مثلث مرگ؛ انسان، جاده، خودرو

اما نکته قابل تامل این است که 85 درصد مرگ و میرهای ناشی از این حوادث در کشورهای جهان سوم اتفاق می‌افتد و سهم کشور ما از این حوادث به مراتب بیشتر از کشور‌های دیگر است.

ایران رتبه‌های اول حوادث ترافیکی جهان را به خود اختصاص داده است در واقع آمارها نشان می‌دهد سالانه بیش از 900 هزار تصادف جاده‌ای در کشور روی می‌دهد که حدود 25 هزار نفر در این حوادث کشته و بیش از 300 هزار نفر زخمی می‌شوند و مطابق آمارهای اعلام شده پلیس، طی سال‌های 1377 تا 1388 حدود 205 هزار نفر در حوادث رانندگی در کشور کشته و حدود دو میلیون نفر نیز مجروح شده‌اند که این میزان سال 1389 با رشد 18 درصدی روبه‌رو شد. از این میان 14 هزار نفر در جاده‌های برونشهری، حدود 2500 نفر در راه‌های روستایی و مابقی تا سقف 23 هزار نفر در درون شهرها جان خود را از دست داده‌اند و این میزان به مراتب در سال 1390 نیز رشد چشمگیری داشته است.

هر ساله سوانح ترافیکی هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیمی نظیر هزینه‌های درمان، نگهداری معلولان و توانبخشی آنها، بی‌سرپرستی خانواده‌ها، از دست دادن نیروی کار و... را به جامعه و خانواده‌ها تحمیل می‌کند.

دکتر نادر توکلی، مسئول اورژانس بیمارستان‌های وزارت بهداشت نیز از افزایش تعداد مصدومان حوادث رانندگی در چهار ماهه نخست امسال خبر می‌دهد و در این باره به جام‌جم می‌گوید: متاسفانه هر ساله آمار قابل توجهی بر تعداد مصدومان ترافیکی اورژانس‌های بیمارستانی کشور اضافه می‌شود به طوری که سال 1389 میزان مصدومینی که به این مراکز مراجعه کردند 835 هزار و این میزان در سال 1390 به 900 هزار مصدوم افزایش یافته است. 250 اورژانس در کل کشور وجود دارد که به گفته توکلی بیشترین مراجعه‌کنندگان به این مراکز بیماران تروما (تصادف و حوادث) است و وضع ایران به لحاظ مصدومین ترافیکی نسبت به سایر کشورهای پیشرفته مناسب و مطلوب نیست و این میزان در کشور ما چند برابر استانداردهای بین‌المللی است.

براساس استاندارد جهانی، مدت زمان رسیدن آمبولانس اورژانس بر بالین مصدومان کمتر از ده دقیقه است، اما توکلی مدت زمان تقریبی استقرار اورژانس بر صحنه حادثه در ایران را 15 تا 25 دقیقه اعلام می‌کند و می‌گوید: عوامل ترافیک و کمبود پایگاه‌های کمک‌رسانی جاده‌ای مهم‌ترین علت در دیر رسیدن آمبولانس و کمک‌رسانی به مصدومان ترافیکی در کشور ما به شمار می‌آید. اگرچه علل و عوامل مختلفی نظیر سرعت غیرمجاز، استفاده نکردن از کمربند ایمنی، بی‌توجهی در استفاده از کلاه ایمنی برای موتورسواران، طراحی و زیرساخت‌ غیراستاندارد جاده‌های کشور، کمبود امکانات و خدمات اضطراری نظیر خدمات درمانی، آتش‌‌نشانی و پلیس در مواقع بروز سوانح در کشور، می‌تواند در بروز یک سانحه رانندگی نقش اساسی داشته باشد، اما لازم است بدانیم نقش کدام یک از عوامل انسان، جاده و خودرو در مثلث تصادفات کشورمان، پررنگ‌تر از دیگری است؟

بنا بر اظهارات سرهنگ محمدرضا مهماندار، رئیس پلیس راهور ناجا، 70 درصد تلفات ترافیکی در کشور در جاده‌ها اتفاق می‌افتد که 67 تا 70 درصد این تصادفات از بین سه عامل دخیل در سوانح، به عامل انسانی یعنی خود رانندگان مرتبط است.

لازم به ذکر است که جاده‌های ایران هنوز یکی از مرگبارترین جاده‌ها محسوب می‌شود و بسیاری از کارشناسان غیراستاندارد بودن راه‌ها و جاده‌های کشور را در بروز تصادفات قابل توجه می‌دانند. به اعتقاد کارشناسان با توجه به این که بیش از 70 درصد حوادث ترافیکی در جاده‌ها اتفاق می‌افتد و بیش از 70 درصد راه‌ها و جاده‌های کشور نیز نیاز به بازسازی دارند، بر این اساس سال گذشته به دلیل غیراستاندارد بودن این جاده ها، از هر صد نفر در حوادث ترافیکی، 15 نفر جان خود را از دست دادند.

بیشترین حوادث راهنمایی و رانندگی کشور، جوانان و نوجوان زیر 25 سال را درگیر می‌کند. به گفته دکتر سیدمظفر روحانی، روانپزشک و رئیس انجمن بیماران اسکیزوفرنی کشور، از نظر روان‌شناسی به دلیل این که جوانان و نوجوانان خصوصیتی «همه توانی» دارند و فکر می‌کنند هر کاری را می‌توانند، خودشان انجام دهند، بر همین اساس میزان ارزیابی آنها از مسائل بسیار پایین می‌آید و در رانندگی براحتی سبقت می‌گیرند و بی‌محابا رانندگی می‌کنند.

وی ادامه می‌دهد: علاوه بر این چهار نوع اختلال شخصیتی به نام‌های اختلال شخصیتی مرزی با رفتارهای پرخاشگرانه، ضداجتماعی با نقض قوانین اجتماعی، نمایشی با جلب توجه دیگران و در نهایت اختلالات شاخه B رفتارهای بی‌محابا و ضداجتماعی است که در میان اکثر جوانان و نوجوانان وجود دارد. آنها به عواقب کار خود توجه نمی‌کنند و در نتیجه این اختلالات باعث می‌شود که رانندگی آنها به ایجاد حادثه منجر شود.

بیش از 90 درصد تصادفات ناشی از مصرف مواد محرک، مرگبار است. بنا بر اظهارات این روانپزشک آخرین آماری که نیروی انتظامی در خصوص تصادفات منتشر کرد بیانگر این نکته است که بیش از 80 درصد تصادفات سنگین و مرگبار ناشی از مصرف یکی از مواد محرک و اعتیادآور بوده است.

این استاد دانشگاه میزان تصادفات مردان را شایع‌تر و بیشتر از زنان می‌داند و می‌گوید: علاوه بر بالا بودن تمایل به انجام رفتارهای ضداجتماعی مردان، به دلیل این که میزان تستسترون خون که از عوامل افزایش‌دهنده پرخاشگری است در مردان بیشتر از زنان است و همچنین برخی صفات تشخیصی مرزی که در نتیجه آن زنان در رانندگی‌شان احتیاط بیشتری دارند در همه جای دنیا میزان تصادفات مردان بیشتر از زنان است.

وی با تاکید بر این که از لحاظ روانی اعمال جریمه‌ها و مجازات‌های سنگین از سوی مسئولان راهنمایی و رانندگی هیچ کاربرد و تاثیر مثبتی ندارد، می‌گوید: همه چیز باید طوری تنظیم شود که منظم باشد. متاسفانه در جامعه ما در برخی موارد پلیس نقش راهنمایی و رانندگی را ندارد، بلکه تنها نقش جریمه‌ای ایفا می‌کند. این روانپزشک می‌گوید: در همه جای دنیا رانندگان باید حضور پلیس را در جاده یا محل رانندگی مشاهده کنند، اما در کشور ما پلیس‌ها در گوشه‌ای مخفی می‌شوند تا به محض بروز تخلف، جریمه بنویسند. در صورتی که نقش پلیس در کاهش حوادث راهنمایی و رانندگی باید بازدارنده باشد. پلیس‌های ما منتظر می‌شوند تا خلاف صورت بگیرد بعد جریمه کنند مثلا منتظر می‌شوند فردی سرعتش بالاتر از 130 باشد تا جریمه کنند در صورتی که باید نگذارند سرعت تا این حد بالا رود. وی یادآور می‌شود: به لحاظ روان‌شناسی جریمه و مجازات در صورتی که آنی و در لحظه وقوع تخلف اعمال شود کارساز است، اما برخی جریمه‌های تخلف قوانین راهنمایی رانندگی در جامعه ما مدتی بعد از وقوع تخلف، به دست راننده متخلف می‌رسد.

دکتر روحانی درخصوص راهکارهای کاهش تخلفات راهنمایی و رانندگی می‌گوید: با توجه به شیوع اختلالات روانی و شخصیتی در جامعه، لازم است داشتن تائیدیه سلامت روانی متقاضیان از روانپزشک برای دریافت گواهینامه راهنمایی و رانندگی از شروط اساسی و اولیه باشد که مشخص شود آیا این افراد از لحاظ سلامت روانی مورد تائید هستند یا خیر. مسئولان راهنمایی و رانندگی برای افرادی که از لحاظ سلامت روانی تائید نمی‌شوند، گواهینامه ارائه نکنند.

قابل ذکر است در سال‌های اخیر، توجه پلیس به پیشگیری از وقوع جرم و تخلفات حوادث مربوط به راهنمایی و رانندگی اهمیت زیادی یافته است، اما با وجود این هنوز در پیشگیری از بروز این تخلفات به نقطه مطلوب نرسیده‌ایم، در واقع اگر به مثلث تصادفات دقت کنیم و به این نکته که 70 درصد تصادفات به عامل انسانی مرتبط است اعتقاد داشته باشیم، می‌توان اذعان کرد پیشگیری از وقوع عامل انسانی سوانح، نیازمند برنامه‌ریزی‌های بلندمدت است و کاهش تاثیر این عامل، در بروز تصادفات، تنها با ارائه آموزش‌های لازم و فرهنگسازی در میان رانندگان و تمام سرنشینان خودروها برای رعایت قوانین و رانندگی میسر خواهد بود نه با سنگین‌تر کردن جریمه‌های تخلفات راهنمایی رانندگی.