدودیت‌هایی که برای مجریان قائل می‌شوید به‌چه صورت است؟‌

در مورد مجریان باید دو سه نکته را عرض کنم. در تلویزیون امور مجریان را سامان داده‌ایم. در حوزه مجریان چند کار انجام شده است. یکی این که گفته‌ایم مجریان باید کار تخصصی انجام دهند. یک مجری در گذشته در چند شبکه دیده می‌شد که الان در یک شبکه است. همچنین برای مجریان شناسنامه کاری تعیین کرده‌ایم که هر مجری متعلق به یک شبکه است و باید در همان شبکه برنامه اجرا کند. در شرایط ضروری با همکاری مدیر شبکه و مدیر امور مجریان، مجری می‌تواند در دو شبکه باشد. مثلا آقای مرتضی حیدری، مجری شبکه جام‌جم است. الان شبکه یک در برنامه پایش از ایشان استفاده می‌کند. بعضی مجریان برنامه‌ای هستند. یک برنامه روی آنتن است و دوره‌اش تمام می‌شود. الان علاوه بر اینها گفته‌ایم نباید یک مجری در چند شبکه باشد.

ولی الان مجری‌هایی را می‌بینیم که همزمان در چند شبکه برنامه اجرا می‌کنند.

بتازگی سه چهار مورد اتفاق افتاده است که تخلف است. این تخلف از سوی مدیران شبکه‌های بازار و شما اتفاق افتاده است. من مطلع شدم و به مدیر شبکه گفتم با هماهنگی این کار انجام شود. اینها باید براساس نظامی که ایجاد کرده‌ایم، اقدام کنند. من اصلا موافق نیستم آقای درستکار به‌عنوان مجری برنامه معارفی برود کار اقتصادی اجرا کند. من به دوستان گفتم پیگیری کنند تا اصلاح بشود.

در رابطه با ممنوع‌التصویر شدن چطور؟

یک مجری ممکن است در بیرون از سازمان برایش اتفاقی بیفتد که به ما ارتباطی ندارد. ما خوشحال نمی‌شویم برای مجری ما مشکلی پیش بیاید، ولی این مشکل خارج از اراده ماست. بیرون از مسئولیت رسانه بعضا یک اتفاقی می‌افتد. نهادهایی که وظیفه امنیتی و قضایی دارند باید پیگیری کنند. وقتی یک مجری نمی‌تواند برنامه اجرا کند ما مقصر نیستیم.

سوال من در رابطه با مجریانی است که در بیرون سازمان مشکلی نداشته‌اند. مثلا احسان علیخانی یک مدت بعد از سال تحویل نبود. آزاده نامداری هم همین‌طور.

اینها به تدبیر داخل تلویزیون برمی‌گردد. خود مجریان از ما درخواست دارند اجازه بدهید ما اجرا نکنیم. ما نمی‌توانیم تک‌تک این تصمیمات را توضیح بدهیم. مردم می‌پرسند چرا این مجری در برنامه تحویل سال نیامد؟ گاهی وقت‌ها ما اعمال مدیریت می‌کنیم و گاهی وقت‌ها خود مجری درخواست دارد که نباشد. مهم این است که شما این مجریان را در تلویزیون می‌بینید. آقای علیخانی دارد برنامه خوب «پشت صحنه» را اجرا می‌کند.

آیا تصمیم ندارید برنامه‌ای شبیه هفت راه بیندازید که محتوایش نقد تلویزیون باشد؟

ما برنامه‌ای را طراحی کرده‌ایم که طرحش در حال تکمیل است. این کار را ابتدا با فیلم‌ها و سریال‌های تلویزیون آغاز خواهیم کرد. اصل آن مصوب شده است و در جلسه مدیران تلویزیون بحث و گفت‌وگو کرده‌ایم. از شبکه‌سه خواسته‌ایم طرح این کار را تدوین کند. امیدوارم در این حوزه برنامه خوبی داشته باشیم.

تلویزیون آمادگی دارد که بخواهد خودش را نقد کند؟

بله. ما صبح تا شب مشغول نقد خودمان هستیم.

در حوزه فیلم‌های تلویزیونی می‌بینیم بعضا کارهای ضعیفی ساخته می‌شود. هنوز تعریف درستی از تله‌فیلم نداریم و نمی‌دانیم این قالب نمایشی باید به فیلم سینمایی شبیه باشد یا سریال. برای ارتقای کیفیت تله‌فیلم‌ها چه‌فکری کرده‌اید؟‌

در 9 سال اخیر که مهندس ضرغامی، مسئولیت اداره صدا و سیما را بر عهده داشته‌اند، بیش از 1200 فیلم تلویزیونی ساخته شده است، با این تعداد تله‌فیلم بیش‌از‌ده‌هزار شغل ایجاد شده است. این کار چند فایده بزرگ دارد. سینمای کشور در خوشبینانه‌ترین حالت صد تا فیلم می‌سازد که ما کمتر از 15‌ فیلم را می‌توانیم در تلویزیون نشان بدهیم.

خیلی از این فیلم‌ها در سینما هم قابل نمایش نیست. پس تلویزیون باید فکری به حال خودش بکند. ما از خارج هم فیلم می‌خریم، اما همین فیلم‌های خارجی در خوشبینانه‌ترین حالت دنبال ترویج فرهنگ خودشان هستند. با نگاه بدبینانه هم دارند فرهنگ استکباری‌شان را در فیلم‌ها جانمایی می‌کنند. برای خرید این فیلم‌های خارجی ارز فراوانی از کشور خارج می‌شود. این فیلم‌ها در تلویزیون دچار ممیزی هم می‌شوند که خودش کار پردردسری است.

ساخت تله‌فیلم یکی از کارهای طلایی دوران آقای‌ضرغامی است، اول این‌که قیمت فیلم‌های سینمایی خیلی بالاست. با قیمت برخی فیلم‌های سینمایی داریم سریال می‌سازیم. دوم؛ با ساخت تله‌فیلم داریم امکان اشتغال گسترده را فراهم می‌کنیم. سوم؛ فرهنگ بومی خودمان را ترویج می‌دهیم. نکته دیگر این است که یک رقابت سالم بین عوامل فیلمسازی ایجاد می‌شود. جشنواره جام‌جم متولی ایجاد همین رقابت است. البته ما کیفیت پایین خیلی از این فیلم‌ها را انکار نمی‌کنیم، اما شما بدانید تله‌فیلم‌ها توانسته‌اند نیاز تلویزیون را تامین کنند. در جشنواره فجر امسال، کار مرکز بوشهر جزو بهترین کارهای بخش بین‌المللی شد. آیا تولیدات سینما اشکالی ندارند؟ چرا دارند. ما باید اشکالاتشان را برطرف کنیم. ما سرمایه فراوانی نداریم که مدام برویم فیلم سینمایی بخریم.

چرا در حوزه برنامه‌های کودک و نوجوان تاکید بر برنامه‌های زنده است و نه تولیدی؟ آیا تصور نمی‌کنید چون زمان بیشتری صرف برنامه‌های تولیدی و ضبطی می‌شود، این‌طور کارها فکر شده‌تر و باکیفیت‌تر است؟‌

دستور‌العملی را درباره برنامه‌های زنده داریم نهایی می‌کنیم که به همه ابلاغ می‌شود. داریم تحقیق می‌کنیم چه برنامه‌هایی را باید زنده پخش کرد. خیلی از برنامه‌های کودک و نوجوان قابلیت تولید دارد. در برنامه تولیدی می‌شود جذابیت‌ها و جانمایی پیام‌ها را بیشتر کرد. اینها امتیازات برنامه‌های تولید است. البته برنامه زنده قدرت تاثیرگذاری بیشتری دارد. مشکل جدی ما این است که استودیو برای این تعداد برنامه زنده نداریم. خیلی از برنامه‌های کودک و نوجوان از نظر من قابلیت دارد که تولیدی باشد. برنامه فیتیله از چند وقت پیش تولیدی شده است. برنامه کلاه قرمزی هم دارد ضبط می‌شود.

چرا در حوزه کارهای عروسکی حرکت جدیدی صورت نمی‌گیرد؟ کلاه قرمزی و سنجد جزو معدود مواردی است که سری جدیدشان ساخته شده است، ولی اغلب ساخت سری جدید عروسک‌های قدیمی هم پیگیری نمی‌شود و عروسک‌های جدید همچون گذشته جذاب نیست.

امسال در جشنواره جام‌جم یک بخش به کارهای عروسکی اختصاص داشت. در دهه 60، مساله کودک و نوجوان خیلی اهمیت پیدا کرد. بعدها در سایه سیاست کنترل جمعیت، اهمیت به حوزه‌های دیگر تسری پیدا کرد. اکنون ما داریم خودمان را با سیاست افزایش جمعیت هماهنگ می‌کنیم. الان کارهای عروسکی رضایت‌بخش نیست، اما افق آینده برای من امیدوار‌کننده است.

در شبکه دو کارهای خوبی داریم که باید توسعه پیدا کند. من خودم با خانم برومند چند جلسه صحبت کردم و گفتم بیایید مدرسه موش‌های 2 را بسازید. خانم برومند می‌گوید سنی از من گذشته و حوصله ندارم. در این زمینه باید نسلی از کارگردان‌ها تربیت می‌شده‌اند. البته الان خانم برومند سریال آب پریا را ساخته‌اند که خیلی خوب است و در ایام نوروز پخش می‌شود.

آیا در زمینه حضور ستارگان سینما و ورزش در برنامه‌های نوروزی و درخواست‌های آنها مبنی بر گرفتن مبالغ بالا برنامه‌ریزی شده است که امسال این اتفاق نیفتد؟

چند روز پیش با رئیس سازمان جلسه‌ای داشتیم که ایشان روی این موضوع دوباره تاکید کردند. من با صدای بلند عرض می‌کنم اگر مهمانی برای آمدن به برنامه‌ای شرط مالی بکند، این کار تخلف است. ما شدیدا با شبکه‌ای که این کار را انجام بدهد، برخورد می‌کنیم. اگر شبکه‌ای مهمانی بیاورد و به او هدیه بدهد باز هم تخلف است. اگر تهیه‌کننده‌ای رفته یک حامی مالی برای برنامه‌اش گرفته و آن حامی بخواهد هدیه‌ای معمول بدهد اشکالی ندارد، اما اگر شبکه‌ای خودش این کار را بکند، هم ممنوع است و هم تخلف محسوب می‌شود.

هم‌اکنون در آخرین ساعات شب خلأ برنامه‌ای زنده و مستمر که مخاطبش عامه مردم باشند، حس می‌شود. برنامه‌های معاونت سیما برای ساماندهی برنامه‌های شبانگاهی چیست؟‌

«زنده‌باد زندگی» یک برنامه خوب شبانه در حوزه خانواده بود. بخش اول این برنامه تمام شده و دوستان در حال آماده کردن بخش دوم آن هستند. «شب آسمانی» در شبکه قرآن و معارف هر شب به مباحث دینی می‌پردازد. این برنامه‌ها هرکدام مخاطب خودش را دارد. در حوزه اجتماعی،« پارک ملت» برنامه خوبی بود. ما برای بهار و تابستان که شب‌ها طولانی است ویژه‌برنامه‌های شبانه‌ای را تدارک می‌بینیم.

دلایل تاخیر در رساندن سریال‌ها به آنتن و افتادن مراحل تولید به دقیقه 90 چیست؟

تولید کارها در دقیقه 90 خیلی کمتر شده است. برنامه‌ریزی‌های دوسالانه به علت این است که این اتفاقات نیفتد.

ولی درباره سریال «یلدا» این اتفاق افتاد و ممیزی این قدر سریع صورت گرفته بود که برخی جاها صدا و تصویر هماهنگ نبود.

در بعضی از مناسبت‌ها همه شبکه‌ها سریال می‌سازند. مثلا در نوروز، چهار شبکه سریال پخش می‌کنند، چون کارشان دیده می‌شود، اما در ماه رمضان بنا نیست همه شبکه‌ها تولید سریال داشته باشند. ساعت هشت و نیم شب افطار می‌شود. مگر مردم تا شب چند سریال می‌توانند ببینند؟ لزومی ندارد در دهه فجر و محرم همه شبکه‌ها سریال داشته باشند. ما در محرم، برنامه‌ریزیمان این‌طور است که در دهه اول عزاداری‌ها را نشان بدهیم. سال گذشته هم سریال« فرات» را از دهه دوم شروع کردیم. امسال «یه تیکه زمین» را در شبکه دو داشتیم و سریال «یلدا» برای دهه آخر صفر برنامه‌ریزی شد. جانمایی ما درست بود. ما در 12 یا 13 قسمته بودنش مشکل داشتیم.

شبکه براساس 10 قسمت برنامه‌اش را بسته بود و ما مجبور شدیم دو شب اضافه به این برنامه آنتن بدهیم. ما تاکید داریم عوامل تولید باید کارهایشان را قبل از مناسبت بدهند تا ما بازبینی کنیم. یکی از دلایل این تاخیر بحث بودجه است. الان بودجه پاشنه آشیل کارهای ما شده است. نمی‌توانیم کمبود بودجه را کتمان کنیم. این کمبود بودجه دارد ما را رنج می‌دهد و در روند کارهایمان خلل ایجاد می‌کند. البته سازمان صدا و سیما تلاش جدی کرده است. ما داریم تعهداتمان را با کمی تاخیر می‌رسانیم، اما بعضا برخی کارها دچار وقفه می‌شود. ما از یک طرف در تحریم هستیم و از طرف دیگر بخشی از بودجه تخصیص داده شده دیر به دست ما می‌رسد. با همه اینها امیدواریم کارها در دقیقه 90 نرسد.

یک شایعه هم زیاد شنیده می‌شود که شما به خاطر کمبود بودجه دستور داده‌اید بجز کارهای مناسبتی، دیگر سریال جدیدی ساخته نشود و بودجه صرف کارهای غیرنمایشی شود. چه پاسخی برای این ابهام دارید؟

بعضی‌ها از روی حدس و گمان چیزهایی می‌نویسند. ما مسئول پاسخگویی به همه حدس‌ها و گمان‌ها نیستیم. مشکل بودجه، یک مشکل جدی برای همه بخش‌های کشور شده است. طبیعی است این مشکل اثر خودش را می‌گذارد. ما تلاش می‌کنیم هیچ کاری تعطیل نشود. به همین دلیل آمده‌ایم ده ساله برنامه‌ریزی کرده‌ایم. الان کارهای ماه رمضان سال آینده ما مشخص است و داریم به سمت تولید آنها جلو می‌رویم. بعد از عید، سریال دهه فجر را کلید می‌زنیم. برای ما فیلم و سریال اهمیت دارد، اما همه تلویزیون فیلم و سریال نیست. امروز برخی برنامه‌های گفت‌وگومحور ما کارهای خیلی خوبی است؛ کارهایی مثل «نود»، «هفت»، «پایش»، «زاویه» و «میدان» برنامه‌های مهم و پربیننده ماست.

در برخی مواقع می‌بینیم تلویزیون در سپردن کارگردانی سریال‌ها به فیلمسازان سینما تمایل زیادی نشان می‌دهد. آیا شما اولویت‌بندی درباره کارگردان‌های تلویزیونی و سینمایی دارید؟

خیر، خیلی از اهالی سینما به من می‌گویند ما در کار تلویزیون خیلی راحت هستیم و احساس نزدیکی می‌کنیم؛ چون می‌دانیم وقتی رسانه ملی حمایت می‌کند تا پایان در کنارمان هست. می‌دانیم کارمان در ابعاد میلیونی دیده می‌شود. آنها می‌گویند تعامل شما با کارگردان خیلی خوب است. برخی حواشی امروز به سراغ سینما آمده است. من معتقدم ما باید سینما را تقویت و حمایت کنیم. اگر سینماگران ما اقبال گسترده‌ای به کار در تلویزیون دارند، این نشان‌دهنده امتیاز تلویزیون است.

با توجه به همراهی شما با مدیریت فعلی سازمان صدا و سیما طی سال‌های گذشته، ارزیابی شما از مدیریت فعلی این سازمان چیست؟‌

درباره دوره‌های قبل قضاوتی نمی‌کنم. من توفیق این را داشتم که در دوره آقای مهندس ضرغامی، معاون مجلس و استان‌ها و قائم‌مقام ایشان باشم. الان هم سال سومی است که در معاونت سیما کار می‌کنم. همکاری من و مهندس ضرغامی از زمانی که ایشان رئیس سازمان شده‌اند شروع شده است، اما سابقه رفاقتمان طولانی است. امروز بیش از 140 شبکه رادیویی و تلویزیونی داریم که به بیش از 40 زبان فراملی برنامه پخش می‌کنند.

اداره این همه شبکه رادیویی و تلویزیونی کار سختی است. در این دوره، شبکه‌ها به لحاظ کمی در رادیو،‌ برون‌مرزی و استان‌ها گسترش پیدا کرد. در تلویزیون گسترش زیادی داشتیم و شبکه‌های تخصصی به وجود آمد. به لحاظ کیفی هم همین‌طور است. مخاطبان رسانه افزایش پیدا کرده است. براساس گزارشی که دستگاه‌های مختلف ارائه کرده‌اند، اصلی‌ترین دلیل افول شبکه‌های ماهواره‌ای تلویزیون بوده است. فرمانده ناجا چندی پیش گفت شبکه‌های جدید تلویزیون مخاطبان ماهواره را کاهش داده است.

این‌که استکبار جهانی می‌آید رسانه ملی را تحریم و شبکه‌های برون‌مرزی ما را قطع می‌کند، یعنی رسانه ملی نقش پیشرویی داشته است. دانشگاه صدا و سیما تاسیس شده است. من شرایط موجود رسانه در کادرسازی را وضع خوبی نمی‌دانم، اما آینده را خیلی روشن می‌بینم. نقش‌آفرینی رسانه در مناسبت‌های مختلف خوب است. این امتیازها حاصل کار همه مدیران است که در راس آن رئیس سازمان قرار دارد. ایشان با تیزبینی و ژرف‌نگری‌ای که داشته مدیریت خوب و ارزنده‌ای انجام داده‌اند. این دوره‌ای که در آن قرار داریم نسبت به دوره‌های گذشته در صدر قرار می‌گیرد.

احسان رحیم‌زاده - گروه رادیو و تلویزیون