چشم‌انداز رویارویی هسته‌ای

این سناتور دموکرات پنجشنبه در پاسخ به طیف وسیعی از مسائلی که اعضای کمیته روابط خارجی سنای آمریکا درباره ایران از وی پرسیدند ضمن تأکید بر مذاکره با ایران، از ضرورت بازدارندگی در مقابل ایران سخن گفت و افزود: دولت اوباما امیدوار است در موضوع هسته‌ای ایران به راه‌حلی دیپلماتیک دست یابد که تضمین کند همه فعالیت‌های هسته‌ای ایران تنها دارای استفاده غیرنظامی است.

در این سخنرانی کری با اشاره به این‌که از هر راه ممکن جلوی رسیدن ایران به سلاح هسته‌ای را می‌گیرد، اظهار کرد: سیاست ما، مهار نیست؛ بلکه بازدارندگی است.

وی در صحبت‌های خود،‌ بازرسی‌های سرزده را به عنوان راه‌حلی برای اثبات صلح‌آمیز بودن فعالیت‌های هسته‌ای ایران عنوان کرده است.

اظهارات جان کری از آن جهت مهم بود که وی از سال 2009 تاکنون ریاست کمیته سیاست خارجی سنای آمریکا را بر عهده داشته، از بخت تقریباً قطعی برای تأیید به عنوان وزیر خارجه جدید آمریکا برخوردار است و سناتورهای دموکرات و جمهوریخواه، درباره انتخاب وی به این سمت کم و بیش اتفاق نظر دارند.

سخنان کری درباره ایران را باید تلفیقی از رویکردهای شناخته شده دولت اوباما در این زمینه با روندهای جدیدی دانست که این اواخر درباره احتمال مذاکره مستقیم با ایران و مواردی از این دست مطرح شده است.

بسیاری بر این باورند که آمریکا تلاش دارد تا با استفاده از سیاست تدوام تحریم‌ها، فشار را بر ایران افزایش داده و در عین حال زمینه را برای مذاکراتی فراهم آورد که امتیازهای مورد نظر خود را با کمترین هزینه‌ به دست آورد؛ اما این‌که آمریکا در حقیقت چه برنامه‌ای را برای به​دست آورد؛ این امتیازها دنبال می‌کند و در قبال آن حاضر است چه امتیازهایی به ایران بدهد، نکته‌ای است که مد نظر کارشناسان در ایران است.

حسن بهشتی‌پور، کارشناس مسائل سیاسی در گفت‌وگو با جام‌جم در ارزیابی اظهارات کری می‌گوید: وی دو واژه به کار برده که در بررسی سیاست خارجی آمریکا و روابط بین‌الملل مهم است و آن این است که وی گفته است که به دنبال مهار ایران نیست، بلکه سیاست بازدارندگی را دنبال می‌کند.

وی با اشاره به این‌که بازدارندگی در سیاست خارجی به معنای اقدامی است که یک کشور انجام می‌دهد تا طرف مقابلش موفق نشود به نقشه و راهبرد خود برسد، افزود: صحبت‌های کری به آن معنی است که او موضوع غنی‌سازی اورانیوم در ایران را در نظر دارد، چرا که ایران به‌صراحت مساله داشتن سلاح هسته‌ای را رد کرده است و دیگر نیازی نیست که کری بخواهد از مهار یا بازدارندگی در برابر آن سخن بگوید.

چگونگی اثبات صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای

نکته دیگری که کری در اظهارات خود به آن اشاره کرده، این است که ایران لازم است که صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای خود را اثبات کرده و به بازرسی‌های سرزده تن دهد که این موضوع یکی از مهم‌ترین اختلافات 10 سال گذشته میان ایران و آمریکا محسوب می‌شود.

ایران بارها تاکید کرده است که در چارچوب ان‌پی‌تی آماده پذیرش هر نظارتی است. این در حالی است که آمریکا خواسته‌ای فراتر از این موضوع دارد.

حسن بهشتی‌پور در این باره می‌گوید: تاکنون 4000 نفر ساعت بازرسی از تاسیسات هسته‌ای ایران به عمل آمده است و نشانه این امر گزارش‌های البرادعی و آمانوست، بنابراین ایران در نظارت و کنترل در چارچوب ان‌پی‌تی مساله‌ای ندارد؛ اما اظهارات کری به زبان بی‌زبانی اشاره به این دارد که چیزی بالاتر از ان‌پی‌تی یعنی همان پروتکل الحاقی را می‌خواهد، چرا که در این پروتکل نظارت‌های خیلی وسیع‌تر و گسترده‌تری مطرح شده است.

وی با طرح این سوال که آژانس و درپی آن آمریکا چه‌امکاناتی به ایران داده تا بخواهد چنین نظارتی را بر تاسیسات هسته‌ای ایران داشته باشد، افزود: اگر آمریکایی‌ها حق ایران را برای غنی‌سازی اورانیوم به رسمیت بشناسند، مساله چگونگی نظارت‌ها، گستردگی آن و ... قابل مذاکره و دستیابی است.

بهشتی‌پور افزود: اگر کری به دنبال این مطلب برود که حق ایران را در دستیابی به انرژی هسته‌ای و غنی‌سازی اورانیوم به رسمیت بشناسد و آمریکا بخشی از تحریم‌های ناجوانمردانه علیه ایران را لغو کند، شاید فضای جدیدی در این باره برای گفت‌وگو و مذاکره به وجود بیاید.

شرایط مساعد

اما در چنین مرحله‌ای بسیاری از کارشناسان عقیده دارند روابط خصمانه میان آمریکا و ایران موضوعی نیست که به‌سادگی حل شود، هرچند شاید تغییرات در کابینه آمریکا موجب شود شرایط مساعدی برای حل مساله هسته‌ای میان ایران و آمریکا فراهم شود.

صادق زیباکلام، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل سیاسی در گفت‌وگو با جام‌جم ضمن تاکید بر این‌که این واشنگتن نیست که آینده روابط ایران و آمریکا را تعیین می‌کند، گفت: ظرف 33 سال گذشته ما یک سیاست ثابت از جانب واشنگتن در قبال ایران ندیدیم و بر حسب این‌که رئیس جمهور چه کسی بود و کدام حزب بر سرکار بوده‌اند، مواضع متفاوتی نسبت به ایران اتخاذ شده، اما در تمامی این موارد ایران یک علامت به آمریکا داده است و آمدن جان کری مساله‌ای را در روابط ما با آمریکا عوض نمی‌کند.

وی با اشاره به این‌که جان کری سیاستمداری واقع‌گرا و میانه‌رو است و افکار و عقاید معتدلی دارد، تصریح کرد: با این وصف می‌توان به نفع جمهوری اسلامی ایران شرایط را تغییر داد. بیشترین نگرانی آنها مساله فعالیت‌های هسته‌ای ایران است و آنها نگران امنیت اسرائیل هستند.

زیباکلام تصریح کرد: اگر در ایران مسئولان به نقطه‌ای رسیده باشند که بخواهند در زمینه آمریکاستیزی به سمت تنش‌زدایی با آمریکا بروند، آمدن جان کری، بهترین فرصتی است که برای ایران در این زمینه فراهم شده است. بعد از دوران بیل کلینتون شرایط فعلی بهترین فرصتی است که می‌توان از آن استفاده برد.

از سوی دیگر حسن بهشتی‌پور نیز با اشاره به این‌که با روی کار آمدن کری فضای مساعدی برای حل مساله هسته‌ای ایران فراهم شده است، گفت: با توجه به سابقه جان کری می‌توان به این موضوع امیدوار بود.

وی افزود: به نظرم کسانی که معتقدند وضع مثبتی در این باره به وجود آمده، درست فکر می‌کنند با وجود این باید منتظر ماند تا دید آمریکایی‌ها در عمل چه می‌کنند.