امید به زندگی از جنس صفر‌ و یک

از ابتدا قرار بر این بود این طرح در چند مرحله اجرایی شود؛ مرحله اول این طرح از ابتدا تاکنون در سه بیمارستان مسیح دانشوری، امام خمینی فیروزکوه و زعیم پاکدشت اجرا شده است. ما هم‌اکنون در حال بررسی مشکلات و یافتن راه‌حلی برای کم و کاستی‌های مرحله اول این طرح هستیم تا بتوانیم طی چند ماه آینده مرحله دوم این طرح را در هفت بیمارستان تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی شهر تهران اجرا کنیم. اکنون امکانات و بستر مخابراتی این بیمارستان‌ها در دست بررسی است. ان‌شاءالله مرحله دوم منجر به اجرای مرحله سوم شود و با برطرف ‌کردن معضلات مخابراتی و ارتباطی بتوانیم این طرح را تنها در محدوده شهر تهران، بلکه در تمام نقاط ایران اجرایی کنیم.

ابتدا ما مشکل تکنیکالی یعنی بستر مخابراتی داشتیم. یک سال و نیم طول کشید تا توانستیم این مشکل را برطرف کنیم.

از طرفی به دلیل این‌که طرح پزشکی از راه دور برای انجام معاینات پزشکی و ویزیت‌های‌ پزشکان وارد سیستم وزارت بهداشت شده بود، پذیرش کادر درمانی برای بیماران کمی مشکل بود. در نتیجه کار ما طی این دو سال فقط توجیه این افراد برای فواید اجرایی‌ شدن این طرح بود، اما هم اکنون به دلیل افزایش سطح اطلاعات مراجعه‌کنندگان نسبت به این سیستم، پذیرش بیشتر شده و خیلی از بیمارستان‌ها هم نسبت به راه‌اندازی چنین سیستمی راغب شده‌اند.

چنین اتفاقی یک امتیاز مثبت تلقی می‌شود زیرا توانسته‌ایم این قضیه را به نحوی نهادینه کنیم که این روش جایگزینی برای انجام ویزیت‌های پزشکان شود. مشکلات دیگری مانند کمبود نیروی متخصص انسانی هم داشتیم. مثلا حتی حضور یک پزشک عمومی در مراکز اقماری هم برایمان کفایت می‌کرد. در بعضی از بیمارستان‌ها مشکل تجهیزات یا تشخیص درمان وجود داشت، به همین دلیل ما مجبور به اعزام بیماران بودیم.

طبیعتا بیمارستانی که بزرگ نباشد و امکانات لازم و داروخانه کاملی نداشته باشد، نمی‌تواند درمان بیماران را به نحو مناسبی به انجام برساند، به همین دلیل پیشنهاد دادیم در مرحله دوم بیمارستان‌هایی انتخاب شود که چنین خصوصیاتی را داشته باشد و در کوتاه‌ترین زمان ممکن، درمان بیماران انجام شود و نیاز به اعزام آنها نداشته باشیم. به همین دلیل ما باید برای آینده برنامه‌ریزی کنیم که بیمارستان‌های هدف چه خصوصیاتی داشته باشد و بررسی کنیم کدام بیمارستان‌ها امکانات مخابراتی و فیبر نوری دارد.

یکی دیگر از مشکلات این است که بیمارستان مسیح دانشوری مرکز درمانی فوق تخصصی ریوی است و برای بهبود روند درمان بیماران به سایر تخصص‌های دیگر هم نیاز داریم به همین دلیل در نظر داریم با سایر بیمارستان‌های تخصصی دیگر هم ارتباط برقرار و متخصصان دیگر را به این مجموعه ملحق کنیم.

قطعا توسعه طرح پزشکی از راه دور در روستا‌ها و مناطقی با راه‌های دسترسی دشوار جز برنامه‌های ما قرار دارد، اما باید به این نکته توجه کنیم آیا روستاهای مورد نظر پذیرش و توان پاسخگویی به این مسائل و انجام مشاوره را دارند؟ متاسفانه ما در حال حاضر مشکلات فراوانی در بیمارستان‌های کوچک خود داریم، حال فرض کنیم اگر این طرح در مراکز بهداشتی روستاها اجرایی شود، مشکلات چند برابر خواهد شد.

شاید راه‌اندازی چنین سیستمی از خیلی جهت‌ها به این مراکز کمک‌ کننده باشد، اما به‌دلیل نبود پزشک متخصص و آمدن هر از چندگاه پزشک عمومی برای انجام ویزیت و داشتن چند بهیار فعال، انجام چنین طرحی در این مراکز با مشکلات فراوانی روبه‌رو خواهد شد، بنابراین ما باید الگوی مناسبی با توجه به توانمندی‌های مراکز کوچک بهداشتی و درمانی و مسئولیت‌های بهیاران و ویزیت پزشکان طراحی کنیم.

برای تحقق چنین کاری لازم است که چند مرکز را به عنوان پایلوت در نظر بگیریم تا نوع بیماران مراجعه کننده، چگونگی انجام مشاوره و تماس با پزشک، بهیار یا خانه بهداشت یا کادر بهداشتی درمانگاهی بررسی شود. قطعا راه‌اندازی چنین سیستمی در این مراکز زمانبر خواهد بود و باید مشکلات یکی پس از دیگری حل شود تا به امید خدا در مراحل بعدی اجرایی شود.

پزشکی از راه دور طیف وسیعی دارد که می‌تواند از طریق پیغام الکترونیک یا پیغام تلفنی برای انجام مشاوره یا مکالمه ویدئویی، کنفرانس یا حتی عمل جراحی آنلاین و رباتیک که در دنیا مطرح است، انجام شود. در حال حاضر پزشکی از راه دور این مراکز به صورت مشاوره‌های تلفنی و ارسال شرح‌حال آزمایش‌ها و معاینات پزشکی است، یعنی ما برگه‌های مشاوره‌ای با آیتم‌های مربوط به چگونگی معاینه بیماران تنظیم کرده‌ایم که این اطلاعات با استفاده از نرم‌افزارهایی بین بیمارستان مبدأ و مقصد رد و بدل می‌شود. نتیجه آزمایش انجام شده در بیمارستان مبدأ به این برگه‌ها وارد و به بیمارستان مسیح‌دانشوری ارسال می‌شود.

پس از آن تصاویر سینه و نوار قلب بیماران هم به این بیمارستان انتقال داده می‌شود. پس از آن برگه‌های مشاوره چگونگی نحوه درمان بیمار از سوی بیمارستان مسیح دانشوری به بیمارستان مبدأ ارسال می‌شود. چنانچه امکانات لازم در آن بیمارستان بود، بیمار مداوا می‌شود، اما اگر امکانات مهیا نبود بیمار به بیمارستان مسیح دانشوری انتقال داده می‌شود. همچنین ما در نظر داریم با همکاری سازمان فضایی و وزارت بهداشت نرم‌افزاری را تهیه کنیم که پرونده‌ها به صورت الکترونیکی دربیاید تا اطلاعات پرونده‌ها خیلی راحت‌تر رد و بدل شود و دیگر نیازی به دوباره‌کاری پرستاران برای پر‌کردن برگه‌های مشاوره یا سایر مسائل نداشته باشیم.

اتفاقا اولین چیزی که ما برای اجرایی شدن این طرح به آن فکر کردیم موضوع محرمانه‌ بودن این اطلاعات بود. با توجه به این‌که ما از لحاظ معاینه و محیط‌های انجام معاینه محدودیت داریم (مثلا معاینه افراد توسط دوربین انجام می‌شود و کسی نمی‌داند که چند نفر او را مشاوره می‌دهند) از پزشکان و پرسنل‌مان درخواست کرده‌ایم که جز پزشک مشاوره‌دهنده و پرستار گرداننده و مجری کار و فرد هماهنگ کننده، شخص دیگری حضور پیدا نکند و ما این اطمینان را به بیماران می‌دهیم که چنین اتفاقی رخ نخواهد داد.

در ضمن قبل از انجام هرگونه معاینه‌ای فرم رضایت‌نامه‌ای تهیه شده است که فرد بیمار آن را پر می‌کند. در صورت رضایت نداشتن بیمار چنین کاری انجام نمی‌شود. ما قبل از انجام مشاوره به بیمار توضیح می‌دهیم که فیلم او ضبط و به صورت آرشیو نگهداری می‌شود.

همچنین ممکن است بسیاری از افراد فکر کنند هنگام نقل و انتقال اطلاعات از یک بیمارستان به بیمارستانی دیگر، افراد سودجو و غیرمجاز می‌توانند دسترسی به این اطلاعات داشته باشند در صورتی که چنین نیست چون ما یک شبکه ملی اینترانت طراحی کرده‌ایم که به صورت اینترنت وارد شبکه جهانی نمی‌شود تا هکرها بتوانند این اطلاعات را هک کنند. یک نسخه از این پرونده نزد بیمارستان مرکز و یک نسخه هم نزد بیمارستان مبدأ وجود دارد و سایرین دسترسی به آن ندارند.

ما برای اجرایی ‌شدن چنین ساختاری نظر بسیاری از پزشکان قانونی و استادانی که در زمینه حقوق و اخلاق پزشکی صاحب‌نظر بودند جویا شدیم و به این نتیجه رسیدیم که این روند چون به صورت مشاوره انجام می‌شود، پزشک مسوول می‌تواند بنابر صلاح خود این مشاوره را قبول کند یا نکند.

او با پذیرش یا نپذیرفتن مشاوره مسئولیت کار را پذیرفته است. برای فازهای بعدی که بحث مشاوره خواستن بیمار از پزشک یا پزشک با مرکز بهداشتی درمانی یک روستا مطرح است هم باید کارهای تحقیقاتی ویژه‌ای انجام شود.

بله صددرصد، باید چنین مقرراتی تدوین شود. قطعا تدوین این مقررات زمانبر است، چون ما باید موردهای زیادی را بررسی کنیم تا دریابیم که از نظر حقوقی باید چه مواردی را رعایت و مشکل اصلی را پیدا کنیم تا این مقررات اخلاقی و تعهدات پزشکی در آیین‌نامه‌ای تدوین شود.

فرزانه صدقی - جام‌جم