بیش از یک سال از تصویب قانون اصلاح خدمت وظیفه عمومی میگذرد؛ قانونی که قرار بود کیفیت زندگی سربازان را ارتقا بخشد، اما به نظر میرسد این قانون نتوانسته است در مقام عمل، تاثیری محسوس در بهبود شرایط خدمت سربازی بگذارد؟
قانونی که در بیستوسوم آبان 90 تصویب شد، نیاز به 24 آییننامه و دستورالعمل دارد، اما هیچکدام از این آییننامهها فعلا تصویب نشده است، بنابراین نمیتواند این قانون صد درصد به مرحله اجرا برسد و برای اجرای صد درصدی آن نیاز است که همه آییننامههایش تهیه شود. از سوی دیگر، بخش عمدهای از این قانون به بار مالی آن برمیگردد که شامل افزایش حقوق سربازان و بهبود اوضاع خوراک و پوشاک و مزایای دوران خدمت سربازی بود، اما نه مجلس و نه دولت برای این بخش از قانون، بار مالی آن را پیشبینی نکرد و این بخش هم تحقق نیافت ؛ اما در بخش سوم این قانون، بسیاری از مواد آن نیاز به آییننامه اجرایی ندارد و هماکنون نیز این بخش از قانون اجرا میشود. مثلا، معافیتهای جدیدی که قانونگذار تصویب کرده است مانند معافیتهای تحصیلی، معافیت فرزندان مادران تحت پوشش بهزیستی و کمیته امداد و همچنین معافیت افرادی که با معلولان ازدواج کردهاند در حال اجرا شدن است. درواقع، چون هزینه اجرای این بخش از قوانین از جیب نیروهای مسلح میرود و نیاز به آییننامه هم ندارد، این قوانین در حال اجرا ست.
خیلی از سربازها ناراضی هستند و میگویند که در دوران خدمت، وقتشان تلف میشود و از تخصصشان استفاده نمیشود. این موضوع را قبول دارید؟
ببینید فرض کنید اگر من صد سرباز در رشته کشاورزی و دامداری و زراعت در اختیار رسانهتان بگذارم، قطعا این نیروها به درد شما نمیخورد، زیرا رسانه شما نیاز به افرادی دارد که در حوزه رسانه و ارتباطات تخصصی داشته باشند.
وظیفه نیروهای مسلح نیز دفاع از کشور است و براساس همین ماموریت، سازماندهی شده و به نیروهای زمینی، دریایی و هوایی تقسیم شدهاند. ما هم در حوزه کاری که داریم، از تخصص افراد استفاده میکنیم.
در بعضی رشتهها مثل رشتههای پزشکی، صد درصد از تخصص پزشکان سرباز استفاده میشود، اگر فردی پیدا شود و برای ما گروهی از سربازان پزشک پیدا کند که از تخصصشان در دوران خدمت استفاده نمیشود، من به آن فرد جایزه نفیسی میدهم.
در بخش رشتههای فنی و مهندسی از تخصص حدود 40 درصد متخصصان این حوزه استفاده و بخشی از آنها که مدارک کارشناسی ارشد فنی و بالاتر از کارشناسی ارشد دارند، از تخصص آنها در پروژههای تحقیقاتی استفاده میشود و افرادی هم که نخبه هستند، کلا در بخش پروژهها بکار گرفته میشوند.
همچنین بالغ بر صد دستگاه دولتی و رسمی از قبیل دانشگاه، وزارتخانه، سازمان، بنیاد، پژوهشگاه و مراکز تحقیقاتی وجود دارند که از تخصص سربازان استفاده میکنند.
اما میپذیرم که در رشتههای انسانی و رشتههای کشاورزی درصد کمی از آنها از تخصصشان استفاده میشود.
درواقع، شما میخواهید بگویید که در یکسری از پادگانها، اصلا امکان استفاده از تخصص برخی سربازان وجود ندارد؟
ما با توجه به ماموریت سازمانی خودمان، سربازان را بهکار میگیریم، زیرا کار اصلی ما کشت و زرع نیست که مجبور باشیم حتما از تخصص یک مهندس کشاورزی استفاده کنیم، اما تلاش میکنیم تا جایی که امکان داشته باشد از تخصص سربازان استفاده کنیم، ولی جایی هم که امکان این کار وجود نداشته باشد، از تخصصهای غیرمستقیم آنها استفاده خواهیم کرد.
چرا به همه سربازها، آموزشهای تخصصی، فنی و حرفهای نمیدهید تا یک جوان در دوران سربازی، هم از وقتش استفاده کرده باشد و هم پس از سربازی بتواند در بازار کار حرفی برای گفتن داشته باشد؟
پایه آموزشهای ما آموزش نظامی است، یعنی سرباز در نیروهای مسلح باید آموزش ببیند که چگونه رزم کند، چگونه بجنگد و دفاع کند و از اسلحه سبک، زمین و امکانات بخوبی استفاده کند. اینها یکسری آموزشهای عمومی است که همه سربازان باید این دورهها را بگذرانند.
اما درباره آموزشهای تخصصی باید بگویم که ما در کنار آموزشهای نظامی، توانستهایم تا حدودی از سازمان فنی و حرفهای نیز برای آموزش سربازان امکانات و کمک بگیریم، اما در این رابطه باید مجلس و دولت به ما کمک کنند، چون ما نمیتوانیم با جیب خالی به سربازان آموزش فنی و حرفهای بدهیم.
پس دولت و مجلس، هیچ بودجهای هم برای آموزشهای فنی و حرفهای سربازان تخصیص نداده است؟
البته باید در نظر داشته باشید که وظیفه اصلی ما آموزشهای نظامی است که این وظیفه را بدرستی انجام میدهیم و در کنار آن تا جایی که بتوانیم آموزشهای فنی و حرفهای نیز به سربازان ارائه خواهیم داد، اما برای توسعه آموزشهای فنی و حرفهای به کمکهای مالی دولت و مجلس نیازمندیم.
بد بودن کیفیت غذای برخی سربازخانهها هم به همین موضوع کمبود بودجه برمیگردد؟
امسال با گران شدن اقلام غذایی، غذای سربازها هم کمی با مشکل مواجه شد، اما بهطور کلی، متخصصان ما با در نظر گرفتن شرایط سربازان در حالت آموزش، یگانهای رزمی و سربازان در حالت عادی، پیشبینی میکنند که یک سرباز به چه میزان غذا و کالری نیاز دارد و از این نظر، غذای دوران سربازی استاندارد است. البته نمیگویم که غذای سربازی ما از همه خانوادههای ایرانی بالاتر است، اما غذای دوران سربازی از کیفیت غذای اقشار متوسط جامعه بالاتر است.
شما هم از همان غذای سربازان میخورید؟
بله، سرباز ما همان غذایی را میخورد که امیر و سردار میخورد، البته شاید در دو جای مختلف غذا بخوریم، اما نوع غذای ما یکسان است.
همانطور که مطلع هستید برخی جوانها برای فرار از خدمت سربازی، به روشهای مختلفی سعی میکنند که معافیت بگیرند. اگرچه با بازنگری قانون خدمت وظیفه عمومی در سال 90، بخشی از این ترفندهای معافیت گرفتن به بنبست رسید، اما شما به عنوان یک مقام آگاه فکر میکنید که الان تا چه حد، راههای دور زدن خدمت سربازی در جامعه بسته شده است؟
هماکنون جلوی بسیاری از تخلفهای معافیت گرفتن را گرفتهایم، مثلا دیگر دلایلی مثل چاقی و لاغری نمیتواند موجب معافیت شود، یا سرباز نمیتواند با طلاق صوری پدر و مادرش معاف شود یا معافیت کفالت سرباز را از 60 سال سن پدر به 65 سال افزایش دادهایم.
همچنین در بخش معافیتهای پزشکی نیز جلوی خیلی از ترفندها را گرفتهایم. از مهر امسال نیز با طرح تعویض کارتهای معافیت، دست خیلی از متخلفان رو شد، اما در کل نمیتوانیم بگوییم الان دیگر جعل و دسیسه برای معافیت گرفتن وجود ندارد، ولی میتوانم بگویم این تقلبها به میزان قابل توجهی کاهش یافته است. امسال هم در نظر داریم که در بخش معافیت پزشکی، کنترلهای بیشتری انجام دهیم.
سوال پایانیام این است که واقعا اگر دوران سربازی مفید و خوب است، چرا این همه راههای میانبر برای نرفتن به سربازی خلق میشود و اصلا چرا بسیاری از جوانان از سربازی گریزان هستند؟
در مملکت ما بخشی از استقلال و دفاع از تمامیت ارضی نظام به عهده مردم سپرده شده است و ما موظفیم که بخشی از نیروهای مورد نیاز خود را از مردم بگیریم و نمیتوانیم همه نیروهای مسلح مورد نیازمان را استخدام کنیم. به همین خاطر سربازی علاوه بر اینکه برای حفظ کیان کشور پرفایده است، برای خود سرباز هم مفید است و جوان با مفاهیم نظم، استقلال و قانونمداری بیشتر آشنا میشود. از سوی دیگر، شاید جمعیت محدودی از جوانان ما از سایر ارزشهای نظام نیز رویگردان باشند و این به معنی بد بودن آن ارزشها نیست و سربازی هم جدای از ارزشهای نظام نیست، اما مطمئن باشید هر جوانی که به سربازی آمده ضرر نکرده است.
امین جلالوند / گروه جامعه
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
یک کارشناس روابط بینالملل در گفتگو با جامجمآنلاین مطرح کرد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد